Zmiana granic jednostek samorządu terytorialnego

Rozporządzenia Rady Ministrów dotyczące zmiany granic jednostek samorządu terytorialnego (w danym wypadku gmin) mają szczególny charakter. Celem wydania i funkcją tego typu rozporządzeń nie jest ustanowienie - w ich przepisach - norm generalnych i abstrakcyjnych, stanowiących normy prawne wielokrotnego zastosowania. Zawierają one postanowienia odnoszące się do konkretnych sytuacji. Przez ich wydanie dokonuje się czynności konwencjonalnej, której skutkiem jest jednostkowa zmiana granic terytorialnych jednostek samorządowych (por. S. Wronkowska, Model rozporządzenia jako aktu wykonawczego do ustaw w świetle Konstytucji i praktyki, [w:] Konstytucyjny system źródeł prawa w praktyce, red. A. Szmyt, Warszawa 2005, s. 87 i n.). Zarazem rozporządzenia te wywierają określone skutki dla podmiotów (osób) związanych z obszarami, do których odnosi się dokonywana przez ich wydanie zmiana granic (np. w sferze przynależności ewidencyjnej, oznaczeń geodezyjnych, powinności w sferze opłat podatkowych czy innych danin publicznych, treści dokumentów tożsamości). W tym zakresie przepisy istotnych tu rozporządzeń Rady Ministrów mieszczą pierwiastki o charakterze normatywnym, zwłaszcza z punktu widzenia ich roli i znaczenia dla konkretyzacji unormowań ustawowych.

Podejmowane przez Radę Ministrów decyzje o zmianach granic samorządowych jednostek terytorialnych są przejawem (formą) realizacji polityki rządu w sferze terytorialnej (administracyjnej) organizacji państwa, która winna być realizowana przy udziale organów samorządu terytorialnego i po konsultacji z zainteresowanymi społecznościami lokalnymi. Częstotliwość ścierania się interesów i zapatrywań w kwestiach konkretnego przebiegu granic jednostek samorządowych skłoniła ustawodawcę do ulokowania kompetencji decyzyjnych w gestii organu relatywnie oddalonego od potencjalnych uczestników konfliktu i zdolnego do podjęcia rozstrzygnięć (decyzji) nacechowanych neutralnością i spojrzeniem z szerszej perspektywy ogólniejszego interesu publicznego (interesu państwa).

Ocena poprawności (trafności) konkretnych decyzji o zmianie granic samorządowych jednostek terytorialnych (gmin) wymaga - przede wszystkim - uwzględnienia okoliczności faktycznych. Ocena zgodności dokonywana z punktu widzenia hierarchicznej struktury systemu norm, w tym zgodności z unormowaniami konstytucyjnymi oraz zawartymi w ratyfikowanych umowach międzynarodowych, w niewielkim zakresie - poza oceną trybu dokonania zmian - dotyczyć może treści konkretnych postanowień o zmianie granic, zawartych w kwestionowanym rozporządzeniu (oraz w innych rozporządzeniach tego samego typu). Z tej perspektywy - podobnie jak w wyroku pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 8 kwietnia 2009 r., sygn. K 37/06 (OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 47) - konieczne staje się umorzenie postępowania w sprawie oceny zgodności § 1 pkt 1 lit. b kwestionowanego rozporządzenia na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Postanowienie TK z dnia 5 listopada 2009 r., U 9/07, OTK-A 2009/10/152

Standard: 370 (pełna treść orzeczenia)

Postanowienia rozporządzeń Rady Ministrów wydawanych na podstawie art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym dotyczące tworzenia, łączenia, dzielenia, znoszenia i ustalania granic gmin wymykają się spod kontroli ich poprawności sprawowanej - jako kontrola konstytucyjności (hierarchicznej zgodności norm) - przez Trybunał Konstytucyjny oraz - jako kontrola sądowoadministracyjna legalności aktów i decyzji administracyjnych - przez sądy administracyjne.

Postanowienie sygnalizacyjne TK z dnia 5 listopada 2009 r., S 6/09,OTK-A 2009/10/153

Standard: 371 (pełna treść orzeczenia)