Przesłanki uznania za zmarłego; pojęcie zaginionego (art. 29 k.c.)

Instytucja uznania za zmarłego znajduje zastosowanie dla ustalenia faktu i momentu śmierci osoby fizycznej w sytuacji, w której oparcie się na biologicznym fakcie śmierci nie jest możliwe – gdy nie odnaleziono ciała danej osoby i lekarz nie może wystawić karty zgonu, a przy tym nikt nie widział momentu śmierci danej osoby – śmierć nie jest niewątpliwa w rozumieniu art. 533 k.p.c.

Instytucja uznania za zmarłego oparta jest na ustawowym domniemaniu śmierci, dla jej zastosowania spełniona musi zostać przesłanka zaginięcia danej osoby oraz określony upływ czasu od chwili zaginięcia. Zatem w toku postępowania o uznaniu za zmarłego udowodnieniu podlega fakt zaginięcia danej osoby oraz upływ wymaganego przez ustawę czasu od momentu zaginięcia.

Postanowienie SRSzczecin- Centrum z dnia 25 września 2017 r., II Ns 1280/16

Standard: 57533 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 29 §1 k.c. zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.

Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy ( §2).

Regulowane przepisami prawa materialnego i procesowego instytucja uznania za zmarłego ( jak również stwierdzenia zgonu) służą usunięciu problemów prawnych wynikających z zaginięcia osoby fizycznej oraz śmierci w okolicznościach uniemożliwiających sporządzenie aktu zgonu.

Uznanie za zmarłego oparto na przesłance w postaci zaginięcia oraz przesłance w postaci określonego czasu trwania nieobecności.

Ustawodawca nie wprowadził do kodeksu cywilnego definicji zaginionego, należy więc posłużyć się potocznym jej znaczeniem. Jako zaginionego określa się człowieka, który znalazł się w nieznanym miejscu, nie daje znaku życia, o którym nie wiadomo gdzie przebywa i czy w ogóle żyje.

Podobnie w doktrynie uznano, za zaginięcie sytuację niepewności co do tego czy dana osoba żyje czy zmarła.

Jak więc z tego wynika celem postępowania o uznanie za zmarłego jest unormowanie sytuacji prawnej powstającej w następstwie zaginięcia.

W typowej bowiem sytuacji śmierć człowieka stwierdza lekarz , który wystawia kartę zgonu stanowiącą podstawę do sporządzenia aktu zgonu.

W sytuacji zaginięcia człowieka połączonej z brakiem znalezienia jego ciała fakt śmierci nie może być stwierdzony w powyższy sposób; i wtedy właśnie ustaleniu tej okoliczności służy instytucja uznania za zmarłego.

Postanowienie SR w Ząbkowicach Śląskich z dnia 22 grudnia 2014 r., I Ns 840/13

Standard: 17447 (pełna treść orzeczenia)