Różne sposoby zabezpieczenia dla wyodrębnionych kategorii „wierzytelności” oraz „praw osobistych i roszczeń” (art. 51 p.u.)

Przepisy art. 51 ustęp 1 punkt 5, art. 313 ustęp 2, art. 345 ustęp 1 i 2, art. 346 ustęp 1 i art. 347 ustęp 1 punkt 2 p.u.n. wyodrębniają kategorie "wierzytelności" oraz "praw osobistych i roszczeń", przy czym ustanawiają dla nich różne sposoby zaspokojenia.

Zaspokojenie praw należących do obu kategorii następuje w toku upadłości wyłącznie w formie pieniężnej, prawa osobiste i roszczenia jednak zaspokajane są wyłącznie z sumy uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu, który był nimi "obciążony", zaś wierzytelności mogą być zaspokajane i z sumy uzyskanej ze sprzedaży tego składnika majątkowego i z pozostałych funduszy masy upadłości.

Zobowiązania niepieniężne upadłego stają się zobowiązaniami pieniężnymi już w momencie ogłoszenia upadłości i w tej postaci trwają także po ukończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 264 ustęp 1 w związku z art. 372 ustęp 1 p.u.n.).

Prawa osobiste i roszczenia ujawnione w księdze wieczystej "wygasają" natomiast dopiero na skutek sprzedaży nieruchomości w toku postępowania upadłościowego (art. 313 ustęp 2 prawa upadłościowego), co oznacza w szczególności, że jeśli w toku postępowania upadłościowego nieruchomość nie zostanie sprzedana, to roszczenie o przeniesienie prawa własności nieruchomości wynikające z umowy przedwstępnej zawartej w formie aktu notarialnego, wpisane do działu III księgi wieczystej może być, po zakończeniu postępowania upadłościowego, realizowane przez uprawnionego w stosunku do byłego upadłego (tak: Stanisław Gurgul "Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz" Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2011, strona 348-349).

Nie dochodzi więc do zmiany w roszczenie pieniężne tych roszczeń osobistych, które zostały ujawnione w księdze wieczystej, zgodnie z art. 16 u.k.w.h. np. roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości. Dotyczy to także roszczeń, które mogą być ujawnione w księdze wieczystej, nawet jeśli nie zostały do niej wpisane, ale zostały zgłoszone w postępowaniu upadłościowym przez uprawnionego zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 5.

Wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 112/11

Standard: 17328 (pełna treść orzeczenia)