Małżonek i były małżonek lub pozostający separacji prawnej jako osoba najbliższa

Małżonkiem jest osoba pozostająca z drugą osobą w związku małżeńskim. Natomiast małżeństwo ustaje z chwilą śmierci jednego ze współmałżonków (art. 55 § 1 k.r.o.), jak również z chwilą uprawomocnienia się wyroku unieważniającego małżeństwo (art. 17 k.r.o.) albo orzekającego rozwiązanie małżeństwa przez rozwód (art. 56 i n. k.r.o.). Nie przestają jednak być osobami najbliższymi względem siebie w rozumieniu art. 115 § 11 k.k. osoby, wobec których orzeczono separację, gdyż ich małżeństwo nie uległo przez to rozwiązaniu. 

Zgodnie z treścią art. 182 § 2 k.p.k., prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. Przepis ten ma charakter wyjątkowy i odnosi się tylko i wyłącznie do sytuacji, gdy w charakterze świadka ma zeznawać były małżonek oskarżonego oraz osoba, która w przeszłości była związana z nim więzami przysposobienia. Jednak treść tego przepisu dodatkowo przemawia przeciwko możliwości uznania byłego małżonka za „osobę najbliższą” w rozumieniu art. 115 § 11 k.k. Gdyby bowiem mimo rozwiązania małżeństwa przez rozwód byli małżonkowie nadal pozostawali osobami najbliższymi, ze wszystkimi prawnymi konsekwencjami tego stanu rzeczy, wówczas zbędnym byłoby wprowadzanie odrębnego uregulowania z art. 182 § 2 k.p.k. Bez wątpienia przepis ten (art. 182 § 2 k.p.k.) stanowi wyjątek i służy ochronie interesów świadka, pozwalając mu na uchylenie się od zeznawania w sytuacji, gdy konieczność złożenia zeznań przeciwko osobie, z którą w przeszłości łączyły ją więzy małżeńskie, prowadziłaby do konfliktu sumienia, a często mogłaby skłaniać świadka do ukrywania prawdy bądź zeznawania nieprawdy.

Postanowienie SN z dnia 21 stycznia 2014 r., V KK 247/13

Standard: 41793 (pełna treść orzeczenia)