Postanowienie z dnia 2000-02-11 sygn. III CKN 731/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 731/99

Postanowienie z dnia 11 lutego 2000 r.

Wierzyciele wymienieni w art. 954 pkt 2 k.p.c., którzy złożyli zestawienie wierzytelności publicznoprawnych, mają obowiązek przed prawomocnym przysądzeniem własności - złożyć również tytuły wykonawcze, pod rygorem utraty uczestnictwa w podziale sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1036 k.p.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew Strus (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Antoni Górski, Henryk Pietrzkowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 lutego 2000 r. sprawy z wniosku Powszechnego Banku Gospodarczego S.A., Oddziału w K. z udziałem Zofii i Józefa małżonków B. o egzekucję z nieruchomości, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 12 maja 1999 r.,

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 20 października 1998 r. i sprawę przekazać temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze po rozpoznaniu sprawy z wniosku Powszechnego Banku Gospodarczego S.A., Oddział w K. z udziałem Urzędu Skarbowego w K., Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w O.W., Inspektorat w K. i innych wierzycieli, o egzekucję z użytkowania wieczystego dłużników Zofii i Józefa małżonków B., na skutek zażalenia wierzyciela egzekwującego na postanowienie w sprawie planu podziału sumy, postanowieniem z dnia 12 maja 1999 r. oddalił zażalenie.

Rozstrzygając podniesione w zażaleniu zarzuty dotyczące uwzględnienia wierzytelności Urzędu Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że skoro wymienieni wyżej wierzyciele przedstawili przed sporządzeniem planu podziału tytuły wykonawcze przez siebie wystawione, to należą do grupy osób uczestniczących z mocy art. 1036 k.p.c. w podziale sumy uzyskanej z egzekucji, a uprawnienie ich nie wygasa mimo złożenia tytułów po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu własności. Ograniczenie to, według Sądu Okręgowego, odnosi się do następnej kategorii wierzycieli, którzy uzyskali zabezpieczenie powództwa.

W kasacji od tego postanowienia wierzyciel egzekwujący, którym w wyniku przekształceń jest Bank "Pekao" S.A., Grupa Pekao S.A. w W., I Oddział w K., domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze w sprawie sporządzenia planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w celu sporządzenia planu podziału pomijającego wierzytelności wyżej wymienionych wierzycieli. Jako podstawę wskazał naruszenie przepisu art. 1036 k.p.c. przez błędną wykładnię w zakresie związania terminem do złożenia tytułów wykonawczych oraz niewłaściwe zastosowanie ze względu na brak dostatecznych dowodów wezwania dłużników do zapłaty.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie można uznać zasadności podstawy upatrującej niewłaściwe zastosowanie art. 1036 k.p.c. w dopuszczeniu do podziału uzyskanej sumy wierzycieli, mimo "niedostatecznego przedstawienia dowodów wezwania dłużników do zapłaty". Skarżący nie może bowiem zgłaszać w kasacji nowych twierdzeń faktycznych, które nie były podniesione w zażaleniu. Do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym, w którym zarzuty są koniecznym elementem środka odwoławczego. Dlatego w orzecznictwie sądów przyjęto, że uzasadnienie orzeczenia sądu drugiej instancji może poprzestać na akceptacji (skrótowym ujęciu) ustaleń i ocen nie kwestionowanych przez apelującego natomiast powinno przedstawiać według wymagań art. 328 § 2 k.p.c. stanowisko tego sądu rozstrzygające zarzuty. Zważywszy zatem, że Sąd Okręgowy nie był obowiązany uzasadniać kwestii doręczenia wezwań do zapłaty, a Sąd Najwyższy nie ma kompetencji do prowadzenia ustaleń faktycznych (argument z art. 393[1] pkt 1 i 2 k.p.c.), gdyż w granicach kasacji kontroluje stosowanie prawa, powoływanie się na własną ocenę stanu faktycznego jest niedopuszczalne.

Zgodzić się natomiast trzeba z zarzutem skarżącego odnośnie do wykładni art. 1036 k.p.c. Przepis ten zbudowany ze zdań złożonych w postaci jednej "jednostki redakcyjnej", może nastręczać wątpliwości, jednak spójnik "oraz" łączący według reguł języka polskiego współrzędne części zdania skłania ku poglądowi odmiennemu niż przyjął Sąd Okręgowy. Potwierdza go także wykładnia historyczna. Obowiązujące przepisy o postępowaniu egzekucyjnym zostały zasadniczo przejęte z kodeksu postępowania cywilnego z 1932 r. Przepis art. 1036 k.p.c., odpowiadający art. 799 § 1 k.p.c. z 1932 r., ma wprawdzie brzmienie odmienne, jednak zmiany merytoryczne dotyczą wierzycieli legitymujących się zabezpieczeniem rzeczowym oraz pracowników. Natomiast odnośnie do drugiej i trzeciej kategorii wierzycieli dokonano zmiany redakcyjnej, polegającej na zastąpieniu liczbą mnogą dotychczasowej liczby pojedynczej, która w połączeniu z czasownikiem "zgłosili" jasno wskazywała, że termin zgłoszenia wiąże obydwie grupy wierzycieli. Nowa redakcja, podyktowana zbędnym perfekcjonizmem w określaniu strony podmiotowej, utrudniła interpretację omawianego fragmentu przepisu. Nie ma jednak poważnych przesłanek uzasadniających odmienne traktowanie tych dwóch kategorii wierzycieli legitymujących się tytułem wykonawczym lub tytułem zabezpieczenia, opartym najczęściej na zarządzeniu tymczasowym (art. 743 k.p.c.).

Nie można też pomijać znaczenia zasady skargowości, która mimo ograniczeń znajduje wyraźne potwierdzenie w postępowaniu egzekucyjnym (art. 796 § 1 k.p.c.). Jej konsekwencją jest np. uprzywilejowanie wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję, w stosunku do pozostałych (art. 1025 § 1 pkt 7 i 8 k.p.c.), przyznanie wierzycielowi egzekwującemu prawa przejęcia (art. 984 § 1 k.p.c.) oraz zaliczanie wydzielonej sumy przede wszystkim na poniesione koszty (art. 1026 § 1 k.p.c.). Mając ponadto na względzie prawo wszystkich wierzycieli przyłączenia się do egzekucji (art. 927 k.p.c.) można stwierdzić, że bezwarunkowe uczestnictwo w podziale uzyskanej sumy zostało przyznane wierzycielom wszczynającym oraz przyłączającym się do trwającego postępowania. Pozostałe kategorie wierzycieli korzystające ze statusu uczestników postępowania egzekucyjnego dopuszczono do podziału pod warunkiem terminowego zgłoszenia, określonego w niejednolity sposób przez prawomocność postanowień o przybiciu i o przysądzeniu własności (użytkowania wieczystego) oraz sporządzenie planu podziału. Plan ten wiąże tylko pracowników, jako najbardziej uprzywilejowaną grupę, natomiast pozostałe terminy zgłaszania wierzytelności nie wykraczają poza prawomocność przysądzenia własności. Z tą bowiem chwilą dłużnik przestaje być właścicielem i żadna egzekucja nie może być wszczęta do przedmiotu stanowiącego już cudzą własność. Dopuszczenie do podziału po utracie własności przez dłużnika innych wierzycieli niż egzekwujący oznacza zaspokajanie ich należności kosztem wierzycieli egzekwujących.

Przedstawiona wykładnia art. 1036 k.p.c. nie pozostaje w sprzeczności z art. 954 pkt 2 k.p.c., nakazującym doręczanie obwieszczeń o licytacji m.in. urzędowi skarbowemu i organom ubezpieczeń społecznych. Czynność ta realizuje przywilej organów władzy publicznej uzyskania pewnej wiadomości o zaawansowanym postępowaniu egzekucyjnym, bez potrzeby śledzenia obwieszczeń o licytacji, a jednocześnie, przez ustanowienie sankcji utraty prawa dochodzenia zaległych świadczeń od nabywcy, określa ekonomiczną wartość nieruchomości nabywanej w licytacji. Natomiast żaden przepis nie zwalnia tych uprzywilejowanych wierzycieli, którzy złożą zestawienie wierzytelności publicznoprawnych, od obowiązku zgłoszenia tytułów wykonawczych przed prawomocnym przysądzeniem własności (użytkowania wieczystego), pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do uczestniczenia w podziale sumy uzyskanej z egzekucji.

Wobec tego, że podstawę prawną zaskarżonego orzeczenia stanowił przepis art. 1036 k.p.c. wykładany odmiennie niż to wskazał wyżej Sąd Najwyższy, na podstawie art. 393[13] § 1 k.p.c. i art. 775[1] § 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

OSNC 2000 r., Nr 9, poz. 159