Uchwała z dnia 1999-12-09 sygn. III CZP 31/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 31/99

Uchwała z dnia 9 grudnia 1999 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski

Sędziowie SN: Antoni Górski (sprawozdawca), Jacek Gudowski

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego w sprawie ze skargi Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w D. i Pawła J. na czynności Komornika Sądu Rejonowego w Wieluniu po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 9 grudnia 1999 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Sieradzu postanowieniem z dnia 8 września 1999 r., do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 k.p.c.:

"Od kiedy liczy się termin do wniesienia zażalenia przez komornika na podstawie art. 770 zdanie 4 k.p.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Termin do wniesienia przez komornika zażalenia na podstawie art. 770 zdanie 4 k.p.c. liczy się od daty doręczenia mu odpisu postanowienia z uzasadnieniem.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 27 maja 1999 r., wydanym na skutek skarg wierzyciela i dłużnika na postanowienie komornika o ustaleniu kosztów egzekucyjnych, Sąd Rejonowy w Wieluniu orzekł, że koszty te, wyliczone prawidłowo, powinny wynosić 12 266,96 zł. Postanowienie zapadło po przeprowadzeniu rozprawy. Sąd z urzędu doręczył jego odpis komornikowi w dniu 2 czerwca 1999 r. Ten w dniu 8 czerwca 1999 r. złożył wniosek o nadesłanie tego orzeczenia z uzasadnieniem. Sąd uwzględnił wniosek i komornik potwierdził odbiór odpisu postanowienia Sądu z uzasadnieniem w dniu 7 lipca 1999 r. i w dniu 14 lipca złożył zażalenie.

Rozpoznający to zażalenie Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, od jakiej daty powinno się w tej sytuacji liczyć termin do jego wniesienia i jako zagadnienie prawne przedstawił ją do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 § 1 w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Do czasu nowelizacji art. 770 k.p.c., dokonanej w art. 95 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882), uprawnienie do zaskarżenia postanowienia sądu wydanego po rozpoznaniu skargi na czynność komornika, polegającą na ustaleniu kosztów egzekucji przysługiwało wierzycielowi i dłużnikowi. Zmiana dotychczasowego stanu prawnego sprowadzała się do rozciągnięcia tego uprawnienia także na komornika. W ten sposób komornik uzyskał możliwość kwestionowania zażaleniem postanowienia sądu zapadłego po rozpoznaniu środka odwoławczego od orzeczenia, które sam wydawał. Stanowi to niewątpliwie istotne novum w systemie procesu sądowego. Jego stosowanie w praktyce nastręcza szereg trudności, których część sygnalizowana jest przez sądy powszechne w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Problem objęty niniejszym zagadnieniem dotyczy tego, od kiedy liczy się termin do wniesienia przez komornika zażalenia na podstawie art. 770 zdanie 4 k.p.c. Zgłoszenie tego problemu jest tym bardziej uzasadnione, że skarga na orzeczenie komornika o ustaleniu kosztów egzekucji rozpoznawana była na rozprawie, o której terminie komornik nie był zawiadomiony, jak to bowiem trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy z uchwale z dnia 9 czerwca 1999 r., III CZP 16/99 (OSNC 1999, nr 12, poz. 202), w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, wszczętym na skutek skargi na postanowienie komornika ustalające koszty egzekucji, komornik nie bierze udziału.

Skoro nie jest on uczestnikiem tego postępowania, to sąd nie zawiadamia go o terminie posiedzenia jawnego.

Kwestia, w jaki sposób i kiedy komornik powinien dowiedzieć się o treści postanowienia sądu, które ma prawo zaskarżyć zażaleniem, nie została wyraźnie uregulowana w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. W tej sytuacji jej rozwiązania należy poszukiwać przez zastosowanie do niej istniejących unormowań w drodze analogii. Wprawdzie w piśmiennictwie podważa się niekiedy samą zasadę stosowania analogii w prawie procesowym, ale judykatura, kierując się potrzebami praktyki, dopuszcza taką możliwość (por. przykładowo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1965 r., I CZ 101/65, OSNC 1966, nr 10, poz. 169 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1966 r., III CZP 48/66, OSNC 1967, nr 2, poz. 19).

Poszukując normy o zbliżonej hipotezie, w pierwszym rzędzie należy rozważyć możliwość zastosowania do rozpatrywanej sytuacji analogii z art. 767 § 2 k.p.c. Przepis ten, jak się przyjmuje jednolicie, ustala dla potrzeb wniesienia skargi na czynność komornika przez osoby, które komornik o czynności nie zawiadomił, datę początkową liczoną od dnia dowiedzenia się o tej czynności. Wydaje się jednak, że zastosowanie tej zasady do uprawnienia komornika przewidzianego w art. 770 zdanie 4 k.p.c. nie będzie właściwe. Oznaczałoby bowiem, że w praktyce bieg terminu do zakwestionowania przez komornika zażaleniem postanowienia sądu otwierałby się dopiero z chwilą dowiedzenia się przez niego o treści tego postanowienia. Mogłoby to oddziaływać destabilizująco na przebieg postępowania egzekucyjnego. Utrudniałoby też utrzymanie w nim koniecznej dyscypliny procesowej, wymaganej zwłaszcza od organów egzekucyjnych. Dlatego też rozwiązanie, które uzależnia rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia środka zaskarżenia od przypadkowej często daty dowiedzenia się o treści postanowienia - odpowiednie dla osoby trzeciej - należy odrzucić jako niewłaściwe dla komornika, będącego jednocześnie organem prowadzącym egzekucję.

Sytuacja procesowa komornika realizującego uprawnienie z art. 770 zdanie 4 k.p.c. jest z rozpatrywanego punktu widzenia najbliższa sytuacji procesowej, w jakiej znajduje się pokrzywdzony, wynikającej z uregulowania zawartego w art. 21 § 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. nr 35, poz. 228 ze zm.). Przepis ten przyznaje prawo zaskarżenia zażaleniem postanowienia sądu o odmowie wszczęcia postępowania lub o jego umorzeniu "także pokrzywdzonemu czynem karalnym". W orzecznictwie wyjaśniono (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1997 r., I CKN 479/97, OSNC 1998, nr 1, poz. 12), że to uprawnienie ma charakter incydentalny, jednorazowy. Korzystając z niego, pokrzywdzony nie staje się stroną tego postępowania.

Można zatem przyjąć, że komornikowi, mimo że nie jest stroną, zostało przyznane uprawnienie do zaskarżenia postanowienia sądu niezależnie od uprawnienia przysługującego stronom.

Rozważając nie uregulowaną w ustawie kwestię sposobu zawiadomienia pokrzywdzonego o treści postanowienia sądu o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania oraz łączący się z tym problem rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia zażalenia, Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 14 lipca 1992 r., III CZP 72/92 (OSNCP 1992, nr 10, poz. 183) wskazał, że postanowienie to doręcza się z urzędu pokrzywdzonemu wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o sposobie i terminie zażalenia. Doręczenie następuje bez względu na to, czy postanowienie wydane i ogłoszone zostało na rozprawie, czy też podjęte zostało poza rozprawą. Uchwałę tę zaakceptowano w literaturze przedmiotu.

Zdaniem składu Sądu Najwyższego rozpoznającego niniejszą sprawę, przyjęty w cytowanej uchwale składu siedmiu sędziów sposób postępowania co do doręczenia postanowienia Sądu może mieć odpowiednie zastosowanie także do sytuacji komornika określonej w art. 770 zdanie 4 k.p.c. Tak więc sąd po rozpoznaniu skargi na orzeczenie o ustaleniu kosztów egzekucji powinien z urzędu doręczyć odpis wydanego postanowienia z uzasadnieniem komornikowi, umożliwiając mu w ten sposób zrealizowanie przyznanego w tym przepisie uprawnienia do wniesienia zażalenia.

Termin do złożenia tego środka odwoławczego liczyć się będzie od daty doręczenia komornikowi odpisu postanowienia sądu wraz z uzasadnieniem (dies a quo).

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji uchwały.

OSNC 2000 r., Nr 5, poz. 84