Wyrok z dnia 1999-11-26 sygn. III CKN 463/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 463/98

Wyrok z dnia 26 listopada 1999 r.

Okoliczność, że policja obcego państwa zatrzymała pojazd jako pochodzący z kradzieży, nie przesądza istnienia wady prawnej tego pojazdu (art. 556 § 2 k.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew. Kwaśniewski (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski, Jacek Gudowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Adama K. przeciwko Henrykowi G. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 9 grudnia 1997 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu, pozostawiają temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Opolu wyrokiem z dnia 4 grudnia 1996 r. uwzględnił powództwo o zapłatę, którym powód domagał się naprawienia szkody poniesionej w następstwie nabycia od pozwanego samochodu dotkniętego wadą prawną.

Pozwany kwestionował w apelacji ustalenie Sądu pierwszej instancji, że samochód, będący przedmiotem zamiany między stronami, został wcześniej skradziony na terenie Niemiec.

Apelację pozwanego Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 9 grudnia 1997 r. oddalił. (...)

Sąd Apelacyjny uznał, że uzupełniony materiał dowodowy usuwa wątpliwości co do trafności ustaleń Sądu pierwszej instancji i potwierdza wynikające z nich wnioski, że zachodzi wada prawna sprzedanego samochodu bo jest on własnością osoby trzeciej. Sąd drugiej instancji podkreślił, że przepisy o rękojmi obciążają odpowiedzialnością sprzedawcę niezależnie od tego, czy ponosi on jakąkolwiek winę w spowodowaniu wadliwości rzeczy, a wystarczającą przesłanką faktyczną tego rodzaju odpowiedzialności jest ustalenie, że sprzedana rzecz dotknięta jest wadą prawną.

Kasacja pozwanego oparta została na pierwszej podstawie kasacyjnej przez sformułowanie zarzutu naruszenia art. 556 § 2 k.c. w drodze niewłaściwego jego zastosowania do ustalonego przez sąd stanu faktycznego. Zdaniem kasatora, w świetle ustaleń dokonanych przez Sądy obu instancji, zastosowanie przepisu art. 556 § 2 k.c. nie mogło mieć miejsca. Skarżący wywodzi, że kolejny nabywca samochodu - L.W. nabył jego własność zgodnie z art. 174 k.c. jeszcze przed zabraniem tego samochodu w Niemczech, a więc w czerwcu 1991 r. samochód nie był już obarczony wadą prawną.

Powód wniósł o oddalenie kasacji, wskazując na prawidłowość bezspornych ustaleń faktycznych, że samochód audi 80 stanowił własność osoby trzeciej w czasie zawarcia między stronami umowy. Ciążące na przedmiocie umowy prawo osoby trzeciej obciążało go wadą prawną, za którą pozwany ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi, co uzasadniało zastosowanie art. 556 § 2 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja oparta została na usprawiedliwionej podstawie, bowiem zarzut niewłaściwego zastosowania art. 556 § 2 k.c. do ustalonego stanu faktycznego, będącego podstawą rozstrzygania dla Sądu Apelacyjnego, okazał się uzasadniony.

Zastosowanie art. 556 § 2 k.c. w związku z art. 604 k.c. byłoby dopuszczalne jedynie wówczas, gdyby istniały jednoznaczne ustalenia, że w czasie zawarcia umowy zamiany między stronami niniejszego sporu, a więc w dniu 15 marca 1989 r., samochód marki audi zaoferowany do zamiany przez pozwanego nie stanowił przedmiotu jego własności, lecz stanowił własność osoby trzeciej albo że był wówczas obciążony prawem osoby trzeciej. Tymczasem ustalenia poczynione samodzielnie przez Sąd Apelacyjny na podstawie dodatkowego materiału zebranego w postępowaniu apelacyjnym (zeznania świadka L.W. oraz zeznania pozwanego przesłuchanego w drodze pomocy sądowej) nie dawały podstaw do zastosowania art. 556 § 2 k.c. w związku z art. 604 k.c.

Z ustaleń poczynionych w uzasadnieniu zaskarżonego kasacją wyroku wynika, że będący przedmiotem zamiany samochód nie został przez obywatela niemieckiego po pobraniu odszkodowania zwrócony niemieckiemu ubezpieczycielowi, lecz został przez tę osobę sprzedany. Następnym elementem ustaleń Sądu Apelacyjnego, poczynionych na podstawie zeznań pozwanego, jest uznanie, że nastąpiła sprzedaż samochodu pozwanemu Henrykowi G. przez Stefana S., który przewiózł ten samochód na teren Polski. Powyższe ustalenia Sądu Apelacyjnego nie dowodzą więc w sposób jednoznaczny, że w dacie zawierania umowy zamiany między stronami niniejszego procesu samochód audi, będący - obok samochodu powoda toyota corolla - przedmiotem tej umowy, dotknięty był wadą prawną.

Ocena zachowania się obywatela niemieckiego wobec niemieckiego ubezpieczyciela nie podważa bowiem dokonanego przez Sąd Apelacyjny ustalenia, że samochód audi został przez obywatela niemieckiego sprzedany, co mogło zresztą nastąpić także wcześniej, a więc zanim jeszcze zgłosił on szkodę swojemu ubezpieczycielowi. Jeśli więc obywatel niemiecki przeniósł prawo własności swego pojazdu na Stefana S., to ten mógł następnie skutecznie sprzedać pojazd na giełdzie samochodowej w Gliwicach pozwanemu Henrykowi G.

Logicznym następstwem tak poczynionych ustaleń musi być wniosek, że w dacie zawierania z powodem umowy zamiany pozwany Henryk G. był właścicielem samochodu audi, a więc nie było podstaw do przyjęcia, że samochód dotknięty był wadą prawną. Zarzut niewłaściwego zastosowania art. 556 § 2 k.c. należało zatem uznać za usprawiedliwiony. O ocenie zasadności kasacji nie może przesądzać ani fakt, że policja niemiecka po ponad dwóch latach od zawarcia tej umowy odebrała samochód kolejnemu jego nabywcy - świadkowi L.W., ani też wyniki późniejszych procesów i rozliczeń między świadkiem L.W. a P.I. oraz P.I. a powodem. Rozstrzygające znaczenie musi mieć okoliczność, czy w dacie zawarcia umowy zamiany między stronami procesu pozwany był właścicielem zamienianego pojazdu, czy też samochód stanowił własność osoby trzeciej, a więc dotknięty był wadą prawną.

Ustalenia będące podstawą rozstrzygania dla Sądu Apelacyjnego nie dają jednoznacznych podstaw do przyjęcia, że pojazd stanowił własność osoby trzeciej, co czyni zasadnym zarzut niewłaściwego zastosowania art. 556 § 2 k.c. jako podstawy odpowiedzialności pozwanego z tytułu rękojmi za wady prawne.

O wadzie prawnej pojazdu rozstrzyga bowiem wystąpienie w stanie faktycznym sprawy okoliczności odpowiadających którejkolwiek z przesłanek wymienionych w art. 556 § 2 k.c., a nie okoliczność, że policja obcego państwa zatrzymała pojazd, kierując się własną oceną, iż pochodzi on z kradzieży.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji, działając na podstawie art. 393[13] § 1 k.p.c.

OSNC 2000 r., Nr 5, poz. 101