Wyrok z dnia 1999-07-07 sygn. II CKN 426/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 426/98

Wyrok z dnia 7 lipca 1999 r.

Jeżeli według umowy stron wykonanie zamówionego dzieła wymaga współdziałania zamawiającego, a ten nie współdziała, przyjmujący zamówienie może odstąpić od umowy (art. 640 k.c.). Na zamawiającym ciąży wówczas obowiązek zapłacenia wynagrodzenia, mimo niewykonania dzieła. Wynagrodzenie to ulega jednak zmniejszeniu o kwotę zaoszczędzoną przez przyjmującego zamówienie wskutek niewykonania dzieła (art. 639 k.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN Marian Kocon (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Helena Ciepła, Kazimierz Zawada

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Wiesława M. przeciwko Fabryce Osi Napędowych - Spółce Akcyjnej w R. o zapłatę i z powództwa wzajemnego Fabryki Osi Napędowych - Spółce Akcyjnej w R. przeciwko Wiesławowi M. o zapłatę na skutek kasacji powoda - pozwanego wzajemnego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 stycznia 1998 r., oddalił kasację i zasądził od powoda Wiesława M. na rzecz pozwanej Fabryki Osi Napędowych - Spółki Akcyjnej w R. kwotę 1000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powód z pozwu głównego Wiesław M. wytoczył przeciwko pozwanej Fabryce Osi Napędowych, Spółce Akcyjnej w R. powództwo o rozwiązanie umowy z dnia 15 września 1992 r., w której pozwana zobowiązała się do wykonania zamówionego turbogeneratora i jego zamontowania, oraz o odszkodowanie w wysokości 55 227,72 zł. Pozwana Fabryka domagała się oddalenia powództwa oraz w pozwie wzajemnym wniosła o zasądzenie od pozwanego wzajemnego na jej rzecz kwoty 25 963 zł, stanowiącej resztę umówionego wynagrodzenia za wykonanie i zamontowanie turbogeneratora, pomniejszonego o kwotę, którą zaoszczędziła z powodu niewykonania jego automatycznej regulacji.

Sąd Wojewódzki w Łodzi wyrokiem z dnia 20 maja 1997 r. oddalił powództwo główne, zasądził od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) Fabryki kwotę 25 963 zł z odsetkami, oddalił powództwo wzajemne w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach postępowania. Sąd ten ustalił miedzy innymi, że umowa z dnia 15 września 1992 r. przewidywała wykonanie przez pozwaną (powódkę wzajemną) układu automatycznej regulacji turbogeneratora na podstawie projektu technicznego małej elektrowni zatwierdzonego przez zakład energetyczny i dostarczonego przez powoda (pozwanego wzajemnego). Powód (pozwany wzajemny) zaś tego projektu pozwanej (powódce wzajemnej) nie dostarczył, pomimo że zwracała się do niego w tej sprawie kilkakrotnie. Na gruncie tego ustalenia Sąd Wojewódzki przyjął, że pozwana (powódka wzajemna) mogła odstąpić od umowy na podstawie art. 640 k.c., a skoro tak, to powód (pozwany wzajemny) powinien jej zapłacić żądane wynagrodzenie.

Zarówno ustalenia Sądu pierwszej instancji, jak i jego rozważania prawne, zostały przez Sąd Apelacyjny w Łodzi uznane za prawidłowe, toteż apelacja powoda (pozwanego wzajemnego), w której domagał się on uwzględnienia powództwa głównego i oddalenia powództwa wzajemnego, została wyrokiem z dnia 9 stycznia 1998 r. oddalona. Kasacja powoda (pozwanego wzajemnego) - oparta na podstawie pierwszej z art. 393[1] k.p.c. - zawiera zarzut naruszenia art. 640 k.c. i zmierza do zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie apelacji bądź jego uchylenia.

Rozpoznając sprawę w przytoczonych granicach kasacji (art. 393[11] k.p.c.), Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 640 k.c. skarżący upatruje w przyjęciu przez ten Sąd obowiązku dostarczenia pozwanej (powódce wzajemnej) projektu technicznego małej elektrowni zatwierdzonego przez zakład energetyczny. W postępowaniu kasacyjnym okoliczność faktyczna, że postanowienia umowy z dnia 15 września 1992 r. przewidywały wykonanie przez pozwaną (powódkę wzajemną) układu automatycznej regulacji turbogeneratora na podstawie projektu technicznego małej elektrowni zatwierdzonego przez zakład energetyczny i dostarczonego przez powoda (pozwanego wzajemnego), jest ostatecznie przesądzona. Ustalenie bowiem Sądu drugiej instancji stwierdzające ten fakt nie zostało w kasacji skutecznie podważone. Skarżący wprawdzie zakwestionował prawidłowość dokonania tego ustalenia, jednakże uczynił to w ramach podstawy zaskarżenia wywiedzionej z art. 393[1] pkt 1 k.p.c., a taki sposób kwestionowania ustaleń faktycznych, jak to już wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy (np. w wyroku z dnia 25 marca 1999 r., III CKN 206/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 183), jest niedopuszczalny.

Skarżący podzielił dokonaną przez Sądy niższych instancji kwalifikację zawartej dnia 15 września 1992 r. umowy jako umowy o dzieło. W literaturze przedmiotu zauważa się, że w zależności od rodzaju wykonywanego dzieła, w czasie jego realizacji, istnieje mniejsza lub większa potrzeba, a nawet konieczność, porozumiewania się obu stron tego stosunku umownego. Jest to jedna z cech charakterystycznych zresztą nie tylko umowy o dzieło, ale wszystkich umów rezultatu. Wychodząc z tych założeń, ustawodawca wprowadził do przepisów ogólnych kodeksu cywilnego przepisy sankcjonujące obowiązek współdziałania stron (art. 354 § 2 k.c.), a do przepisów regulujących umowę o dzieło przepisy przewidujące skonkretyzowane konsekwencje braku współdziałania ze strony zamawiającego (art. 639, 640 k.c.).

Przepisy regulujące umowę o dzieło nie zawierają postanowień szczególnych, określających, czy i w jakim zakresie na zamawiającym ciąży obowiązek współdziałania z przyjmującym zamówienie przy wykonywaniu dzieła. Analiza istoty umowy o dzieło prowadzi zaś do wniosku, że o tym, czy i w jakim zakresie taki obowiązek współdziałania obciąża zamawiającego, decyduje bądź właściwość wykonywanego dzieła (bez współdziałania zamawiającego wykonanie dzieła nie jest w ogóle możliwe), bądź też treść umowy. W innych natomiast wypadkach, chociażby nawet za współdziałaniem przemawiał interes przyjmującego zamówienie, nie może on żądać współdziałania od zamawiającego. Trzeba przy tym zauważyć, że przyjmujący zamówienie z reguły nie jest zainteresowany osiągnięciem za wszelką cenę współdziałania zamawiającego. Jego celem nie jest bowiem samo wytworzenie dzieła. Wytworzenie dzieła stanowi jedynie środek realizacji celu podstawowego, jakim jest uzyskanie wynagrodzenia.

Współdziałanie stron umowy o dzieło w praktyce z reguły polega na dokonywaniu czynności faktycznych lub prawnych, koniecznych z punktu widzenia procesu wytwarzania dzieła (np. dostarczenie planów, materiałów, udzielenie wskazówek), bądź też na umożliwieniu przyjmującemu zamówienie wykonania zdjęć, wpuszczeniu na teren budowy, udostępnieniu pomieszczeń itp. Powyższe wywody pozwalają na stwierdzenie, że jeżeli według umowy stron, jak to miało miejsce w sprawie, wykonanie zamówionego dzieła wymaga współdziałania zamawiającego (dostarczenia wielokrotnie wymienianego projektu technicznego), a ten nie współdziała, przyjmujący zamówienie może odstąpić od umowy (art. 640). Na zamawiającym ciąży wówczas obowiązek zapłacenia wynagrodzenia, mimo niewykonania dzieła. Wynagrodzenie to ulega jednak zmniejszeniu o kwotę zaoszczędzoną przez przyjmującego zamówienie wskutek niewykonania dzieła (art. 639 k.c.).

Sąd Apelacyjny trafnie więc ocenił, że skoro wykonanie przez pozwaną (powódkę wzajemną) układu automatycznej regulacji turbogeneratora, według umowy stron, wymagało od powoda (pozwanego wzajemnego) dostarczenia projektu technicznego małej elektrowni zatwierdzonego przez zakład energetyczny, to niedostarczenie tego projektu pozwanej (powódce wzajemnej) stanowiło niedopełnienie ze strony powoda (pozwanego wzajemnego) obowiązku współdziałania przy wykonywaniu dzieła, które w końcu uzasadnia między innymi żądanie pozwanej (powódki wzajemnej) zapłaty reszty wynagrodzenia.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 393 [12] k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

OSNC 2000 r., Nr 2, poz. 32