Wyrok z dnia 1999-06-11 sygn. II CKN 390/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 390/98

Wyrok z dnia 11 czerwca 1999 r.

Małżonek, wyrażając zgodę na udzielenie przez współmałżonka pożyczki, mającej charakter czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem wspólnym, nie staje się stroną umowy pożyczki. W sprawie zatem wytoczonej przez współmałżonka o zwrot pożyczki nie zachodzi między małżonkami współuczestnictwo konieczne.

Przewodniczący: sędzia SN B. Myszka.

Sędziowie SN: H. Ciepła (sprawozdawca), H. Pietrzkowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 1999 r. na rozprawie sprawy z powództwa Henryka Ś. i Wandy Ś. przeciwko Arkadiuszowi K. o zapłatę, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 stycznia 1998 r. sygn. akt (...)

I. oddalił kasację Wandy Ś.;

II. uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację powoda Henryka Ś. i orzekającej o kosztach (pkt 1 i 3) i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

Sąd Wojewódzki w Częstochowie wyrokiem z dnia 9 maja 1997 r. oddalił żądanie powoda o zapłatę 101 917 zł, umorzył postępowanie co do kwoty 10858 zł i orzekł o kosztach procesu. W uzasadnieniu stwierdził, że strony łączyła umowa mieszana, zawierająca elementy pożyczki i spółki. Na podstawie tej umowy powód pożyczał pozwanemu pieniądze na prowadzenie działalności gospodarczej, której przedmiotem była wypożyczalnia samochodów. Pozwany nabywał samochody za pieniądze pożyczone od powoda i oddawał je w leasing G.(...) Centrum Kapitałowemu, które zwracało powodowi równowartość samochodów. W ten sposób powód pożyczył pozwanemu 1 199 000 000 (starych) złotych i kwota ta została powodowi zwrócona w ten sposób, że pozwany zwrócił 844 878 800 zł, a G.(...) Centrum Kapitałowe 354 121 200 zł. W umowie strony nie zastrzegały oprocentowania pożyczki, co czyni bezzasadnym żądanie zwrotu odsetek.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, powodowie nie wykazali ani wysokości udzielonej pozwanemu pożyczki, ani kwoty z tego tytułu zwróconej. Apelację powoda Henryka Ś. Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 14 stycznia 1998 r. oddalił, podzielając poczynione przez Sąd Wojewódzki ustalenia, wyprowadzone z nich wnioski oraz ich ocenę jurydyczną, prowadzącą do przyjęcia, że rzeczą powoda było nie tylko wykazanie wysokości przekazanych pozwanemu kwot, ale również wysokości nie zwróconych przez niego należności i ich oprocentowania, a powód faktów tych nie udowodnił, co skutkowało oddalenie apelacji. Natomiast apelację Wandy Ś. sąd ten odrzucił jako niedopuszczalną z tej przyczyny, że została wniesiona przez osobę nie mającą statusu strony procesu.

Powód Henryk Ś. i Wanda Ś. zaskarżyli ten wyrok kasacją opartą na obu podstawach wymienionych w art. 393/1/ k.p.c. Zdaniem skarżących, Sąd Apelacyjny naruszył prawo materialne przez błędną wykładnię przepisów art. 6 w związku z art. 720 k.c. Uchybienia procesowe, jakich dopuścił się Sąd Apelacyjny w ocenie skarżącej Wandy Ś., polegają na obrazie przepisów art. 370 w związku z art. 373 i 195 § 2 k.p.c. przez nieprzyznanie jej statusu strony procesu i w konsekwencji odrzucenie apelacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja Wandy Ś. nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgłoszony w niej zarzut naruszenia przepisów art. 370 w związku z art. 373 i 195 § 2 k.p.c. jest chybiony. Wbrew stanowisku skarżącej, między nią a powodem jako jej mężem nie zachodzi w sprawie współuczestnictwo konieczne. Z poczynionych bowiem ustaleń, którymi związany jest Sąd Najwyższy, wynika, że wyraziła ona zgodę na udzielenie przez powoda przedmiotowej pożyczki. Niewątpliwie udzielenie tak znaczącej kwoty pożyczki należy zakwalifikować jako czynność przekraczającą zwykły zarząd majątkiem wspólnym, jednakże skarżąca przez fakt wyrażenia zgody na jej udzielenie nie stała się stroną umowy. Zgoda jednego z małżonków na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym jest w stosunku do stron tej czynności oświadczeniem woli osoby trzeciej w rozumieniu art. 63 § 1 k.c.

Nie można go identyfikować z oświadczeniem woli małżonka dokonującego czynności, nie jest bowiem skierowane do kontrahenta tej czynności, może być zastąpione zezwoleniem sądu (art. 39 i 40 k.r.o.), jak też złożone przed dokonaniem czynności. Konsekwencją tego, że małżonek nie będący uczestnikiem czynności prawnej dokonanej przez drugiego małżonka, nie jest stroną tej czynności, jest to, że nie staje się on wierzycielem lub dłużnikiem względem kontrahenta danej czynności. Jego odpowiedzialność ogranicza się do majątku wspólnego według zasad określonych w art. 41 k.r.o. (por. uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 28 września 1979 r., III CZP 15/79, OSNCP 1980, z. 4, poz. 63). Rozważania te prowadzą do wniosku, że w sprawie nie zachodzi współuczestnictwo konieczne między powodem i skarżącą. A zatem nie wzywając jej do udziału w sprawie w charakterze powódki Sąd Apelacyjny nie naruszył przepisu art. 195 § 1 k.p.c., skoro zaś nie ma ona statusu strony procesowej, słusznie odrzucił jej apelację jako niedopuszczalną.

Z tych przyczyn kasację Wandy Ś. oddalono (art. 393[12] k.p.c.). Nie można natomiast odmówić słuszności kasacji powoda, albowiem zgłoszone w niej zarzuty skutecznie podważają argumentację prawną przytoczoną przez Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w ślad za sądem pierwszej instancji. Przede wszystkim trzeba zanegować dokonaną przez Sąd Apelacyjny wykładnię art. 6 k.c., przyjmującą, że to na powodzie spoczywał ciężar wykazania wysokości przekazanych pozwanemu kwot oraz wysokości nie zwróconych przez niego należności. Zgodnie z wynikającą z art. 6 k.c. regułą rozłożenia ciężaru dowodu powód powinien udowodnić okoliczności tworzące prawo. Dochodząc w przedmiotowej sprawie zwrotu pożyczki, powinien udowodnić, jak słusznie zarzuca w kasacji, że między nim a pozwanym doszła do skutku taka umowa. Pozwanego zaś obciąża dowód wykazania okoliczności niweczących prawo powoda, a więc, że pożyczkę zwrócił.

Jak ustalił Sąd Apelacyjny, aprobując ustalenia sądu pierwszej instancji, pozwany przyznał, że pożyczył od powoda kwotę 1 199000000 (starych) złotych, zarzucając jednocześnie, że pożyczkę w całości zwrócił. A zatem to pozwany z faktu zwrotu pożyczki wywodzi skutek prawny w postaci wygaśnięcia zobowiązania i zgodnie z art. 6 k.c. na nim spoczywa ciężar wykazania prawdziwości tego faktu. W tym zakresie pod względem dowodzenia pozwany przyjmuje rolę powoda, a powód może odpierać zarzuty pozwanego. Skoro Sąd Apelacyjny wychodząc z błędnego poglądu prawnego oddalił powództwo jako nie udowodnione, podstawa kasacyjna wywiedziona z art. 393 pkt 1 k.p.c. okazała się uzasadniona, co skutkowało uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej apelację powoda i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania (art. 393[13] k.p.c.).

OSNC 1999 r., Nr 12, poz. 217