Postanowienie z dnia 2015-06-24 sygn. II GZ 293/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Krystyna Anna Stec po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2015 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Gospodarczej zażalenia A. Spółki z o.o. w B. na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 28 kwietnia 2015 r. sygn. akt VIII SA/Wa 107/15 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi A. Spółki z o.o. w B. na decyzję Dyrektora [...] Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. z dnia [...] grudnia 2014 r., nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego postanawia: 1. sprostować z urzędu oczywistą omyłkę pisarską w sentencji postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt VIII SA/Wa 107/15 w ten sposób, że w wersie 14 od góry w miejsce słów "[...] grudnia 2012 r.", wpisać słowa "[...] grudnia 2014 r."; 2. oddalić zażalenie.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt VIII SA/Wa 107/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. odmówił A. Sp. z o.o. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi tej Spółki na decyzję Dyrektora [...] Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dnia [...] grudnia 2014 r., w przedmiocie umorzenia postępowania odwoławczego w sprawie przyznania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego.

Przedstawiając stan sprawy Sąd I instancji wskazał, że we wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżąca podniosła, że aktualnie nie generuje jakichkolwiek dochodów, nie posiada środków na bieżącą działalność, a jej rachunki bankowe są zajęte przez komorników. Oświadczyła, że strata za ostatni rok obrotowy według bilansu wyniosła 57.125,81 zł, również na rachunkach bankowych nie posiada środków. Do wniosku załączyła bilans oraz rachunek zysków i strat za 2014 r., wyciągi z rachunku bankowego oraz zawiadomienia komornika sądowego o jego zajęciu i zakazie wypłat. W wyniku wezwania do uzupełnienia wniosku skarżąca złożyła CIT – 8 za 2013 i 2014 r. z ujawnionym przychodem i kosztami jego uzyskania "0" oraz oświadczyła, że bieżącą działalność prowadzi jedynie w zakresie dochodzenia roszczeń, którą w ramach swoich możliwości finansuje zarząd.

WSA po rozpoznaniu wniosku skarżącej o przyznanie prawa pomocy uznał, że w sprawie nie zaistniały przesłanki do jego pozytywnego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji ocenił, że zobowiązanie do uiszczenia wpisu od skargi w wysokości 200 zł nie wydaje się być szczególnym obciążeniem dla skarżącej prowadzącej nadal działalność gospodarczą, mimo że działalność ta od dwóch lat nie przynosi przychodów, a jej bieżącą działalność finansuje ze swoich środków zarząd. Sąd zauważył, że koszty sądowe również należą do bieżących kosztów każdego podmiotu występującego na drogę postępowania sądowoadministracyjnego, zaś badanie zdolności finansowych zarządu spółki, tj. jej prezesa, jest poza zakresem postępowania. Jeśli zatem zarząd spółki jest w stanie od dwóch lat finansować jej bieżącą działalność to nic nie stoi na przeszkodzie, by poniósł także koszty wywołane wniesieniem skargi zwłaszcza, że są one minimalne. Wobec powyższego Sąd uznał, że skarżąca nie wykazała ponad wszelką wątpliwość, że uiszczenie kwoty 200 zł jest w jej przypadku niemożliwe.

Zażalenie na to postanowienie wniosła A. Sp. z o.o., zarzucając Sądowi I instancji naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. przez błędne przyjęcie, że mimo spełnienia wymaganych przesłanek przez Spółkę Sąd stwierdził, że koszty postępowania może ponieść ze swoich własnych środków zarząd spółki. Wobec powyższego skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonych postanowień w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania WSA w W.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca ponownie podniosła, że jej działalność opiera się jedynie na dochodzeniu roszczeń, poza tym Spółka zakwestionowała obowiązek finansowania przez zarząd kosztów jej działalności.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Na wstępie Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnia, że o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej orzeczono na podstawie art. 156 § 1, § 2 i § 3 w zw. z art. 166 i art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.). Z akt administracyjnych (k. 70) wynika bowiem, że zaskarżona decyzja Dyrektora [...] Oddziału Regionalnego ARiMR została wydana w dniu [...] grudnia 2014r., nie zaś - jak to wskazano w zaskarżonym postanowieniu WSA w W. – w dniu [...] grudnia 2012 r.

Po rozpoznaniu zażalenia skarżącej Spółki na postanowienie o odmowie przyznania jej prawa pomocy Sąd kasacyjny uznał, że nie zasługuje ono na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że celem instytucji prawa pomocy jest zagwarantowanie dostępu do sądu podmiotom, których wyjątkowo trudna sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania. Przyznanie prawa pomocy w jakimkolwiek zakresie, jak zresztą zauważyła sama skarżąca w zażaleniu, musi być jednak postrzegane jako wyjątek od zasady ponoszenia kosztów postępowania (por. art. 199 p.p.s.a.), co należy mieć na uwadze przy rozstrzyganiu o zastosowaniu tej instytucji. W związku z tym strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania oraz wyjątkowości zwolnienia z tego obowiązku, czego konsekwencją powinno być wykazanie w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy.

W niniejszej sprawie Spółka ubiega się o przyznanie jej prawa pomocy na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., zgodnie z którym osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy wykaże ona, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z treści tego przepisu wynika, że ciężar dowodu, co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa.

Stosownie do art. 252 § 1 p.p.s.a., Sąd oceniając wniosek osoby prawnej o przyznanie prawa pomocy, bierze pod uwagę jedynie dane o jej stanie majątkowym i dochodach (por. M. Grzymisławska-Cybulska, Zakresy podmiotowy i przedmiotowy wniosku o przyznanie prawa pomocy osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym, "Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego" 2007, nr 1, s. 38), a umożliwiając korzystanie z dobrodziejstwa omawianej instytucji, nie może chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom i podmiotom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, uzasadnienie Sądu I instancji świadczy o rozpoznaniu przez Sąd wniosku Spółki o przyznanie prawa pomocy w sposób rzetelny i nienaruszający zasad postępowania. W świetle przedstawionych przez stronę okoliczności należy podzielić stanowisko WSA, że nie można przyjąć, iż spółka nie może zdobyć środków na pokrycie kosztów sądowych, które na obecnym etapie postępowania obejmują wpis od skargi i wynoszą 200 zł.

Z dokumentacji przedłożonej w sprawie wynika, że Spółka mimo deklarowanych strat oraz zajęcia rachunków nadal prowadzi działalność. Okoliczność ta nie jest w sprawie sporna, choć skarżąca zaznacza, że działalność ta ogranicza się do dochodzenia roszczeń (k. 48 akt WSA). Co istotne, w odpowiedzi na wezwanie Sądu I instancji o wyjaśnienie źródeł finansowania bieżącej działalności spółki, Prezes jej zarządu oświadczył, że w tym zakresie tę działalność finansuje zarząd skarżącej.

Jeżeli zatem działalność Spółki jest finansowana przez jej Zarząd, a jednocześnie ewentualne inne zobowiązania skarżącej - związane z prowadzeniem działalności - nie mogą korzystać z pierwszeństwa przed należnościami wynikającymi z udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym, co znajduje jednoznaczne potwierdzenie w orzecznictwie (por. np. postanowienie NSA z 14 maja 2015 r., sygn. akt I FZ 67/15), to uprawnione jest przyjęcie, że skarżąca ma możliwość pozyskania środków – w tym na uiszczenie kosztów sądowych, w szczególności w tej sprawie, w wysokości 200 zł. Osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej, nie może skutecznie powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków (por. postanowienia NSA z 29 marca 2011 r., sygn. akt I OZ 191/11). W niniejszej sprawie zaś skarżąca sama wskazała, że taka okoliczność nie zachodzi.

Zgodzić wprawdzie należy się z wyrażonym w zażaleniu stanowiskiem, że zarząd spółki nie jest zobowiązany do ponoszenia z własnych środków kosztów postępowania sądowego. Należy natomiast podzielić wyrażany w orzecznictwie pogląd, że spółki mają możliwość pozyskiwania środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat. Zgodnie z art. 177 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze. zm.), umową spółki można zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Jak podkreśla się w doktrynie, dopłaty mogą być wnoszone w związku z czasowymi trudnościami finansowymi spółki, potrzebą jej dokapitalizowania, koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych (por. t. 1 do art. 177 w A. Kidyba, w Komentarz aktualizowany do art. 177 Kodeksu spółek handlowych, publ. LEX/el. 2013). Z uwagi na fakt, że dopłata jest formą wewnętrznej przymusowej pożyczki wspólników na rzecz spółki, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że może być ona wykorzystana także na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę (por. postanowienie NSA z dnia 13 września 2012 r., sygn. akt I FZ 287/12 – i powołane tam orzeczenie Sądu Najwyższego z 19 września 1937 r., sygn. akt CII 618/37, publ. Zb. Urz. 1938, poz. 193, oraz postanowienie NSA z dnia 20 lutego 2014 r. sygn. akt II FZ 146/14).

Podsumowując, okoliczności, które Spółka powołuje, jako przemawiające za przyznaniem jej prawa pomocy, nie pozwalają na jednoznaczne przyjęcie, że skarżąca nie może zdobyć środków na poniesienie kosztów postępowania, co jest niezbędne dla umożliwienia skorzystania z dobrodziejstwa prawa pomocy.

Z tych też względów, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i § 2 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.