Wyrok z dnia 1998-06-04 sygn. II CKN 852/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 852/97

Wyrok z dnia 4 czerwca 1998 r.

Za przedwczesne należy uznać powództwo o zasądzenie kosztów nagrobka przed jego wzniesieniem (art. 446 § 1 k.c.).

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda. Sędziowie SN: M. Kocon, C. Żuławska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Joanny i Zdzisława małż. S. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej - II Inspektoratowi w Ł. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 czerwca 1997 r. sygn. akt (...) zmienił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację co do kwoty 3800 zł z odsetkami oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 26 lutego 1997 sygn. akt (...) w pkt. 1 co do tej samej kwoty i w tej części powództwo oddalił; w pozostałej części kasację oddalił; zasądził od pozwanego na rzecz powoda 3000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie:

Powodowie Joanna i Zdzisław małż. S. dochodzili od pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń zapłaty odszkodowania w związku ze śmiercią ich 15-etniej córki Aleksandry w wypadku drogowym, spowodowanym przez pijanego kierowcę samochodu, który korzystał z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Przedmiotem sporu była wysokość należności, powodowie bowiem uznali, że kwoty wypłacone im w postępowaniu likwidacyjnym były zbyt niskie. W szczególności spór dotyczył kosztów pogrzebu i nagrobka oraz odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów oraz zadośćuczynienia - w łącznej kwocie 96 671,00 zł. Sąd Wojewódzki ustalił, że tragicznie zmarła córka powodów zamierzała ukończyć trzyletnią Zasadniczą Szkołę Handlową i podjąć pracę zawodową, ażeby pomóc rodzicom, mającym na utrzymaniu o 8 lat młodszą drugą córkę.

Oboje powodowie doznali pogorszenia stanu zdrowia na skutek przeżyć psychicznych związanych ze śmiercią starszej córki, powódka cierpi na depresję, co uniemożliwia jej zintensyfikowanie wykonywanej pracy zawodowej i zwiększenie zarobków, powód zaś utracił pracę i nie może podjąć nowej wobec tego, że musi poświęcać się opiece nad młodszą córką, która - w związku z silnym przeżywaniem śmierci starszej siostry - wymaga całodziennej opieki. Powodowie ponieśli też koszty pogrzebu i wpłacili tytułem zaliczki 200 zł na nagrobek. Sąd Wojewódzki, uznając, że po śmierci starszej córki nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powodów, przyjął, iż należytą rekompensatą będą kwoty: 20 000 zł dla powódki i 10 000 zł dla powoda. Co do kosztów pogrzebu i nagrobka, które pozwany w postępowaniu likwidacyjnym uwzględnił w łącznej kwocie 3 230 zł, powodowie domagali się ponadto kwoty 9 190 zł, Sąd Wojewódzki zaś zasądził na ich rzecz solidarnie kwotę 4300 zł (200 zł za kwiaty, 300 zł za zwyczajowy poczęstunek i 3800 zł na nagrobek), oddalając powództwo w pozostałej części.

Od tego wyroku apelacje zostały złożone przez obie strony. Sąd Apelacyjny, który nie prowadził postępowania dowodowego i oparł się na ustaleniach Sądu Wojewódzkiego, uwzględnił częściowo apelację powodów, podnosząc o 5 000 zł kwoty zasądzone na rzecz każdego z powodów z tytułu pogorszenia ich sytuacji życiowej, w pozostałej zaś części apelację powodów oddalił. Apelacja pozwanego została oddalona w całości. W kasacji wniesionej przez pełnomocnika pozwanego podniesiony został zarzut naruszenia prawa materialnego (pierwsza podstawa kasacyjna), a w szczególności art. 446 § 1 i 3 k.c. Wniosek kasacji zmierzał w kierunku uwzględnienia apelacji pozwanego - poza kwotą 500 zł z tytułu kosztów pogrzebu. Pozwany zatem wnosił o oddalenie żądań powodów w zakresie kosztów nagrobka (3800 zł) i odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej powodów (25000 zł dla powódki i 15000 zł dla powoda).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 446 § 1 k.c. uznać trzeba za uzasadniony. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, pozwany jest zobowiązany do zwrócenia kosztów pogrzebu (obejmujących m.in. koszty nagrobka) temu, kto je poniósł. Również orzecznictwo (np. wyrok SN z dnia 8 sierpnia 1973 r. I CR 554/73, nie publ., wyrok SA w Łodzi z dnia 29 sierpnia 1995 r. - OSA 1995, z. 6, poz. 44, wyrok SA w Katowicach z dnia 28 listopada 1996 r. - Pr. Pracy 1997, nr 12, poz. 43) wyjaśnia, że chodzi tu o koszty, które zostały już poniesione, o zwrot konkretnych wydatków, które zostały już dokonane. Tymczasem w sprawie było niesporne, że nagrobek nie został wzniesiony, nie może być zatem mowy o zwrocie kosztów poniesionych przez powodów. Ich roszczenie w tym zakresie musi być uznane za przedwczesne. Zauważyć trzeba przy tym, że ewentualny zwrot takich kosztów, gdyby zostały one w przyszłości poniesione, wymagałby ustalenia ich wysokości w sposób zwykle przyjmowany, tj. na podstawie rachunków, kosztorysów powykonawczych, itp.

Zarzut naruszenia art. 446 § 3 k.c. natomiast uznać należało za chybiony. Zgodnie z judykaturą, przy określeniu stosownego odszkodowania dla najbliższych członków rodziny zmarłego poszkodowanego, którego śmierć spowodowała znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej uwzględnia się zarówno fakt, że rodzice mogą liczyć na pomoc materialną dorastającego dziecka w bliskiej przyszłości (wyrok SN z dnia 13 maja 1969 r. - OSPiKA 1970, poz. 122), jak i okoliczność, że śmierć najbliższej osoby wywołała wstrząs psychiczny, który pociągnął za sobą osłabienie aktywności życiowej, zmniejszenie zarobków i zwiększenie wydatków m.in. na leczenie (wyroki SN: z dnia 8 maja 1969 r. - OSNCP 1970, poz. 12 oraz z dnia 8 maja 1969 r. - OSNCP 1972, poz. 129). Bierze się przy tym pod uwagę szkody obecne i przyszłe, jeżeli tylko dają się one ocenić materialnie. Na stosowne podwyższenie odszkodowania oddziałuje też - w pewnym stopniu - nasilenie winy sprawcy szkody (wyrok SN z dnia 19 sierpnia 1980 r. - OSNCP 1981, poz. 81).

Sądy obydwu instancji orzekły o odszkodowaniu przewidzianym w art. 446 § 3 k.c. zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem judykatury. Nie ma podstaw, ażeby wysokość tego odszkodowania, wyrażająca się ostatecznie kwotą 25000 zł (dla powódki) i 15000 zł (dla powoda), każde bowiem z rodziców zmarłej ma roszczenie samodzielne, niezależne od drugiego (wyrok SN z dnia 15 września 1965 r. - NP 1966, z. 4, s. 519 i nast.), kwestionować, sąd bowiem wymierza odszkodowanie "stosowne" w zależności od okoliczności sprawy, a w niniejszej sprawie sądy obydwu instancji obszernie i przekonująco uzasadniły wysokość przyznanego odszkodowania. W tym stanie rzeczy należało kasację częściowo uwzględnić i zmienić zaskarżony wyrok, a także wyrok pierwszej instancji w części odnoszącej się do kwoty 3800 zł. Kasacja w pozostałej części uległa oddaleniu, jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw (art. 393¹³ i art. 393¹² k.p.c.).

OSNC 1998 r., Nr 11, poz. 196