Wyrok z dnia 2016-01-19 sygn. II SA/Lu 385/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Witold Falczyński (sprawozdawca), Sędziowie Sędzia WSA Jacek Czaja, Sędzia WSA Bogusław Wiśniewski, Protokolant Referent Bartłomiej Maciak, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 r. sprawy ze skargi M. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r., nr [...] w przedmiocie świadczeń z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wójta Gminy z dnia [...] r., nr [...].

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] nr [...] wydaną z upoważnienia Wójta Gminy przez Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej, po rozpatrzeniu wniosku M. L. z dnia 28 października 2014 r., odmówiono przyznania wnioskodawczyni świadczenia z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej: B. L.-P.. W uzasadnieniu jako powód odmowy organ I instancji podał niespełnienie kryterium dochodowego.

Organ wyjaśnił, że na podstawie wniosku M. L. oraz załączonych do niego dokumentów, a także przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego ustalono, iż dochód rodziny wnioskodawczyni uzyskany w 2013 roku, tj. w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, w przeliczeniu na osobę wyniósł [...] zł i przekroczył kwotę [..] zł (określoną w art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jako kryterium dochodowe, którego zachowanie warunkuje przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego). Organ wskazał, że ustalając dochód rodziny w powyższym okresie uwzględniono dochód wnioskodawczyni wskazany w:

- zaświadczeniu Urzędu Skarbowego z dnia 24 września 2014 r. o wysokości dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, 30b, 30c, i 30e ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanego w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, pomniejszonego o składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości [...] zł (dochód uzyskany od 1 listopada 2013 r.);

- zaświadczeniu od komornika z dnia 7 października 2014 r. określającym kwotę alimentów wyegzekwowanych na rzecz wierzycielki w 2013 r. ([...]zł);

- oświadczeniu z dnia 28 października 2014 r. o dochodzie niepodlegającym opodatkowaniu, uzyskanym w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy tj. stypendium w kwocie [...] zł oraz alimenty na rzecz syna K. w kwocie [...] zł.

W oparciu o powyższe dokumenty organ I instancji ustalił, że rodzina M. L. w 2013 r. uzyskała dochód w wysokości [...] zł. Miesięczny dochód tej rodziny wynosi zatem – jak wskazał organ – [...] zł, zaś dochód rodziny w przeliczeniu na osobę (przyjmując, że składa się ona z dwóch osób) – [...] zł.

W odwołaniu od decyzji organu I instancji M. L. podniosła, że nie może zrozumieć, w jaki sposób został naliczony dochód jej rodziny w przeliczeniu na osobę. W jej ocenie, skoro brany jest pod uwagę dochód z 2013 r., to nie powinien być on dzielony jedynie na dwie osoby, albowiem w 2013 r. skarżąca "miała na utrzymaniu" dwoje dzieci. Starszy syn skarżącej K. L. ukończył 18 lat w dniu 16 grudnia 2013 r., zaś na własne utrzymanie przeszedł dopiero we wrześniu 2014 r., po otrzymaniu stażu z Urzędu Pracy.

W związku z powyższym skarżąca zwróciła się do organów o informację, "dlaczego do dochodu za 2013 r. wlicza się alimenty K. L. i wypłacone na jego potrzeby stypendia, jeśli obecnie dzieli się ten dochód na skarżącą i jej młodszego syna".

Decyzją z dnia [...] nr [...] – zaskarżoną w niniejszej sprawie – Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ odwoławczy w całości podzielił ustalenia zawarte w decyzji pierwszoinstancyjnej, powtarzając treść jej uzasadnienia. Odnosząc się do argumentów podniesionych w odwołaniu Kolegium wskazało, że dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, jako kryterium przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, został ustalony na podstawie dochodu uzyskanego przez rodzinę w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, to jest w roku 2013. Natomiast w pisemnym oświadczeniu, złożonym w dniu 28 października 2014 r. pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, odwołująca oświadczyła, że syn K. nie mieszka z nią, obecnie zamieszkuje i prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe. Ponadto w treści odwołania odwołująca podała, że syn K. uzyskał staż z Urzędu Pracy, od września 2014 r. przeszedł na własne utrzymanie i przeniósł się do . Dlatego też – jak wyjaśnił organ II instancji – przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę, jako kryterium przyznania prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, dochód uzyskany przez rodzinę w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, to jest w roku 2013, został podzielony na dwie osoby.

M. L. wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie skargę na powyższą decyzję ostateczną, domagając się jej uchylenia w całości, zasądzenia zwrotu kosztów postępowania, a także zasądzenia odsetek od niewypłaconych świadczeń z funduszu od dnia ich wymagalności. Zaskarżonej decyzji skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 9 ust. 4 i art. 18 ust. 4 w zw. z art. 19 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, prowadzące do niekorzystnej dla skarżącej interpretacji art. 9 ust. 2 tej ustawy. Dodatkowo skarżąca podniosła, że stosowanie ww. ustawy w sposób schematyczny pozostaje w sprzeczności nie tylko z literą prawa, ale też duchem i intencją ustawodawcy.

W uzasadnieniu skargi skarżąca podtrzymała zarzut dotyczący ustalenia wysokości dochodu jej rodziny podnosząc, że kwota tego dochodu została wyliczona z naruszeniem art. 9 ust. 3 i art. 18 ust. 4 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. W ocenie M. L. niezrozumiałe jest podniesienie przez Kolegium kwestii usamodzielnienia się jej syna K. i traktowanie jego dochodu w kategoriach art. 9 ust. 4 powyższej ustawy, czyli jako zwiększającego przychód, o czym - jak stwierdziła – świadczą wyliczenia. Skarżąca podniosła, że doszło w ten sposób do sytuacji, w której "przy mniejszej liczbie osób pozostających w jednym gospodarstwie domowym - 2 osoby - uwzględniono dochody osoby, która z tego gospodarstwa odeszła (Kamila), tym samym sztucznie zawyżając dochody i doprowadzając do niekorzystnej interpretacji przepisów art. 9 ust. 2".

Zdaniem skarżącej, usamodzielnienie się jej syna K. powinno być interpretowane w kategoriach utraty dochodu. Nie można bowiem "z jednej strony przystać na odłączenie jednego członka rodziny, a drugiej strony zaliczyć jego dochodów do rodziny i dzielić przez mniejszą liczbę członków".

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zważył, co następuje:

Na wstępie wymaga wyjaśnienia, że sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem w granicach zakreślonych w art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1647) oraz art. 3 i art. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm., dalej jako "p.p.s.a."). Stosując środki określone w wyżej wskazanych ustawach sąd bada legalność zaskarżonego aktu pod kątem jego zgodności z prawem materialnym określającym prawa i obowiązki stron oraz prawem procesowym regulującym postępowanie przed organami administracji publicznej. Sąd nie jest przy tym związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 134 § 1 p.p.s.a.).

Rozpoznając skargę w ramach kryteriów określonych powyższymi przepisami, Sąd doszedł do wniosku, że jest ona zasadna. Zaskarżona decyzja oraz utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji naruszają bowiem prawo w stopniu uzasadniającym ich uchylenie. Zaznaczyć przy tym wypada, że argumenty w tym zakresie podniesione w skardze są w zasadniczej części słuszne.

Zasady i tryb przyznawania świadczeń z funduszu alimentacyjnego określa ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 859 ze zm.), powoływana w dalszej części uzasadnienia jako "ustawa".

W myśl art. 2 pkt 11 ustawy osobą uprawnioną do uzyskania świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest osoba uprawniona do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 ustawy świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują jednak jedynie wówczas, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł (art. 9 ust. 2).

Regulacja dotycząca sposobu ustalenia dochodu rodziny ma decydujące znaczenie w niniejszej sprawie, bowiem istotą sporu pomiędzy stronami postępowania jest kwestia zaliczenia dochodu starszego syna wnioskodawczyni – K. L., uzyskanego w 2013 r., czyli w roku poprzedzającym okres świadczeniowy, przy jednoczesnym podzieleniu dochodu rodziny skarżącej uzyskanego w 2013 r. jedynie na dwie osoby, tj. z wyłączeniem K. L., który dopiero we wrześniu 2014 r. – jak wyjaśniła skarżąca – zaczął prowadzić odrębne gospodarstwo domowe.

Wyjaśnić należy, że w zakresie pojęcia "dochodu" oraz "dochodu rodziny" przedmiotowa ustawa w art. 2 pkt 4 i 5 odwołuje się do ich znaczenia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 114 ze zm., dalej: "u.ś.r."). Stosownie do art. 3 pkt 2 u.ś.r. dochód rodziny oznacza sumę dochodów członków rodziny. Z kolei w myśl art. 3 pkt 2a u.ś.r. "dochód członka rodziny" oznacza przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy z zastrzeżeniem art. 5 ust. 4 – 4b.

Analogiczne rozwiązanie zostało zawarte w art. 2 pkt 5a ustawy z tą różnicą, że zamiast sformułowania "okres zasiłkowy" posłużono się zwrotem "okres świadczeniowy", definicję którego zawarto w art. 2 pkt 8 ustawy, zgodnie z którym oznacza on okres, na jaki ustala się prawo do świadczenia z funduszu alimentacyjnego tj. od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.

Powołany przepis nakazuje zatem do stanu faktycznego wynikającego z wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego stosować stan przeszły, bowiem prawo do świadczeń ustala się w oparciu o dochód w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy. Podkreślić wypada, że regulacja ta winna być wykładana systemowo, przy uwzględnieniu celu ustawy, zamieszczonej w systemie przepisów odnoszących się do szeroko rozumianej pomocy społecznej, zatem skierowanych do osób i rodzin wymagających wsparcia i socjalnej ochrony. Zwrócić bowiem należy uwagę, że świadczenia z funduszu alimentacyjnego podobnie jak świadczenia rodzinne, są formami pomocy państwa skierowanymi do rodzin o najniższych dochodach.

Ustalenie przeciętnego miesięcznego dochodu przypadającego na jedną osobę w rodzinie, w celu ustalenia prawa do świadczenia z funduszu alimentacyjnego, odbywa się zatem poprzez zsumowanie dochodów wszystkich członków rodziny uzyskanych w roku poprzedzającym okres świadczeniowy, a otrzymaną w ten sposób kwotę dzieli się przez 12, a także na liczbę osób w rodzinie. W ocenie Sądu oczywistym jest, że chodzi w tym wypadku o skład rodziny w roku kalendarzowym, za który ustalany jest jej dochód. Innymi słowy, ustalając dochód członka rodziny – zgodnie z definicją – jako przeciętny miesięczny dochód członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, należy dochód rodziny w tym roku podzielić przez 12, a następnie przez taką liczbę osób, jaka wchodziła w skład rodziny w owym roku (i których dochody zostały zaliczone do dochodu rodziny). Zasadność takiego sposobu obliczania dochodu członka rodziny przy rozpatrywaniu wniosku o przyznanie świadczeń z funduszu alimentacyjnego potwierdza okoliczność, iż zmiana składu osobowego rodziny zaistniała po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, nawet jeśli ma wpływ na wysokość dochodu rodziny, nie może zostać potraktowana jako zdarzenie powodujące uzyskanie lub utratę dochodu (które w świetle art. 9 ust. 3-4a należy uwzględnić przy obliczaniu dochodu członka rodziny), albowiem nie została ujęta wśród przypadków enumeratywnie wymienionych przez ustawodawcę w art. 2 pkt 17 i 18 ustawy.

Jako nieprawidłowy uznać należy zatem sposób obliczenia dochodu członka rodziny wnioskodawczyni przyjęty przez organy w niniejszej sprawie. Polegał on bowiem na zaliczeniu do dochodów rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, tj. w 2013 r., alimentów przyznanych na rzecz syna skarżącej K. L. w kwocie [...] zł, a także przyznanego mu stypendium w kwocie [...] zł, przy jednoczesnym podzieleniu dochodu rodziny z 2013 r. jedynie na 2 osoby, tj. z pominięciem K. L. Jakkolwiek pominięcie starszego syna skarżącej przy ustalaniu składu rodziny związane było z treścią oświadczenia skarżącej z dnia 28 października 2014 r. , w którym wskazała ona, iż K. L. prowadzi oddzielne gospodarstwo domowe, to jednak zauważyć należy, że organy oświadczenia tego nie zweryfikowały pod kątem ustalenia, czy odnosi się ono do stanu na dzień złożenia wniosku, czy też dotyczy stanu rodziny z 2013 r., zaś już w toku postępowania odwoławczego skarżąca jednoznacznie wyjaśniła, że K. L. jeszcze przez cały 2013 r. (aż do września 2014 r.) zamieszkiwał i gospodarował wspólnie z nią i jej młodszym synem. Niezależnie od tego uznać należy, że skoro organy do dochodu rodziny w 2013 r. zaliczyły alimenty i stypendium K. L., jako członka jej rodziny (co wprawdzie nie odpowiadało treści oświadczenia skarżącej z dnia 28 października 2014 r., lecz okazało się zasadne w świetle wyjaśnień przedstawionych w odwołaniu od decyzji pierwszoinstancyjnej), to uznać należy, że konsekwentnie, ustalając dochód członka rodziny za 2013 r., organy powinny były przeciętny miesięczny dochód rodziny w tym roku podzielić nie na dwoje, lecz na troje jej członków, zgodnie z jej ówczesnym składem. Gdyby bowiem przyjąć odwrotnie (tak jak uczyniły to organy), że K. L. w 2013 r. nie wchodził już w skład rodziny skarżącej, oznaczałoby to konieczność konsekwentnego pominięcia jego dochodów przy ustalaniu dochodu rodziny za ten rok.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i utrzymana nią w mocy decyzja organu I instancji zapadły z naruszeniem art. 2 pkt 5a w zw. z art. 9 ust. 2 ustawy, co miało wpływ na wynik sprawy, albowiem skutkowało niezasadnym zawyżeniem dochodu rodziny skarżącej ponad kwotę kryterium dochodowego określonego w tym ostatnim przepisie, a w konsekwencji niezasadną odmową przyznania skarżącej wnioskowanego świadczenia z funduszu alimentacyjnego.

Ponownie rozpatrując niniejszą sprawę organy winny zastosować wykładnię przepisów prawa materialnego wyrażoną w uzasadnieniu niniejszego orzeczenia i prawidłowo ustalić wysokość dochodu rodziny skarżącej w przeliczeniu na osobę za rok kalendarzowy poprzedzający okres świadczeniowy, zgodnie ze składem tej rodziny w tym roku.

W tym stanie rzeczy Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. "a" w związku z art. 135 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji wyroku.