Postanowienie z dnia 1997-04-08 sygn. I CZ 18/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 18/97

Postanowienie z dnia 8 kwietnia 1997 r.

Od postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku kasacja nie przysługuje tylko wówczas, gdy opiera się wyłącznie na podstawach, których uwzględnienie umożliwia zmianę lub uchylenie tego postanowienia przy zastosowaniu art. 678, 679 lub 690 § 2 k.p.c.

Przewodniczący: sędzia SN J. Gudowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: F. Barczewska, H. Ciepła.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w, dniu 8 kwietnia 1997 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Stanisławy B., z udziałem Anny K., Janiny M., Stanisławy R., Wandy S. i Eleonory B., o stwierdzenie nabycia spadku po Czesławie B., na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Tarnobrzegu z dnia 3 grudnia 1996 r. sygn. akt (...)

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie:

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 grudnia 1996 r. Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu odrzucił kasację wnioskodawczyni Stanisławy B. od postanowienia tego sądu z dnia 19 września 1996 r., albowiem przyjął - na podstawie art. 519¹ § 1 k.p.c. - że w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku kasacja nie przysługuje. Podłożem takiego stwierdzenia stała się teza, że zaskarżone postanowienie, już po uprawomocnieniu, może być wzruszone na podstawie art. 679 k.p.c.

W zażaleniu wnioskodawczyni zakwestionowała stanowisko Sądu Wojewódzkiego i stwierdziła, że z uwagi na ograniczenia w hipotezie art. 679 k.p.c., nie mogłaby w przyszłości podważyć postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, posługując się zarzutami sformułowanymi w kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kwestia dopuszczalności - lub niedopuszczalności - kasacji w sprawach nieprocesowych została wyjaśniona przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 marca 1997 r. III CZP 9/97 (OSNC 1997, z. 8, poz. 99), którego motywy Sąd Najwyższy w sprawie obecnej w pełni podziela. W ślad więc za tym postanowieniem należy stwierdzić, że skoro kodeks postępowania cywilnego nie zawiera normy generalnej określającej w sposób pozytywny dopuszczalność kasacji w postępowaniu nieprocesowym, to znajduje odpowiednie zastosowanie reguła ujęta w art. 392 § 1 k.p.c. Na gruncie postępowania nieprocesowego oznacza ona, że kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje uczestnikowi od postanowienia co do istoty sprawy oraz od postanowienia formalnego, wydanych przez sąd drugiej instancji i kończących postępowanie w sprawie.

Wyłączenia dopuszczalności kasacji w postępowaniu nieprocesowym normuje art. 519¹ k.p.c. Zgodnie z § 1 tego artykułu, od postanowienia sądu drugiej instancji orzekającego co do istoty sprawy nie przysługuje kasacja, jeżeli przepisy księgi drugiej części pierwszej przewidują możliwość zmiany lub uchylenia prawomocnego postanowienia. Ustawodawca odwołuje się tutaj - poprzez nawiązanie do art. 524 § 1 k.p.c. - do przepisów dotyczących postanowień oddalających wniosek (art. 523 in fine k.p.c.), orzekających uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu (art. 539 k.p.c.), orzekających ubezwłasnowolnienie (art. 559), wydawanych przez sąd opiekuńczy (art. 577 z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w art. 561, 583, 584, 588 i 593 k.p.c.) oraz orzekających o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 678, 679 i 690 § 2 k.p.c.). Każdy z tych przepisów wymaga zaistnienia nowych faktów lub zmiany okoliczności sprawy, które sprawiają, że wydane uprzednio prawomocne orzeczenie nie może lub nie powinno być - z różnych zresztą przyczyn - utrzymane w mocy.

Z kolei w myśl § 2 i 3 art. 519¹ k.p.c., kasacja nie przysługuje również w sprawach dotyczących zarządu związanego ze współwłasnością lub użytkowaniem, w sprawach wymienionych w art. 691¹, w sprawach dotyczących złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego oraz w sprawach rejestrowych, z wyjątkiem postanowień sądu drugiej instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru podmiotu podlegającego rejestracji, w tym bowiem wypadku wniesienie kasacji jest dozwolone. Wyłączenia objęte § 2 art. 519¹ k.p.c. mają charakter przedmiotowy, natomiast odmienny jest charakter wyłączeń przewidzianych w § 1 tego artykułu. Ustawodawca nie wprowadził tu - jak w § 2 - wyłączenia kasacji "w sprawach", lecz stwierdził, że kasacja jest dopuszczalna tylko od tych postanowień sądu drugiej instancji orzekających co do istoty sprawy, które po osiągnięciu prawomocności mogą być zmienione lub uchylone.

Ta różnica ma przy interpretacji art. 519¹ k.p.c. istotne znaczenie, pozwala bowiem na przyjęcie wniosku, że wyłączenie dopuszczalności kasacji na podstawie regulacji ujętej w § 1 dotyczy nie z góry określonych spraw i wszystkich wydanych w tych sprawach orzeczeń, lecz orzeczeń ściśle określonych; chodzi tu tylko 0 orzeczenia sądu drugiej instancji rozstrzygające sprawę co do jej istoty, które można wzruszyć na podstawie wymienionych przepisów szczególnych. Decyduje zarazem nie teoretyczna, lecz realna możliwość obalenia orzeczenia. Kwestię tę dostrzegł już Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 października 1996 r. III CKN 8/96, (OSNC 1997, z. 3, poz. 30), podnosząc, że dopuszczalność zaskarżenia w drodze kasacji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zależy od treści tego postanowienia oraz oceny możliwości jego zmiany w trybie art. 679 k.p.c. przez osobę zainteresowaną, wnoszącą kasację.

W podsumowaniu przeprowadzonego wywodu można sformułować konkluzję, że ocena dopuszczalności kasacji na podstawie art. 519¹ § 1 k.p.c. staje się możliwa dopiero po wydaniu przez sąd drugiej instancji orzeczenia co do istoty sprawy oraz po wniesieniu tego środka odwoławczego; konkluzja ta prowadzi do tezy, że od postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku kasacja nie przysługuje tylko wówczas, gdy opiera się wyłącznie na podstawach, których uwzględnienie umożliwia zmianę lub uchylenie tego postanowienia przy zastosowaniu art. 678, 679 lub 690 § 2 k.p.c. Z treści kasacji wynika, że wnioskodawczyni opiera swe zarzuty na podstawach podnoszonych już w trakcie postępowania, lecz - jak twierdzi - nie uwzględnionych przez sądy meriti. Jest więc jasne, że podstaw tych, z uwagi na brzmienie zdania drugiego art. 679 k.p.c., nie będzie mogła już wykorzystać w przyszłości, a zatem o sytuacji przewidzianej w art. 519¹ § 1 k.p.c. nie może być mowy.

Z tego względu Sąd Najwyższy zażalenie - jako uzasadnione - uwzględnił (art. 393¹⁸ k.p.c.).

OSNC 997 r., Nr 10, poz. 146