Postanowienie z dnia 2016-04-07 sygn. III SA/Łd 123/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Dnia 7 kwietnia 2016 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi – Wydział III w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Teresa Rutkowska, Sędziowie Sędzia WSA Małgorzata Łuczyńska, Sędzia WSA Krzysztof Szczygielski (spr.), , Protokolant Referent-stażysta Blanka Kuźniak, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 kwietnia 2016 roku sprawy ze skargi E. W. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Ł. z dnia [...] nr [...] w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej za udział w grze hazardowej prowadzonej bez zezwolenia postanawia: zawiesić postępowanie sądowoadministracyjne.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...], nr [...] Dyrektor Izby Celnej w Ł. na podstawie art. 233 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) - dalej O.p., utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Celnego I w Ł. z dnia [...], nr [...] w przedmiocie nałożenia na E.W. kary pieniężnej za udział w grze hazardowej prowadzonej bez zezwolenia.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

W dniach 4,7,14,17,21 i 23 listopada 2011 r. funkcjonariusze Urzędu Celnego I w Ł. przeprowadzili w "A." Spółce z o.o. z siedzibą w S. kontrolę w zakresie przestrzegania przepisów ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r. nr 201, poz. 1540 ze zm.) - dalej u.g.h., w związku z organizacją "Radiowego Konkursu Urodzinowego". W wyniku przeprowadzonej kontroli ustalono, że w ramach przeprowadzonego konkursu radiowego Spółka wypłaciła wygrane pieniężne. Przedsięwzięcie wypełniało definicje loterii audiotekstowej, a zgodnie z art. 7 ust. 2 u.g.h., jego urządzenie wymagało uzyskania stosownego zezwolenia, którego organizator nie posiadał. Jednym z uczestników biorącym udział w konkursie, który uzyskał wygraną pieniężną była E.W.

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2012 r. Naczelnik Urzędu Celnego I w Ł. wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie określenia kary pieniężnej z tytułu uczestnictwa i uzyskania wygranej w grze losowej urządzanej bez zezwolenia.

Decyzją z dnia [...], wydaną na podstawie art. 207 O. p. oraz art. 2 ust. 1 pkt 11, art. 7 ust. 2, art. 8, art. 89 ust. 1 pkt 3, ust. 2 pkt 3, art. 90 ust. 1 i 2, art. 91 u.g.h., Naczelnik Urzędu Celnego I w Ł. nałożył na E.W. karę pieniężną w wysokości 4.500 zł. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że warunki konkursu urządzanego przez Spółkę wyczerpały ustawowe wymogi określone w art. 2 ust. 1 pkt 11 u.g.h., kwalifikujące konkurs, jako grę losową (loterię audiotekstową), dla zorganizowania której niezbędne było uprzednie uzyskanie stosownego zezwolenia właściwego dyrektora izby celnej. Z uwagi natomiast na fakt, że organizator konkursu nie otrzymał stosownego zezwolenia, organ był uprawniony, na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. do nałożenia na E.W. kary pieniężnej odpowiadającej 100% uzyskanej wygranej.

Od powyższej decyzji strona złożyła odwołanie, w którym wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji, zarzuciła naruszenie przepisów O.p., art. 2 ust. 1 pkt 11, art. 89 u.g.h. oraz Konstytucji RP. Podniosła, że nie miała świadomości, że uczestniczy w konkursie, który zorganizowany został niezgodnie z prawem. Wzięła udział w konkursie radiowym organizowanym przez lokalną, ogólnie znaną i popularną stację radiową i nic nie wskazywało na to, że konkurs został zorganizowany w sposób nielegalny. Strona podała, że jej udział w konkursie nie był podyktowany chęcią wzbogacenia się poprzez udział w przedsięwzięciu godzącym w praworządność i niezgodnym z obowiązującym prawem. Podniosła, że nie zgadza się z uznaniem jej winy. Nie mając danych umożliwiających stosowną ocenę przedsięwzięcia na etapie jego realizacji nie mogła mieć świadomości popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

Dyrektor Izby Celnej w Ł. utrzymując zaskarżoną decyzję w mocy wskazał, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 u.g.h., grami losowymi są gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik w szczególności zależy od przypadku, a warunki gry określa regulamin. Są to m.in. loterie audiotekstowe w których uczestniczy się poprzez odpłatne połączenie telefoniczne lub wysyłanie krótkich wiadomości tekstowych (sms) z użyciem publicznej sieci telekomunikacyjnej, a podmiot urządzający loterie oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe. Stosownie zaś do treści art. 4 ust. 2 u.g.h., ilekroć w ustawie jest mowa o grach hazardowych, rozumie się przez to gry losowe, zakłady wzajemne i gry na automatach o których mowa w art. 2 ustawy, a więc również loterie audiotekstowe.

W rozpatrywanej sprawie z uwagi na fakt, że organizator konkursu nie otrzymał stosownego zezwolenia, organ był uprawniony do nałożenia na E.W., jako zwycięzcę w konkursie, kary pieniężnej odpowiadającej 100% uzyskanej nagrody.

Organ wyjaśnił, że celem wprowadzenia do ustawy hazardowej kar pieniężnych z tytułu korzyści uzyskanych z uczestnictwa w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia jest realizacja celu prospołecznego, jakim jest ochrona przed uzależnieniami, ochrona nieletnich oraz walka z szarą strefą.

Organ odwoławczy stwierdził, że brak świadomości strony, że bierze udział w nielegalnym przedsięwzięciu nie może jej zwolnić z obowiązku zapłaty kary pieniężnej.

W skardze skierowanej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skarżąca wnosząc o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji zarzuciła naruszenie:

1) przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.;

- art. 233 § 1 pkt 1 w zw. z art. 122, art. 124, art. 187, art. 191 i art. 210 § 1 oraz art. 229 O.p., poprzez utrzymanie w mocy decyzji nakładającej na skarżącą karę pieniężną za udział w nielegalnej grze hazardowej, w sytuacji niewyjaśnienia jej winy i świadomości udziału w grze hazardowej prowadzonej, pomimo braku stosownego zezwolenia;

2) przepisów prawa materialnego, tj.;

- art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. poprzez błędną wykładnią polegającą na przyjęciu, że przepis ten nie wymaga badania kwestii winy uczestnika w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia, w sytuacji gdy penalny charakter tego przepisu powoduje, że koniecznym jest wnikliwe badanie tych kwestii, a interpretacja przeciwna sprzeczna jest z zasadą winy wynikającą zarówno z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP), jak i zasady godności człowieka jako najwyższego i niezbywalnego dobra (art. 30 Konstytucji RP);

- art. 2 ust. 1 pkt 11 u.g.h. poprzez błędne przyjęcie, że konkurs, w którym brała udział wymaga stosownej koncesji lub zezwolenia, jako gra hazardowa.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Celnej w Ł. podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zgodnie art. 125 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012r., poz. 270 ze zm.) – dalej p.p.s.a., sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego, przed Trybunałem Konstytucyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zawieszenie postępowania sądowoadministracyjnego w oparciu o powyższy przepis następuje z urzędu, lecz jego celowość została pozostawiona ocenie sądu (por. postanowienia NSA z dnia 11 marca 2005 r. sygn. akt: I OZ 45/05 oraz z dnia 7 czerwca 2008 r. sygn. akt: I OZ 382/08), zaś generalnie następuje wówczas, gdy rozstrzygnięcie sprawy sądowoadminstracyjnej zależy od wyniku innego postępowania (tj. administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego, przed Trybunałem Konstytucyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

W orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z dnia 13 czerwca 2008 r., sygn. akt: I FZ 221/08, wyrok WSA z dnia 18 czerwca 2009 r., sygn. akt: III SA/Wa 3321/08), przyjmuje się, że zawieszenie postępowania sądowego powinno być uzasadnione ze względów celowości, sprawiedliwości, jak również ekonomiki procesowej, przy czym celowość zawieszenia postępowania sądowoadministracyjnego na podstawie art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. powinna być analizowana z punktu widzenia wystąpienia w przyszłości ewentualnej konieczności uruchomienia nadzwyczajnych środków wzruszania rozstrzygnięć ostatecznych np. przesłanek do wznowienia postępowania administracyjnego lub stwierdzenia nieważności decyzji.

Sądowi rozpoznającemu niniejszą sprawę z urzędu wiadomym jest, że w dniu 11 września 2013r. Rzecznik Praw Obywatelskich działając w oparciu o treść art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji RP oraz art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. z art. 2 Konstytucji RP. Wniosek został zarejestrowany pod sygn. akt K 40/13.

W uzasadnieniu wniosku Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że funkcja sankcji wyrażonej w kwestionowanych przepisach nie odpowiada funkcjom, które w orzecznictwie i literaturze prawniczej przypisuje się sankcji administracyjnej, albowiem trudno się w niej dopatrzeć jakichkolwiek innych celów poza represją za fakt uczestnictwa w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia. Odpowiedzialność całkowicie pomija problematykę winy, a w szczególności wyłączenie winy w przypadku wystąpienia określonych w ustawie okoliczności ją wyłączających takich jak: stan wyższej konieczności, usprawiedliwione nierozpoznanie bezprawności czynu, usprawiedliwiony błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub winę; działanie na rozkaz; nieletniość sprawcy; jego niepoczytalność. Hipoteza przepisu art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. nakazuje obciążyć karą pieniężną uczestnika w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia, a jedyną przesłanką zastosowania tego przepisu jest stwierdzenie faktu uczestniczenia konkretnej osoby w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia, podczas gdy żaden z innych przepisów ustawy o grach hazardowych nie nakłada na uczestnika gry hazardowej jakichkolwiek obowiązków, z których niedopełnieniem można by wiązać tę sankcję. Wyrażona zatem w art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. norma sankcjonująca nie ma swojego odpowiednika w postaci normy sankcjonowanej.

Skoro zatem wymierzenie kary pieniężnej na podstawie kwestionowanych przepisów nie wiąże się ze stwierdzeniem naruszenia przepisów ustawy o grach hazardowych przez podmiot obciążony, to w konsekwencji celem jej stosowania nie jest realizacja administracyjnego władztwa podejmowanego dla egzekwowania nakazów i zakazów ustawy, które zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy dążą do przeciwdziałania uzależnieniu od hazardu i zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania rynku gier hazardowych, a tylko i wyłącznie karanie uczestnika gry za fakt uczestniczenia w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia. To z kolei prowadzi do wniosku, że kara pieniężna z art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. wykazuje więcej cech zbieżnych z elementami definiującymi sankcję karną, niż administracyjną. Porównanie natomiast hipotez norm zawartych w art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. i art. 109 k.k.s. pozwala na wyprowadzenie wniosku, że uczestnictwo w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia w stanie prawnym obowiązującym do dnia 19 grudnia 2014r. jest podwójnie penalizowane.

Objęcie zachowań, które stanowią przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe pieniężną sankcją administracyjną wyrażoną w kwestionowanych przepisach jest nadmiernym rygoryzmem prawnym, ponieważ przestrzeganie ustawy o grach hazardowych gwarantują przepisy ustawy k.k.s. Przyjęta w przepisach ustawy u.g.h. i k.k.s. i stosowana kumulatywnie reakcja prawna na fakt uczestnictwa w grze hazardowej urządzanej bez koncesji lub zezwolenia nie pozostaje w adekwatnym stosunku do rodzaju dóbr chronionych tymi przepisami.

Z powyższych względów, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. jest niezgodny z wynikającym z art. 2 Konstytucji zakazem nadmiernej represywności władzy publicznej.

Jednocześnie wskazać należy, że w dniu 12 maja 2015 r. w związku z powyższym wnioskiem Rzecznika Spraw Obywatelskich stanowisko przedstawił także Prokurator Generalny wskazując, że "art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. w zakresie, w jakim dopuszcza nałożenie kary pieniężnej na osobę fizyczną, która za ten sam czyn, polegający na uczestniczeniu w grze losowej, zakładzie wzajemnym lub grze na automacie urządzonych bez koncesji albo zezwolenia, ponosi odpowiedzialność karną za przestępstwo skarbowe z art. 109 k.k.s. jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP".

Podzielając wątpliwości przedstawione w cyt. powyżej wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzenie niezgodności art. 89 ust. 1 pkt 3 u.g.h. z art. 2 Konstytucji RP skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego, Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, po dokonaniu oceny z punktu widzenia celowości, sprawiedliwości, oraz ekonomiki procesowej, a także mając na względzie konieczność rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki, doszedł do przekonania, że podjęcie rozstrzygnięcia opartego na art. 125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. jest w pełni uzasadnione. Orzeczenie, które zapadnie po rozpoznaniu przez Trybunał Konstytucyjny wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich zarejestrowanego pod sygn. akt K 40/13 jest bowiem kluczowe dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.

Z powyższych względów, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi na podstawie art.125 § 1 pkt 1 p.p.s.a. orzekł, jak w postanowieniu.

D.Cz.