Wyrok z dnia 2016-06-01 sygn. I OSK 2100/14

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) sędzia NSA Maciej Dybowski sędzia del. NSA Jerzy Krupiński Protokolant starszy asystent sędziego Wojciech Latocha po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2016 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Ministra Infrastruktury i Rozwoju od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2014 r. sygn. akt I SA/Wa 2359/13 w sprawie ze skargi R. L. na postanowienie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] lipca 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2014 r. (sygn. akt I SA/Wa 2359/13), Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, po rozpoznaniu skargi R. L. uchylił postanowienie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] lipca 2013 r. nr [...] oraz utrzymane przez nie w mocy postanowienie tego samego organu z dnia [...] marca 2013 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności orzeczenia.

Wyrok został wydany w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:

Orzeczeniem z dnia [...] lipca 1951 r. nr [...], Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. wywłaszczyło na rzecz Skarbu Państwa m.in. nieruchomość o powierzchni 600 m kw. położoną w C., w powiecie c., ujawnioną w księdze wieczystej tom 27, karta 672 jako parcela nr [...], a stanowiącą własność spadkobierców M. M.

Pismem z dnia 10 października 2012 r., R. L. wniósł o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenia, w części dotyczącej wspomnianej wyżej nieruchomości, jako wydanego z rażącym naruszeniem prawa.

Postanowieniem z dnia [...] marca 2013r. nr [...] Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej odmówił wszczęcia objętego w/w wnioskiem postępowania a - rozpatrując sprawę w trybie art. 127 § 3 k.p.a. – postanowieniem z dnia [...] lipca 2013 r., ten sam organ utrzymał w mocy swoje poprzednie rozstrzygnięcie.

Uzasadniając stanowisko, organ nadzoru wyjaśnił, że w skład wywłaszczonej, orzeczeniem z dnia [...] lipca 1951 r. nr [...], nieruchomości wchodziły nieruchomości stanowiące: działkę nr [...] o powierzchni 0,0021 ha (własność S. L.) działkę nr [...] o powierzchni 0,0395 ha (własność Gminy C.) i działkę nr [...] o powierzchni 0,0166 ha (własność M. i R. małżonków L.). Ustalono też, że M. i R. L. nabyli powyższą nieruchomość w drodze umowy sprzedaży oraz przeniesienia prawa własności nieruchomości od osoby nieuprawnionej, a czego byli świadomi (akt notarialny z dnia 12 kwietnia 1990 r., rep. A [...]). W treści umowy stwierdzono bowiem, że w dziale III księgi wieczystej nr [...], która była prowadzona dla zbywanej nieruchomości (działki nr [...]), widniał wpis ostrzeżenia o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego. Zdaniem Ministra, nie miał zatem zastosowania w tym przypadku art. 5 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147, z późn. zm.), dotyczący rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Organ podkreślił także, że przedmiotowa działka wchodziła w skład nieruchomości wywłaszczonej, orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z dnia [...] lipca 1951r. nr [...], o którego wydaniu poprzedni właściciele nieruchomości zostali poinformowani zgodnie z ówczesnymi przepisami. Oznaczało to więc, że orzeczenie weszło do obrotu prawnego.

Ponadto nadmieniono również, iż odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość zostało ustalone na rzecz ówczesnych właścicieli nieruchomości (orzeczenie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z dnia [...] maja 1952 r. nr [...] utrzymane w mocy decyzją Odwoławczej Komisji Wywłaszczeniowej przy Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z dnia [...] grudnia 1952 r. nr ew. [...]).

W tej sytuacji Minister podkreślił, że z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. mógłby wystąpić jedynie podmiot do tego legitymowany, czyli osoba, która posiadałaby w tym postępowaniu interes prawny, rozumiany jako interes o charakterze materialno – prawnym. Stroną mogliby być w tym przypadku zatem poprzedni właściciele nieruchomości lub ich następcy prawni oraz osoby, którym obecnie przysługują prawa rzeczowe do wywłaszczonej nieruchomości. Tymczasem, z wnioskiem o wszczęcie niniejszego postępowania wystąpił R. L., czyli osoba, która wprawdzie figuruje w dziale II księgi wieczystej nr [...] jako współwłaściciel nieruchomości (na prawach małżeńskiej wspólności majątkowej) stanowiącej działkę nr 1 [...] o powierzchni 0,0166 ha, a która - jak wynikało z pisma Starosty C. z dnia [...] grudnia 2012r. nr [...] - wchodziła w skład nieruchomości wywłaszczonej orzeczeniem Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. z dnia [...].07.1951 r. nr [...], ale w rzeczywistości nie posiadał on jednak w tym przypadku interesu prawnego.

Jak wyjaśnił Minister, zakończenie postępowania wywłaszczeniowego wydaniem, objętego wnioskiem nadzorczym orzeczenia, spowodowało przeniesienie prawa własności wywłaszczonej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa. Oznaczało to w dalszej kolejności, że wskazane w akcie notarialnym z dnia 12 kwietnia 1990 r. – jako zbawczynie - Z. M. i M.D. - w dacie sporządzania umowy - nie posiadały już praw rzeczowych do zbywanej nieruchomości. Orzeczenie z dnia [...] lipca 1951 r. zawierało bowiem - jak kontynuował organ - klauzulę, stwierdzającą, iż stało się ono prawomocne z dniem 4 października 1951 r. a zatem weszło do obrotu prawnego i wywarło skutki prawno - rzeczowe w nim określone, to jest m.in. przeniosło prawo własności nieruchomości położonej w C., o powierzchni 600 m2, zapisanej w ks. wiecz. tom 27 karta 672, parcela nr [...] na rzecz Skarb Państwa.

Na wyżej przedstawione postanowienie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] lipca 2013 r. R. L. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę, w której zarzucił Ministrowi naruszenie w szczególności: art. 28 w związku z art. 6 i 7 k.p.a. oraz art. 157 w związku z art. 156 k.p.a. - poprzez błędne wskazanie na brak legitymacji do wniesienia wniosku inicjującego w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji.

W uzasadnieniu skargi skarżący powoływał się na pismo Starosty C. z dnia [...] grudnia 2012 r. z którego wynikało, że w księdze wieczystej prowadzonej dla spornej nieruchomości aktualnie nie figuruje żaden wpis ostrzeżenia, który wyłączałby zasadę rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Doktryna oraz orzecznictwo bezspornie przyznają zaś status strony właścicielom działki, a zatem odmowa wszczęcia niniejszego postępowania stanowiła w tym wypadku rażące naruszenie prawa.

W odpowiedzi na skargę Minister Infrastruktury i Rozwoju wnosił o jej oddalenie.

Uchylając – na zasadzie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), zwanej dalej: "p.p.s.a." – zaskarżone postanowienie a także postanowienie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia [...] marca 2013 r. nr [...]- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał skargę za uzasadnioną.

Sąd przytoczył treść art. 28 k.p.a. oraz wyjaśnił pojęcie interesu prawnego i stwierdził, że interes ten może wynikać nie tylko z normy prawa administracyjnego materialnego, ale także z normy prawa materialnego należącej do każdej gałęzi prawa, w tym również do prawa cywilnego. W związku z tym podniósł, że z treści księgi wieczystej nr [...] wynikało, iż własność nieruchomości, oznaczonej jako działka ewidencyjna nr [...], przysługuje Marii i Romanowi małż. L. na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12 kwietnia 1990 r. oraz umowy przeniesienia własności nieruchomości (Rep. [...]). Treść ksiąg wieczystych nr [...] oraz nr [...] była przy tym zbieżna z informacjami zawartymi w ewidencji gruntów i budynków. Skarżący, zatem - zarówno w dacie wydawania przez organ obu postanowień, jak i w dacie orzekania przez Sąd - był właścicielem działki nr [...] o pow. 0,0166 ha, która powstała z obszaru dawnej parceli nr [...], zapisanej w księdze wieczystej tom 27, karta 672, której dotyczyło kwestionowane orzeczenie z dnia [...] lipca 1951r. Wpisanie do księgi wieczystej ostrzeżenia, jak kontynuował Sąd, nie niweczyło zaś nabycia prawa własności przez skarżącego do przedmiotowej działki i w toku niniejszego postępowania organ nie miał zatem podstaw do kwestionowania w/w prawa.

W rezultacie Sąd przyjął, że organ dokonał błędnej wykładni obowiązujących przepisów, w tym nie odniósł się prawidłowo do skutków zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, jako czynności cywilnoprawnej, powodującej nabycie prawa własności do działki nr [...] przez skarżącego. Z tych powodów polecił by ponownie rozpoznając sprawę, organ orzekał, będąc związany powyższą oceną prawną.

W skardze kasacyjnej, zaskarżając powyższy wyrok w całości, Minister Infrastruktury i Rozwoju, zarzucił Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie naruszenie:

I. prawa materialnego, to jest art. 28 k.p.a. w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz. U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147, z późn. zm.) - przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że "wpisanie ostrzeżenia w treść księgi wieczystej nie niweczy nabycia prawa własności przez skarżącego do przedmiotowej działki", podczas gdy z ww. przepisów wynika, że rękojmia wiary publicznej nie chroni nabywcy działającego w złej wierze, a także nie chroni nabywcy w przypadku wpisu ostrzeżenia o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, zwłaszcza w sytuacji w której bezspornym jest funkcjonowanie w obrocie prawnym orzeczenia w przedmiocie wywłaszczenia objętego ostrzeżeniem;

II. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to jest:

1. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a, poprzez uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia go poprzedzającego na skutek błędnego przyjęcia, iż organ naczelny dokonał błędnej wykładni przepisów prawa materialnego — z jednoczesnym niewskazaniem przepisów, które zdaniem Sądu zostały naruszone,

2. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 28 k.p.a. - poprzez uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz postanowienia go poprzedzającego na skutek błędnego przyjęcia, iż organ naczelny naruszył przepisy postępowania, a konkretnie art. 28 k.p.a., w stopniu, który mógł mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

3. art. 133 § 1 p.p.s.a. - poprzez oparcie wyroku na niepełnej analizie i nietrafnej ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, na podstawie której Sąd doszedł do błędnego przekonania, iż M. i R. małżonkowie L. nabyli własność nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr [...] na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12.04.1990 r. (akt notarialny Rep. A [...]),

4. art. 141 § 4 p.p.s.a. - poprzez lakoniczne i uchybiające wymogom należytej staranności uzasadnienie wyroku, które uniemożliwia ustalenie toku rozumowania Sądu w kwestiach zasadniczych.

Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne, skarżący organ wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie wraz z zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej jej autor obszernie odniósł się do pojęcia interesu prawnego a także do zasady rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Akcentował przy tym zwłaszcza, że na gruncie przedmiotowej sprawy, spór dotyczył skutków prawnych zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości w 1990 r., a która została uprzednio wywłaszczona — orzeczeniem z dnia 26 lipca 1951 r.

Podnoszono przy tym, że rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.), jak również działanie nabywcy w złej wierze (art. 6 ust. 1 ww. ustawy). W rozważanym przypadku zaś M. i R. L., zawierając umowę sprzedaży (jako nabywcy), niewątpliwie wiedzieli zaś o wszczęciu wobec tej nieruchomości postępowania wywłaszczeniowego, gdyż o figurującym w księdze wieczystej ostrzeżeniu umieszczono również wzmiankę w akcie notarialnym.

Autor skargi kasacyjnej twierdził, zatem, iż powyższa sytuacja wypełniała hipotezę przepisu art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. (nabywcy nieruchomości wnioskując racjonalnie powinni podejrzewać, że jej zbywcom nie przysługuje do niej prawo własności — z uwagi na ostrzeżenie o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego w dziale III księgi wieczystej), a ponadto nie dochowali także należytej staranności w sprawie, albowiem nie poczynili ustaleń co do bytu prawnego orzeczenia wywłaszczeniowego. W samym akcie notarialnym brak jest bowiem chociażby oświadczenia zbywców, iż nie doszło do wywłaszczenia przedmiotowej nieruchomości. Niewątpliwie zatem małżonkowie L. zawarli ww. umowę działając na własne ryzyko.

Poza tym, zdaniem autora skargi kasacyjnej, sam fakt wpisania w księdze wieczystej ostrzeżenia wyłączał działanie rękojmi wiary publicznej ksiądz wieczystych, co wynikało z art. 8 ww. ustawy. Nadmieniono, ze ostrzeżenie wpisane zostało na podstawie art. 12 § 2 rozporządzenia Prezydenta RP - Prawo o postępowaniu wywłaszczeniowem (Dz. U. z 1934 r. Nr 86, poz. 776, z późn. zm.) w związku z art. 4 ust 1 dekretu z dnia 7 kwietnia 1948 r. o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939-1945 r. (Dz. U. z 1948 r. Nr 20, poz. 138, z późn. zm.), który przewidywał odpowiednie stosowanie przepisów ww. rozporządzenia w postępowaniu wywłaszczeniowym prowadzonym na podstawie dekretu. Oczywistym zaś było, iż jednym ze skutków, wynikających z ratio legis przepisu przewidującego wpisanie ww. ostrzeżenia, było niedopuszczenie do sytuacji, w której nastąpiłoby zbycie nieruchomości wywłaszczonej na rzecz Skarbu Państwa zanim doszłoby do jego ujawnienia w księdze wieczystej jako właściciela nieruchomości. Taka sytuacja miała zaś miejsce w rozważanym przypadku. Czynność prawna sprzedaży nieruchomości, zawarta z podmiotem nieuprawnionym do jej zbycia, w sytuacji, gdy wyłączone było działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, nie mogła zatem, odnieść skutku prawnego. Zasadą bowiem obrotu cywilnoprawnego jest bezskuteczność umowy zawartej z osobą nieuprawnioną do jej zbycia (nemo plus iuris in alium transferre potest quam ipse habet).

Zdaniem zatem Ministra, powyższą okoliczność, organ rozpatrujący przedmiotowy wniosek, był obowiązany wziąć pod uwagę, działając zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej, wyrażoną w art. 7 k.p.a.

Zwracano zatem uwagę, że Sąd I instancji dokonał błędnej wykładni przepisu art. 28 k.p.a. w związku z przepisami art. 6 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r., albowiem doszedł do błędnego przekonania, że stroną w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia wywłaszczeniowego jest podmiot wpisany w księdze wieczystej, niezależnie od tego, czy został on wpisany prawidłowo - na podstawie skutecznej umowy przenoszącej własność nieruchomości. Ponadto, w swoich rozważaniach Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie bardzo lakonicznie odniósł się przy tym do treści przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. - nawet nie powołując jej nazwy ani też nie wskazując w sposób wyraźny przepisów, które poddał wykładni.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną, Roman L. wnosił o jej oddalenie wraz z zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu stanowiska zwracał przy tym uwagę, że zgodnie z treścią § 6 aktu notarialnego z dnia 12 kwietnia 1990 r. Państwowe Biuro Notarialne w C. wystąpiło do Naczelnika Miasta i Gminy w C. z zapytaniem czy nie zamierza skorzystać z prawa pierwokupu na co Naczelnik Miasta i gminy w C. udzielił odpowiedzi, że w dniu 19.04.1990 nr [...] postanowił nie skorzystać z prawa pierwokupu i tym samym nie wniósł żadnych innych uwag dotyczących wywłaszczenia przedmiotowej działki na rzecz Skarbu Państwa (pismo z dnia 19 kwietnia 1990 r. nr [...]).

Ponadto akcentował, że Urząd Miasta i Gminy w C. był stroną w postępowaniu rozgraniczeniowym dotyczącym przedmiotowej nieruchomości, które zostało zakończone prawomocną decyzją z dnia [...] maja 1990 r. nr [...] i także nie podnosił w nim, że teren ten stanowi własność Skarbu Państwa.

Do pisma uczestnik dołączył wniosek Starosty C. z dnia 29 maja 2006 r. nr [...] skierowany do Sądu Rejonowego w C. V Wydział Ksiąg Wieczystych o wykreślenie ostrzeżenia z Kw. [...]

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Tak więc postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie sprowadzało się wyłącznie do badania zasadności podstaw kasacyjnych, przytoczonych w skardze kasacyjnej a które to podstawy okazały się nieuzasadnione.

Zarzuty w niej zawarte zostały oparte na obu podstawach kasacyjnych, określonych w art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a., to jest na zarzucie obrazy prawa materialnego w postaci błędnej wykładni art. 28 k.p.a. w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz. U. z 1982 r. Nr 19, poz. 147, z późn. zm.) oraz zarzucie naruszenia przepisów postępowania w sposób mogący mieć wpływ na wynik sprawy, w postaci art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c), art. 133 § 1 i art. 141 § 4 p.p.s.a.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do w/w zarzutów procesowych stwierdzić należy, że nie były one uzasadnione. Po pierwsze, Sąd Wojewódzki orzekał na podstawie dokumentacji zgromadzonej w toku postępowania administracyjnego i sądowego a po drugie, uzasadnienie zaskarżonego wyroku, choć jest mocno syntetyczne, tym niemniej nie można mówić, że w sposób istotny narusza art. 141 § 4 p.p.s.a. Sąd przedstawił bowiem stan sprawy, zarzuty podniesione w skardze, stanowisko organu, a także podstawę rozstrzygnięcia i jej krótkie wyjaśnienie. W wytycznych związał zaś organ przyjętą przez siebie oceną prawną. Oparcie zaś zaskarżonego wyroku na przepisach art. 145 § 1 lit. a) p.p.s.s.a., było jedynie konsekwencją, przyjętej przez Sąd Wojewódzki oceny prawnomaterialnej. Jak przy tym wydaje się ocena ta stanowiła kluczowe zagadnienie, które wystąpiło w rozpoznawanej sprawie.

Istota sprawy sprowadzała się do udzielenia odpowiedzi, czy osoba, która jest aktualnie ujawniona w księdze wieczystej jako właściciel (współwłaściciel) danej nieruchomości, a która to nieruchomość w 1951 r. została objęta orzeczeniem o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa, ma interes prawny w postępowaniu o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenia, w sytuacji, w której - w dacie zawierania umowy sprzedaży a następnie przeniesienia własności - w księdze wieczystej prowadzonej dla takiej nieruchomości, wpisane było (z uwagi na toczące się postępowanie wywłaszczeniowe) ostrzeżenie.

Zdaniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju, osoba taka nie posiadała interesu prawnego w żądaniu wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenia (orzeczenia z dnia [...] lipca 1951 r. nr [...] Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w B. o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa m.in. nieruchomość o powierzchni 600 m kw. położoną w C., w powiecie c., ujawnioną w księdze wieczystej tom 27, karta 672 jako parcela nr [...], a stanowiącą własność spadkobierców M. M.), gdyż w dacie zbycia w/w nieruchomości (umowa warunkowa sprzedaży z dnia 12 kwietnia 1990 r. Rep. A nr [...] i umowa przeniesienia własności nieruchomości z dnia 24 kwietnia 1990 r. Rep. A nr [...]) sprzedającym nie przysługiwało już prawo własności do tej nieruchomości. Własność do niej należała bowiem już do Skarbu Państwa, która nabył poprzez wywłaszczenie.

Organ pogląd swój uzasadniał również dokonując w uzasadnieniu skargi kasacyjnej obszernej wykładni przepisów wieczystksięgowych, dotyczących rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych a także skutków wpisania do księgi wieczystej ostzreżenia (art. 6 ust. 1 i art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.

Poglądu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, wyrażonego w postanowieniu z dnia [...] lipca 2013 r., utrzymującym postanowienie tego samego organu z dnia 18 marca 2013 r. o odmowie wszczęcia postępowania nadzorczego w stosunku do powyższego wyżej orzeczenia z 1951 r., nie podzielił jednak Sąd Wojewódzki. W ocenie bowiem Sadu I instancji, skoro wnioskodawca – R. L. był wpisany do księgi wieczystej nr [...] jako współwłaściciel nieruchomości oznaczonej jako działka ew. [...] na podstawie umowy sprzedaży z dnia 12 kwietnia 1990 r. i przeniesienia własności nieruchomości z dnia 24 kwietnia 1990 r., to – niezależnie od istnienia w datach zawierania w/w umów księdze wieczystej ostrzeżenia - ma on interes prawny w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia orzekającego o wywłaszczeniu tej nieruchomości.

W związku z powyższym zauważyć trzeba, że wprawdzie stanowisko Sądu Wojewódzkiego nie zostało należycie pogłębione, ale sam pogląd prawny był prawidłowy, wpis do księgi wieczystej - po myśli art. 626(6) kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) - jest bowiem orzeczeniem sądu cywilnego, którego treść wiąże wszystkie inne sądy oraz organy. Dodatkowo – na zasadzie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. z 2001r. Dz. U. Nr 124, poz. 1361 ze zm., dalej: "u.k.w.h.") - domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Z tej przyczyny organ administracyjny nie ma możliwości, aby w toku postępowania, jakie przed nim się toczy, dokonywać odmiennych ustaleń prawnych od tych, jakie wynikają z prawomocnych orzeczeń sądowych, w tym z wpisów dokonanych w księdze wieczystej. Jak wyjaśnił to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 kwietnia 1999 r. (sygn. akt IV SA 2338/98, LEX nr 47173), a który to pogląd podziela również skład orzekający w niniejszej sprawie, zasada wyrażona w art. 3 ustawy z 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece wyklucza jakąkolwiek kontrolę w postępowaniu administracyjnym, dotyczącą treści wpisów własności w tychże księgach. Wyjaśnić bowiem w tym miejscu wypada, że wprawdzie w orzecznictwie Sądu Najwyższego istnieje pewna rozbieżność poglądów w omawianej materii, ale dotyczy ona jedynie tego, czy domniemanie, wynikające z wpisu do księgi wieczystej (art. 3 u.k.w.h.) może być obalone tylko w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (vide: uchwała 7 sędziów z dnia 10 lutego 1951 r., sygn. akt I C 741/50, OSN 1951, poz. 2; uchwała z dnia 20 marca 1969 r., sygn. akt III CZP 11/69, OSNCP 1977, z. 12, poz. 228, uchwała z dnia 26 kwietnia 1977 r., sygn. akt III CZP 25/77, OSNCP 1977, z. 12, poz. 228, uchwała z dnia 13 stycznia 2011 r. sygn. akt III CZP 123/10 oraz wyroki: z dnia 21 marca 2001 r., sygn. akt III CKN 325/00, LEX nr 52385 i z dnia 4 marca 2011 r., sygn. akt I CSK 340/10, LEX nr 785271), czy też przeprowadzenie tego rodzaju przeciwdowodu może nastąpić również w innym postępowaniu sądowym (vide: uchwała z dnia 26 marca 1993 r., sygn. akt III CZP 14/93, OSNC 1993, z.11, poz. 96).

Analogiczny pogląd w analizowanej kwestii zajmuje również doktryna, przyjmując, iż domniemania wynikające z ksiąg wieczystych (cyt.): "są wzruszalne, ich obalenie wymaga przeprowadzenia dowodu przeciwnego albo w procesie o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, albo w każdym innym postępowaniu sądowym jako przesłanka rozstrzygnięcia sprawy" (vide: Stanisław Rudnicki – "Własność nieruchomości" Wyd. Prawn. LexisNexis, Warszawa 2007, str. 283). Należy przyjąć, że pogląd ten podzielił również Trybunał Konstytucyjny, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 lipca 2004 r. (sygn. akt SK 57/03, OTK-A 2004/7/69) powoływał się m. in. na wyrażone w tej kwestii właśnie stanowisko byłego sędziego Sądu Najwyższego - Stanisława Rudnickiego.

Podkreślić zatem w tym miejscu wypada, że kwestia przeprowadzenia dowodu przeciwko domniemaniu, wynikającemu z treści wpisu ujawnionego w księdze wieczystej jest zagadnieniem prawa cywilnego. Przyjęcie poglądu odmiennego, polegającego na tym, że domniemanie, wynikające z art. 3 ust. 1 u.k.w.h., mogłoby być obalone także w postępowaniu administracyjnym, prowadziłoby do sytuacji, w której w istocie rzeczy organ administracji publicznej zastępowałby sąd powszechny bo wydawałby rozstrzygnięcie w kwestii zastrzeżonej dla postępowań cywilnych. Sytuacja taka nie jest zaś oczywiście prawnie dopuszczalna.

W rozpoznawanym natomiast stanie faktycznym nie miały zatem żadnego znaczenia zarzuty dotyczące art. 6 ust. 1 i art. 8 u.k.w.h., odnoszące się do rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych oraz skutków, jakie wywołuje wpisanie ostrzeżenia do księgi wieczystej o niezgodności jej treści z rzeczywistym stanem prawnym.

O tym bowiem, czy w analizowanym przypadku doszło do nabycia prawa własności, czy też nie doszło, rozstrzygać może jedynie sąd cywilny. Organ administracyjny nie jest bowiem uprawniony do dokonywania własnej oceny, czy w danym przypadku działała, czy też nie działała rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

W rezultacie należało przyjąć, iż skoro w dacie wydawania zaskarżonego postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności orzeczenia wywłaszczającego, R. L. był ujawniony w księdze wieczystej jako współwłaściciel nieruchomości, objętej w/w orzeczeniem, to – jako że wpis ten korzysta z domniemania, iż prawo, którego dotyczy jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, miał on interes prawny do wystąpienia z przedmiotowym wnioskiem.

Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, by organ po wszczęciu takiego postępowania, zawiesił je do czasu rozstrzygnięcia przez sąd powszechny kwestii własnościowej, którą organ z urzędu zainicjuje.

Uznając zatem, że skarga kasacyjna nieskutecznie zarzuciła Sądowi Wojewódzkiemu także obrazę prawa materialnego, w postaci naruszenia art. 28 k.p.a. w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 8 u.k.w.h., Naczelny Sąd Administracyjny – z mocy art. 184 p.p.s.a. – orzekł jak w sentencji.