Wyrok z dnia 2013-07-04 sygn. III KK 21/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III KK 21/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2013 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)

SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)

SSN Włodzimierz Wróbel

Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora

w sprawie T. K., skazanego z art. 222 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 31 § 2 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 4 lipca 2013 r.,

kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Okręgowego w G.

z dnia 16 lutego 2012 r.

utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego

z dnia 17 sierpnia 2011 r.,

• 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego z dnia 17 sierpnia 2011r., i sprawę przekazuje temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania;

3. zarządza zwrot T.K. opłaty od kasacji w kwocie 450 ( czterysta pięćdziesiąt ) zł.

UZASADNIENIE

T. K. został oskarżony o to, że:

w dniu 17 kwietnia 1996 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu z M. M. dopuścił się czynnej napaści na funkcjonariusza Służby Więziennej R. K., w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych, powodując u niego uszkodzenie ciała w postaci urazu kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym oraz stłuczenia ręki lewej, które to uszkodzenia naruszyły czynności narządu ciała na okres przekraczający siedem dni, przy czym czynu tego dopuścił się, mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem,

- to jest o przestępstwo z art. 233 § 1 d.k.k. w zb. z art. 156 § 1 d.k.k. w zw. z art. 10 § 2 d.k.k. w zw. z art. 25 § 2 d.k.k.

Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2011 r., Sąd Rejonowy w G.:

• I. uznał oskarżonego T. K. za winnego tego, że w dniu 17 kwietnia 1996 roku w G. naruszył nietykalność cielesną funkcjonariusza Służby Więziennej R. K. w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych, powodując u niego uszkodzenie ciała w postaci urazu kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, co naruszyło czynności narządu ciała na okres przekraczający siedem dni oraz stłuczenia lewej ręki, przy czym czynu tego dopuścił się, mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem i kwalifikując ten czyn z art. 222 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. skazał go na mocy tych przepisów, a przy zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu na mocy art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. karę 7 miesięcy pozbawienia wolności,

• II. na mocy art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od 18 stycznia 2005 r. do 13 maja 2005 r.,

• III. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. S. kwotę brutto 1549,80 zł tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu,

• IV. na mocy art. 626 § 1 k.p.k., art. 627 k.p.k. i art. 1 oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu w kwocie 1453,10 zł, w tym opłatę sądową w kwocie 180 złotych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego T. K., zaskarżając go w całości i zarzucając:

1. obrazę przepisów postępowania, to jest art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 442 § 3 k.p.k., poprzez procedowanie i wyrokowanie w sprawie pomimo braku wymaganego zezwolenia na ściganie oskarżonego oraz wbrew wyraźnemu zapatrywaniu prawnemu i wskazaniu Sądu odwoławczego w tym zakresie,

• 2. obrazę przepisów postępowania, to jest art. 7 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., poprzez odmówienie wiary konsekwentnym wyjaśnieniom oskarżonego i uznanie za niemające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy zeznań […] przy jednoczesnym wskazaniu, że świadkowie ci wiedzieli, że T. K. był przez funkcjonariuszy prześladowany, szykanowany, które to okoliczności powinny mieć znaczenie dla oceny zeznań funkcjonariuszy, w szczególności pokrzywdzonego K.,

• 3. obrazę przepisów postępowania, to jest art. 7 k.p.k., poprzez danie w całości wiary zeznaniom pokrzywdzonego K., w szczególności w zakresie okoliczności i mechanizmu powstania urazu kręgosłupa oraz dolegliwości z tym związanych i czasu ich trwania, jak również w zakresie braku wcześniejszych (przed urazem) dolegliwości kręgosłupa w sytuacji, gdy świadek ten na rozprawie powiedział, że pomiędzy doznaniem urazu a przejściem na emeryturę wrócił na służbę i pracował, podczas gdy z dokumentacji lekarskiej wynika, że pokrzywdzony przebywał na zwolnieniu lekarskim w okresie od 19 kwietnia 1996 r. do 29 września 1996 r., a na emeryturę, jak sam zeznał, przeszedł od dnia 01 października 1996 r.,

• 4. obrazę przepisów postępowania, to jest art. 7 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k., poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dowolne, nie mające oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym oraz sprzeczne z zasadą rozstrzygania nie dających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego przyjęcie, że oskarżony wyrywając się, szarpiąc, napierając na R. K., pchając i przyciskając go plecami do ramy łóżka chciał albo przewidując taką możliwość godził się na to, że pokrzywdzony dozna urazu kręgosłupa w okolicy lędźwiowo-krzyżowej oraz krwawych podbiegnięć, co naruszy czynności narządów jego ciała na okres powyżej 7 dni, w sytuacji, gdy oskarżony nie wiedział, ze pokrzywdzony z uwagi na guzek Schmorla mógł mieć kręgosłup o mniejszej wartości niż normalny zdrowy człowiek i to mogło predestynować do wystąpienia dolegliwości po urazie, zaś gdyby pokrzywdzony miał zdrowy kręgosłup, to być może nie musiałby korzystać z leczenia ambulatoryjnego i uraz nie naruszyłby czynności narządów jego ciała na okres powyżej 7 dni.

Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 16 lutego 2012 r.:

I. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

• II. zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarb Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze;

• III. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. S. kwotę 516,60 zł brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1. rażące naruszenie przepisów postępowania – art. 6 k.p.k. i art. 451 k.p.k. – poprzez nieuwzględnienie wniosku oskarżonego o jego doprowadzenie na rozprawę odwoławczą w sytuacji, gdy przedmiotem kontroli odwoławczej nie były wyłącznie kwestie stricte prawne, lecz przede wszystkim kwestie dotyczące ustaleń faktycznych, co doprowadziło do naruszenia zasady rzetelnego procesu oraz do pozbawienia oskarżonego prawa do obrony,

• 2. rażące naruszenie przepisów postępowania – art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k. – poprzez błędne ustosunkowanie się do zarzutu z punktu 1 apelacji (i w konsekwencji jego niesłuszne nieuwzględnienie), w szczególności poprzez przyjęcie, że zaktualizowanie się przesłanki z art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k. wynikało z faktu, że „W trakcie postępowania toczącego się przed Sądem I instancji pod sygn. akt II K …/10, względem T. K. nie stosowano środków o charakterze izolacyjnym…”, podczas gdy w art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k. mowa jest o „postępowaniu karnym”, a nie o postępowaniu sądowym, przy czym z punktu II wyroku Sądu z dnia 17.8.2011 r., sygn. akt II K …/10, wyraźnie wynika, że w toku postępowania karnego stosowane było tymczasowe aresztowanie wobec T. K., zaliczone na poczet kary w trybie art. 63 § 1 k.k.,

• 3. rażące naruszenie przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. – poprzez błędne merytorycznie ustosunkowanie się do zarzutu z punktu 4 apelacji (skutkujące jego nieuwzględnieniem) polegające na pominięciu przy ocenie zamiaru skazanego bardzo istotnej okoliczności polegającej na tym, że pokrzywdzony mógł mieć kręgosłup o mniejszej wartości niż zdrowy człowiek z uwagi na guzek Schmorla i to mogło predestynować go do dolegliwości jak po urazie, co zgodnie z treścią art. 5 § 2 k.p.k. należało przyjąć na korzyść skazanego, a konsekwencją czego winno być negatywne ustalenie co do zamiaru ewentualnego skazanego w zakresie spowodowania u pokrzywdzonego naruszenia czynności narządu ciała na okres powyżej 7 dni, szczególnie że takie naruszenie u pokrzywdzonego, z uwagi na wskazany guzek, było rezultatem atypowego przebiegu związku przyczynowego.

Skarżący w konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania z uwagi na przedawnienie karalności, ewentualnie o uchylenie skarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego z dnia 17 sierpnia 2011 r. i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej wniósł również o oddalenie kasacji obrońcy jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja wniesiona przez obrońcę skazanego T. K. jest zasadna w zakresie zarzutu rażącego naruszenia art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k., który to przepis określa wyjątki od zasady specjalności wyrażonej w art. 607e § 1 k.p.k. Zasada ta oznacza zakaz ścigania, karania oraz pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności w celu wykonania kar za wszystkie inne przestępstwa niż te, które stanowiły podstawę przekazania. Ogranicza więc ona możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za przestępstwa inne niż te, w związku z którymi nastąpiło przekazanie. Zakaz ten nie ma jednak charakteru absolutnego, gdyż w przepisie art. 607e § 3 k.p.k. określone są wyjątki od zasady specjalności, a więc wskazane sytuacje, kiedy osoba przekazana może zostać pociągnięta do odpowiedzialności lub odbyć karę również za przestępstwa, które nie były podstawą przekazania. Związane są one z uzyskaniem zgody państwa, które przekazało osobę ściganą (pkt 1 i 8), domniemaną lub wyraźną zgodą osoby przekazanej (pkt 2, 6 i 7) albo brakiem zagrożenia stosowaniem środków związanych z pozbawieniem wolności względem osoby przekazanej zarówno w toku postępowania, jak i po wydaniu wyroku skazującego (pkt 3, 4 i 5).

W ramach wyjątku przewidzianego w art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k., którego to przepisu obrazę zarzuca obrońca w kasacji, dana osoba może być ścigana lub skazana za inne przestępstwo niż to, które stanowiło podstawę przekazania, bez potrzeby wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zgody państwa wykonania ENA, o ile żaden środek ograniczenia wolności nie jest stosowany na etapie ścigania lub w toku postępowania karnego zmierzającego do wydania wyroku w odniesieniu do tego przestępstwa. Stosowanie tymczasowego aresztowania w toku postępowania karnego o inne przestępstwo niż te, które stanowiło podstawę przekazania osoby na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, stanowi więc przeszkodę prawną w jej ściganiu za ten czyn (por. postanowienie SN z dnia 6 maja 2010 r., V KK 222/09, LEX nr 603810; uchwała SN 7 sędziów z dnia 24 listopada 2010 r., I KZP 19/10, OSNKW 2010, z. 12, poz. 103; wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 2008 r., C-388/08 PPU, LEX nr 477941).

Z uwagi na powyższe, odnosząc się do podniesionego w kasacji w punkcie 2. zarzutu rażącego naruszenia przepisów art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k., konieczne jest przypomnienie istotnych okoliczności związanych z przebiegiem postępowania w niniejszej sprawie. Z akt sprawy wynika, że T. K. został oskarżony o popełnienie przestępstwa z art. 233 § 1 d.k.k. w zb. art. 156 § 1 d.k.k. w zw. z art. 10 § 2 d.k.k. w zw. z art. 25 § 2 d.k.k. Sąd Rejonowy w G. uznając, że oskarżony nie stawiając się na rozprawy utrudnia prowadzenie postępowania, postanowieniem z dnia 24 lutego 1998 r., w sprawie o sygn. IV K …/97, zastosował wobec oskarżonego areszt tymczasowy na okres 2 miesięcy, a następnie w dniu 23 kwietnia 1998 r. zawiesił postępowanie w sprawie. Po uzyskaniu informacji, że oskarżony został osadzony, pismem z dnia 11 stycznia 2005 r. tenże Sąd Rejonowy przekazał Zakładowi Karnemu w S. odpis postanowienia z dnia 24 lutego 1998 r., w odpowiedzi na co otrzymał informację, że z dniem 18 stycznia 2005 r. zostało wprowadzone do wykonania postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w sprawie IV K …/97. W dniu 28 stycznia 2005 r. Sąd Rejonowy w G. podjął zawieszone postępowanie, a w dniu 18 marca 2005 r., w sprawie o nowej sygn. akt IV K …/05, przedłużył stosowanie wobec T. K. tymczasowego aresztowania na okres 3 miesięcy, tj. do dnia 18 czerwca 2005 r. Na rozprawie w dniu 11 maja 2005 r. oskarżony wskazał, że europejski nakaz aresztowania stanowiący podstawę jego przekazania z RFN do Polski, nie obejmował będącego przedmiotem rozpoznania zarzutu z art. 233 § 1 d.k.k., równocześnie oskarżony oświadczył, iż nie wyraża zgody na prowadzenie tej sprawy. Z pisma Prokuratury Generalnej w Berlinie wynika, że oskarżony w trakcie prowadzonego postępowania o wydanie go do Polski na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, nie zrezygnował z uwzględnienia zasady specjalności. W takiej sytuacji Sąd Rejonowy w G. uchylił wobec oskarżonego tymczasowe aresztowanie, a w dniu 28 czerwca 2005 r. ponownie zawiesił postepowanie w sprawie, które po podjęciu przez Sąd Rejonowy w dniu 26 lipca 2006 r. otrzymało sygn. II K ../05.

Z dołączonych dokumentów do niniejszej sprawy wiadomo natomiast, że T. K. został zatrzymany na terytorium Republiki Federalnej Niemiec i w dniu 13 grudnia 2004 r. osadzony w Zakładzie Karnym w S. Był on poszukiwany w związku z wydanym europejskim nakazem aresztowania przez Sąd Okręgowy w G. w dniu 16 września 2004 r., sygn. IV Kop …/04. Wniosek o jego wydanie złożyła Prokuratura Okręgowa w G., która zarzuciła T. K. popełnienie pięciu przestępstw polegających na udziale w zorganizowanej grupie przestępczej o charakterze zbrojnym, która w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uprowadzała osoby i pozbawiała je wolności. Akta sprawy wskazują również, że wydanie T. K. przez niemiecki organ sądowy nastąpiło tylko i wyłącznie w wykonaniu tego ENA, a w trakcie prowadzonego postępowania w niniejszej sprawie nie uzyskano dodatkowej zgody strony niemieckiej na ściganie oskarżonego za zarzucane mu w tym postępowaniu przestępstwo.

W tym miejscu wskazać należy na wyjątkową niekonsekwencję w postępowaniu Sądu Okręgowego w G., która spowodował, iż postępowanie karne w niniejszej sprawie nie zostało dotychczas zakończone. W dniu 19 grudnia 2007 r. Sąd ten nie uwzględnił wniosku Prokuratora Okręgowego w G. o wystąpienie do niemieckich organów sądowych o wyrażenie zgody na rozszerzenie ścigania T. K. o czyn stanowiący przedmiot rozpoznania w niniejszym postępowaniu. Sąd ten przyjmując błędną wykładnię art. 607 § 3 pkt 4 k.p.k. zauważył, że skoro postępowanie karne prowadzone przeciwko oskarżonemu w tej sprawie nie wiąże się ze stosowaniem w danej chwili środka polegającego na pozbawieniu wolności, to można ścigać oskarżonego za przestępstwo inne, niż te, które stanowiły podstawę przekazania. Innego zdania był Sąd Okręgowy w G., który wyrokiem z dnia 17 marca 2010 r., sygn. V Ka …/09, uchylił skazujący wyrok Sądu Rejonowego w G. z dnia 30 stycznia 2009 r., sygn. II K …/05, wskazując w uzasadnieniu wyroku, że oskarżony był w trakcie postępowania sądowego tymczasowo aresztowany, a przyjęcie takiej interpretacji przepisu, jak powyżej wskazano, jest obejściem zasady specjalności. Podkreślił Sąd również, iż istnieje możliwość wdrożenia prawidłowego trybu ENA. Jednakże Sąd Okręgowy w G., w innym składzie, postanowieniem z dnia 2 lutego 2011 r. nie uwzględnił wniosku Sądu Rejonowego w sprawie o sygn. II K …/10, który w wykonaniu zaleceń Sądu Odwoławczego, zwrócił się do sądu właściwego o wydanie ENA w tej sprawie. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy wydał wyrok w dniu 17 sierpnia 2011 r.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że skoro europejski nakaz aresztowania nie obejmował zgody na ściganie za czyn objęty niniejszym postępowaniem, oskarżony nie wyraził zgody o jakiej mowa w art. 607e § 3 pkt 7 k.p.k., a w trakcie postępowania toczącego się po sprowadzeniu T. K. do Polski wprowadzono wobec niego do wykonania tymczasowe aresztowanie, to zawarty w kasacji obrońcy zarzut naruszenia art. 607e § 3 pkt 4 k.p.k. jest trafny. Z uwagi na to, że stwierdzone uchybienie jest nie tylko rażące, a jego wpływ na treść wyroku oczywisty, ale również na to, że dotknięte jest nim także orzeczenie Sądu I instancji, zasadne jest uchylenie zarówno zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w G. jak i utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w G. i przekazanie sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy nie podzielił natomiast stanowiska obrońcy, że w sprawie wystąpiła negatywna przesłanka procesowa stanowiąca bezwzględną przyczynę odwoławczą, co skutkować winno nie tylko uchyleniem wyżej wskazanych wyroków, ale również umorzeniem postępowania w sprawie. Zauważyć bowiem należy, że przesłanka procesowa w postaci zgody państwa wydania ma charakter usuwalny, a więc konieczne jest wdrożenie prawidłowego trybu i podjęcie próby uzyskania zgody właściwego organu sądowego RFN na objęcie oskarżonego ściganiem za czyn zarzucany mu aktem oskarżenia w ramach tego postepowania.

Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. ograniczył rozpoznanie kasacji tylko do tego właśnie uchybienia, bowiem jest to wystarczające do wydania merytorycznego orzeczenia, a rozpoznanie w takiej sytuacji pozostałych zarzutów jest bezprzedmiotowe.

Zgodnie z treścią art. 527 § 4 k.p.k. wobec uwzględnienia kasacji, nakazano zwrot T. K. wniesionej przez niego opłaty sądowej w kwocie 450 złotych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.