Uchwała z dnia 1995-04-12 sygn. III CZP 40/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 40/95 

Uchwała z dnia 12 kwietnia 1995 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: H. Ciepła, K. Kołakowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko Klausowi H. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 12 kwietnia 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, postanowieniem z dnia 24 lutego 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w świetle przepisów art. 5 i art. 15 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 z późn. zm.) dopuszczalne jest uiszczenie za stronę opłaty sądowej przez osobę trzecią nie będącą stroną działającą za wiedzą lub na zlecenie strony zobowiązanej?"

podjął następującą uchwałę:

Uiszczenie opłaty sądowej należnej od strony przez inną osobę jest skuteczne.

Uzasadnienie:

Odrzucając rewizję strony powodowej od wyroku częściowego Sąd Wojewódzki uznał, że "powód nie uiścił należnej opłaty sądowej w wyznaczonym terminie", ponieważ opłata ta została wprawdzie uiszczona, jednakże nie przez "powoda, lecz przez osobę trzecią". Rozpoznając zażalenie powodowej Spółki, Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość co do tego, czy obowiązek prawny uiszczenia opłaty sądowej przez stronę sporu może być spełniony jedynie osobiście. Pomimo szczególnego charakteru przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, skuteczne wyłożenie opłat sądowych przez osobę trzecią byłoby możliwe - zdaniem tego sądu - z mocy art. 356 § 2 k.c. Takie rozwiązanie uwzględniałoby także praktykę wyręczania się przez strony pełnomocnikami procesowymi.

Podejmując uchwałę Sąd Najwyższy kierował się następującymi względami: Do określenia sposobu uiszczenia opłat sądowych upoważniony został Minister Sprawiedliwości (art. 47 ust. 2 u. o k.s.). W rozporządzeniu z dnia 25 sierpnia 1981 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 21, poz. 107) dopuszczono uiszczenie tych opłat znakami, gotówką do kas sądowych lub na rachunek bankowy dochodów właściwego sądu (§ 1). Przy żadnym z tych sposobów nie zamieszczono regulacji wskazującej na dopuszczalność skorzystania z niego wyłącznie osobiście przez samą stronę. Przeciwnie raczej - mowa jest o "uiszczającym opłatę" (§ 2 ust. 1) lub o "osobie zainteresowanej" (§ 9). Skorzystanie z odesłania zawartego w art. 28 u. o k.s. dostarczyć może jedynie pośrednich wskazań. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, art. 165 § 2 i 3 k.p.c. mają odpowiednie zastosowanie przy uiszczaniu opłat sądowych. W orzeczeniu z dnia 27 lutego 1962 r. III CZ 6/62 (OSNCP 1963, z. 3, poz. 70) Sąd Najwyższy - przykładowo - odniósł to do dokonywania wpłat przekazami pocztowymi, bezgotówkowymi bankowymi poleceniami przelewu, a także przekazami telegraficznymi.

Osobą dokonującą wpłaty lub wysyłającą opłacone znakami pismo nie musi być wówczas osobiście strona; osobą taką nie może być osoba pozbawiona wolności, a niekiedy także żołnierz lub członek załogi polskiego statku morskiego. Dla tych osób pośrednictwo innej osoby jest założoną koniecznością. Już w orzeczeniach z dnia 30 sierpnia 1960 r. IV CZ 74/60 (OSN 1961, z. 3, poz. 87) i z dnia 7 września 1967 r. II CR 119/66 (OSNCP 1968, z. 3, poz. 54) Sąd Najwyższy przyjął, że datą uiszczenia opłaty sądowej przez osobę pozbawioną wolności jest m.in. data zgłoszenia prośby o podjęcie z jej depozytu odpowiedniej kwoty celem jej przekazania przez administrację zakładu karnego sądowi. Odpowiednie wnioski można wyprowadzić jednak także z samych przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Stosownie do art. 5 ust. 2 zd. pierwsze, tę jedną należną od pisma opłatę może wnieść w imieniu kilku osób - jedna z nich, składając pismo. Podobnie - według art. 16 ust. 2 - opłatę od pisma wniesionego przez osobę zamieszkałą lub mającą siedzibę za granicą ma wnieść jej przedstawiciel w kraju. Według art. 17 u. o k.s., adwokat lub radca prawny mają obowiązek składać w imieniu strony opłacone pisma, podlegające opłacie w wysokości stałej.

W innych wypadkach wezwania do uiszczenia należnej od pisma opłaty należy doręczyć pełnomocnikom stron (por.: art. 133 § 3 k.p.c. i art. 16 ust. 2 u.ok.s. oraz utrwalone orzecznictwo, m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1965 r. III CRN 265/65, OSNPG 1966, nr 5-6, poz. 26). Obecnie zresztą możliwe w pełni jest wnoszenie przez adwokatów opłat sądowych za stronę. W rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości (Dz. U. Nr 48, poz. 220) nie tylko nie powtórzono zakazów w tej kwestii, ale wręcz przewidziano możliwość wpłacenia przez klienta do rozliczenia odpowiedniej kwoty, m.in. na pokrycie kosztów sądowych, w tym więc i opłat sądowych (art. 2 u. o k.s. i § 6 pkt 1 i § 8-9 powołanego rozporządzenia), wnoszonych następnie do sądu przez adwokata.

Nie jest to więc jedynie kwestia praktyki, lecz obowiązujące unormowania. Trafnie wskazał Sąd Apelacyjny, że do odmiennych wniosków nie mogłoby prowadzić odniesienie się do ogólnych zasad wykonania zobowiązań. Istotnie bowiem nie tylko interes Skarbu Państwa, ale i interes zainteresowanej strony wymaga, aby wyłączyć możliwość nieprzyjęcia opłat sądowych uiszczonych za stronę przez inną osobę, choćby ona nie wskazała nawet, z jakiego czyni to powodu i czy działa z woli lub za wiedzą strony (np. negotiorum gestor osoby nieobecnej). Skarb Państwa nie ma interesu w żądaniu osobistego uiszczenia opłat, gdyż w czynności tej nie ma znaczenia indywidualność osoby zobowiązanej. Ubocznym argumentem może być również dopuszczenie uprzednio wnoszenia należności w imieniu cudzoziemca dewizowego przez przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny jego państwa ojczystego (§ 19 ust. 3 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 maja 1970 r. Instrukcja o obrocie prawnym z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych - Dz. Urz. Ministra Sprawiedliwości Nr 4, poz. 14).

Podobnie odnieść należy się do stanowiska wyrażonego przed Sądem Najwyższym przez pozwanego, że takie, jakie miało miejsce w sprawie, wniesienie opłat powinno być uznane za dopuszczalne, zaś według prawa i praktyki sądów niemieckich rzecz nie budzi wątpliwości. Sąd Apelacyjny nawiązał do określenia "rewizja... należycie... nie... opłacona". W rozważonej ustawie pojęcie to zostało użyte jedynie w art. 17 zd. pierwsze w odniesieniu do wnoszonego przez adwokata lub radcę prawnego pisma podlegającego opłacie w wysokości stałej.

Do pojęcia takiego sięgnął również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 13 lutego 1960 r. III CO 21/95 (OSN 1961, z. 3, poz. 68), uznając, że pismo opłacone przez cudzoziemca z pogwałceniem przepisów dewizowych nie może być uznane za "należycie opłacone". Pomijając istnienie podstaw dla drugiego z tych zastosowań, oba nie stwarzają sądom podstaw do badania, czy opłata została wniesiona przez stronę osobiście, czy też działała za nią w tym zakresie inna osoba. Jeśli tylko prawidłowo (właściwy sąd, konto, termin, wysokość opłaty i jej tytuł, oznaczenie sprawy itp.) opłata taka została uiszczona, osoba tego, kto ją wniósł, pozostawać musi bez znaczenia dla skuteczności tej czynności. Przemawia to za rozstrzygnięciem przedstawionego zagadnienia jak w podjętej uchwale (art. 391 k.p.c. i art. 13 pkt 4 ustawy o Sądzie Najwyższym).

OSNC 1995 r., Nr 7-8, poz. 113