Postanowienie z dnia 2017-07-14 sygn. III SA/Wa 1049/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie: Przewodniczący Sędzia WSA Dominik Gajewski, po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2017 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu V. sp. z o.o. z siedzibą w W. od postanowienia starszego referendarza sądowego z dnia 22 czerwca 2017 r. w sprawie ze skargi V. sp. z o.o. z siedzibą w W. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia [...] grudnia 2016 r. nr [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za maj 2014 r. postanawia: utrzymać w mocy zaskarżone orzeczenie starszego referendarza sądowego

Uzasadnienie

V. sp. z o.o. z siedzibą w W. (zwana dalej: "Skarżącą") wystąpiła w niniejszej sprawie z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wskazała, że od 2015 r., jej obroty uległy sukcesywnemu obniżeniu, co spowodowało wystąpienie strat za lata 2015 i 2016. Obecnie Skarżąca nie osiąga żadnych przychodów, zaś jej rachunki bankowe zostały zajęte przez urząd skarbowy. W 2016 r. bank rozwiązał jednostronnie umowy rachunku bankowego ze względu na brak na nich środków. Ponadto z oświadczeń Skarżącej wynika, że wysokość jej kapitału zakładowego wynosi 50.000 zł, środki trwałe - 0 zł, wysokość zysku lub straty za ostatni rok obrotowy - 46.400,11 zł.

Następnie w wykonaniu wezwania referendarza sądowego do podania dodatkowych informacji dotyczących sytuacji finansowej, Skarżąca wyjaśniła w piśmie z dnia 24 maja 2017 r., że ze względu na toczący się spór dotyczący jej rozliczeń podatkowych, nie prowadzi obecnie aktywnej działalności gospodarczej oraz nie osiągnęła żadnych przychodów w 2017 roku. Jednocześnie, do dnia dzisiejszego nie zostały podjęte żadne kroki zmierzające do likwidacji skarżącej Spółki, bowiem dostrzega ona możliwość dalszego prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku pozytywnego zakończenia toczących się przeciwko niej postępowań w sprawach podatkowych. Ponadto, wskazano, że w chwili obecnej zarząd/wspólnicy nie są w stanie partycypować w kosztach niniejszego postępowania, gdyż skarżąca Spółka od kilku lat nie generuje, ani dla zarządu, ani dla wspólników, żadnych przychodów. Skarżąca załączyła do wskazanego pisma kopie m. in. następujących dokumentów: deklaracji VAT-7, zeznań podatkowych za 2015 r. i 2016 r., bilans i rachunek zysków i strat za 2016 r. oraz za styczeń 2017 r., wykaz zobowiązań spółki, decyzję o zabezpieczeniu na majątku spółki.

Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2017 r. starszy referendarz sądowy odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie, wskazując w uzasadnieniu, że Skarżąca nie wykazała spełnienia przesłanek przyznania prawa pomocy określonych w art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm.) – zwanej dalej: "p.p.s.a."

Pismem z dnia 30 czerwca 2017 r. Skarżąca złożyła sprzeciw od ww. orzeczenia referendarza sądowego. W uzasadnieniu sprzeciwu wskazała ponownie, że od 2015 r. jej obroty uległy sukcesywnemu obniżeniu, co spowodowało wystąpienie strat za lata 2015 i 2016. W chwili obecnej Skarżąca nie prowadzi aktywnej działalności gospodarczej i w związku z tym nie osiąga żadnych przychodów. Skarżąca wyjaśniła też, że od stycznia 2016 r. jej rachunki bankowe zostały zajęte przez organy podatkowe, celem zabezpieczenia zobowiązań podatkowych, co doprowadziło do wypowiedzenia przez bank umów o prowadzenie rachunków bankowych ze względu na stały brak środków. Dlatego jedynymi aktywami Skarżącej są należności z tytułu zwrotu podatku VAT, które Skarżąca odzyska w przypadku pozytywnego dla niej rozstrzygnięcia sporów prowadzonych z organami podatkowymi. W opinii Skarżącej wykazała ona powyższe okoliczności za pomocą dokumentacji załączonej do jej wniosku o przyznanie prawa pomocy i dowodzą one, że Skarżąca nie posiada dostatecznych środków na pokrycie pełnych kosztów postępowania, co oznacza że spełnia ona przesłankę do przyznania prawa pomocy, o której mowa w przepisie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. Ponadto zdaniem Skarżącej, na ocenę spełnienia przez nią przesłanek przyznania prawa pomocy nie może mieć wpływu okoliczność braku zawieszenia jej działalności gospodarczej, czy też brak wszczęcia postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego spółki. Skarżąca wskazała też końcowo na brak możliwości pozyskania dodatkowych środków na pokrycie kosztów swojej działalności np. w drodze pożyczki, gdyż po wpływie na jej rachunek bankowy zostałyby one zajęte natychmiast przez organy podatkowe.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 245 § 1 p.p.s.a., prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. W myśl art. 245 § 3 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części, albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków, lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Strona skarżąca wnioskowała w niniejszej sprawie o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, tj. w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym zasadą jest, że strona wnosząca do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki obowiązana jest do uiszczenia kosztów sądowych. Zgodnie bowiem z art. 199 p.p.s.a., strona ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Prawo pomocy może zostać przyznane osobie prawnej w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania (art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.). Sformułowanie "gdy osoba prawna wykaże" oznacza, że to na wnoszącym o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy. Powyższe oznacza, że rozstrzygnięcie sądu w tej kwestii będzie zależało od tego, co zostanie udowodnione przez wnioskodawcę. Wskazać również należy, że przyznanie prawa pomocy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, nie jest obligatoryjne, mimo spełnienia przez nią przesłanek, na co wskazuje zawarty w treści przepisu art. 246 § 2 p.p.s.a. zwrot "może być przyznane". Dodatkowo należy też wskazać, iż to na wnioskodawcy spoczywa obowiązek udowodnienia zaistnienia przesłanek uzasadniających przyznanie mu prawa pomocy w określonym zakresie.

W orzecznictwie podkreśla się, iż udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy szczególnie wymagać od podmiotów toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym także kosztów sądowych (vide: postanowienie NSA z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt GZ 61/04, GZ 64/04 niepubl.). Zgodnie bowiem z art. 84 Konstytucji RP, każdy ma obowiązek świadczenia ciężarów i świadczeń publicznych, do których zalicza się daniny publiczne w postaci kosztów sądowych. Zwolnienie od tego rodzaju danin stanowi więc odstępstwo od konstytucyjnej zasady ich powszechnego i równego ponoszenia. Dlatego winno być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli (vide: postanowienie NSA z dnia 10 stycznia 2005 r., sygn. akt FZ 478/04 niepubl.).

Wyjaśnić również należy, iż każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą powinien wkalkulować w ryzyko związane ze swoją działalnością konieczność ponoszenia kosztów sądowych i zabezpieczyć środki na ten cel. Jak wskazywał NSA w postanowieniu z dnia 21 marca 2006 r., sygn. akt II FZ 196/06, obowiązkiem podmiotu, nawet prowadzącego działalność gospodarczą nieobarczoną nadzwyczajnym ryzykiem sporu, jest gromadzenie odpowiednich środków finansowych na koszty sądowe. Normalnym bowiem następstwem wykonywania działalności gospodarczej jest prowadzenie spraw sądowych, zatem koszty sądowe powinny być traktowane jako koszt bieżącego funkcjonowania firmy i spełnione przed innymi świadczeniami. Z kolei w postanowieniu z dnia 1 sierpnia 2013 r., sygn. akt I FZ 327/13, NSA stwierdził m.in., iż nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku osób prywatnych, gdyż celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten uniemożliwia ten dostęp. Zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy szczególnie wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Sąd w całości podziela powyżej przytoczone rozważania.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że z dokumentów załączonych do wniosku Skarżącej o przyznanie prawa pomocy wynika, że w 2015 r. przychody Skarżącej wynosiły ponad 3,5 mln zł, natomiast w 2014 r. ponad 75 mln zł. W tej sytuacji uznać należy, że bez znaczenia, dla kwestii spełnienia przesłanek przyznania Skarżącej prawa pomocy, był jej wynik finansowy za ostatni rok obrotowy, tj. strata na poziomie 46.400,11 zł oraz fakt, że w 2017 roku nie osiągnęła ona przychodów i nie posiada obecnie środków na rachunkach bankowych. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że ani zerowy (bądź ujemny) na dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy stan rachunków bankowych czy kasy, ani sam fakt obciążenia komorniczego tych rachunków nie są wystarczające dla uznania, że strona spełnia przesłanki do przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie (por. postanowienie NSA z 9 kwietnia 2009 r., sygn. akt I FZ 66/09). Dla oceny zaistnienia tych przesłanek istotna jest bowiem także jej sytuacja we wcześniejszym okresie.

Sąd ponownie podkreśla, że racjonalny uczestnik obrotu gospodarczego powinien zabezpieczyć środki na ponoszenie wszelkich zobowiązań publicznoprawnych, w tym ponoszenie kosztów ewentualnych postępowań sądowych. Zauważenia wymaga przy tym, że osoba prawna oraz inna organizacja nieposiadająca osobowości prawnej nie może powoływać się tylko na to, że aktualnie nie dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich, mimo, iż podjęła wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie NSA z dnia 29 marca 2011 r., sygn. akt I OZ 191/11).

Na gruncie niniejszej sprawy aktualny pozostaje również pogląd, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ubiegająca się o prawo ubogich, (...) nawet w razie przeciążenia majątku swego ponad wartość nie może się powołać na swe zupełne ubóstwo, gdyż może pokryć opłaty sądowe przez zażądanie dopłat od wspólników (orzeczenie SN z dnia 13 września 1937 r., sygn. akt II C 618/37, OSN(C) 1938/6/293, Lex 4328). Dopłaty mogą być wykorzystane także na pokrycie kosztów sądowych w sprawach prowadzonych przez spółkę (por. postanowienie NSA z dnia 6 czerwca 2014 r., sygn. akt II FZ 725/14).

W ocenie Sądu, powyższe względy nie pozwalają stwierdzić, że strona skarżąca wykazała, iż spełnia przesłanki przyznania prawa pomocy, o których mowa w przepisie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.

W tym stanie rzeczy, Sąd na podstawie art. 243 § 1, art. 245 § 3, art. 246 § 2 pkt 2 oraz art. 260 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji postanowienia.