Wyrok z dnia 2018-01-24 sygn. IV SA/Gl 687/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Renata Siudyka, Sędziowie Sędzia WSA Beata Kalaga-Gajewska, Sędzia WSA Małgorzata Walentek (spr.), Protokolant Katarzyna Lisiecka-Mitula, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 stycznia 2018 r. sprawy ze skargi W. F. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie świadczenia wychowawczego uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Decyzją z [...] r. Nr [...] Prezydent Miasta Z.., działając m.in. na podstawie art. 2 pkt 1, 14 i 16, art. 4 ust. 1i 3, art. 5 ust. 3, art. 18 ust.2, art. 28 i art. 48 ust. 1 , ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195 ze zm., zwana dalej "ustawą") oraz rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenie wychowawcze (Dz. U. z 2016 r. poz. 214), po rozpatrzeniu wniosku W.F., nie przyznał prawa do świadczenia wychowawczego na dziecko P.F. od dnia 1 marca 2017 r. do 30 września 2017 r.

Z uzasadnienia tej decyzji wynikało, że powodem odmowy przyznania świadczenia było przekroczenie kryterium dochodowego wynoszącego 800 zł na członka rodziny. Organ ustalił, ze na dzień złożenia wniosku miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie, przy uwzględnieniu trzyosobowego jej składu oraz alimentów , wyniósł 1161,46 zł.

W odwołaniu od tej decyzji W.F. zarzuciła organowi niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego. Podniosła, że ustalając wysokość dochodu organ niesłusznie wliczył alimenty na rzecz dzieci w wysokości 1500 zł mimo złożonych przez nią i byłego męża oświadczeń, że kwoty te stanowiły wspólny budżet domowy gdyż z mężem prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Wskazała przy tym, że w grudniu 2012 r. wspólnie z byłym mężem zaciągnęła kredyt na zakup samochodu, który spłacali razem, natomiast alimenty na dzieci zostały zasądzone w lutym 2012 r. Do odwołania załączyła wyciągi z jej rachunku bankowego z całego 2014 r. celem wykazania, ze nie otrzymywała alimentów na dzieci.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach decyzją z dnia [...] r. nr [...] utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję

W uzasadnieniu organ podał, że postępowanie zostało wszczęte na wniosek W.F. z 31 marca 2017 r. o przyznanie świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko P.F. We wniosku w skład rodziny strona wskazała siebie, syna P.F. oraz córkę A.F. Ponadto przedłożyła ugodę sądową o sygn. akt [...] z [...] r., z której wynika, że J.F. zobowiązał się do płacenia alimentów na rzecz syna P. w kwocie 800 zł miesięcznie oraz na rzecz córki A. w wysokości 700 zł miesięcznie, łącznie 1 500 zł.; oświadczenia złożone przez nią i J.F., że w okresie od 2012 r. do września 2015 r. mieszkali razem i prowadzili wspólne gospodarstwo domowe oraz prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w G. Ośrodka Zamiejscowego w R. Wydziała II Cywilny sygn. [...] z [...] r. orzekający o rozwiązaniu przez rozwód związku małżeńskiego W.F. i J.F. Następnie Kolegium wskazało, że zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2 tj. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 800 zł. Natomiast zgodnie z art. 2 tej ustawy dochód rodziny oznacza dochód w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, natomiast dochód członka rodziny oznacza przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalana jest prawo do świadczenia wychowawczego, z zastrzeżeniem art. 7 ust. 1-.3.

Mając na względzie ustalenia stanu faktycznego oraz prawnego Kolegium uznało, że organ I instancji prawidłowo obliczył dochód rodziny strony, od którego zależy przyznanie wnioskowanego świadczenia. Ustalając dochód uwzględniono dochód strony opodatkowany podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych w wysokości 33 663 za 2014 r., który po odliczeniach o należny podatek, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne stanowił kwotę 23 812, 51 oraz alimenty na rzecz dzieci w kwocie 18 000 zł. Zatem łączny dochód rodziny wyniósł 41 812,51, co miesięcznie stanowi kwotę 3 484,38 zł, a na osobę w rodzinie kwotę 1 161,46 zł Odnosząc się do twierdzeń zawartych w odwołaniu, że uwzględniono alimenty za 2014 r. , kiedy w tym czasie strona i jej były mąż prowadzili wspólne gospodarstwo domowe Kolegium wyjaśniło, że pojęcie dochodu ustawodawca określił w art. 3 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Jest to katalog zamknięty , co powoduje, że przy obliczaniu dochodu w celu ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego uwzględnia się alimenty na rzecz dzieci. Dodatkowo organ podkreślił, że na potrzeby ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, przyjmuje się dochód za 2014 r. członków rodziny wg stanu na dzień złożenia wniosku.

W skardze wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach W.F. zarzuciła powyżej opisanej decyzji Kolegium naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 138 § 1 pkt 1, art. 7, art. 77 k.p.a. i art. 5 ust. 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, a tym samym uniemożliwienie jej nabycia prawa do świadczenia wychowawczego na syna P. Na tej podstawie wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej wnioskowanego świadczenia ewentualnie o uchylenie decyzji obu organów oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zdaniem skarżącej organy nieprawidłowo do dochodu rodziny wliczyły alimenty na rzecz dzieci z roku bazowego 2014, których nie otrzymywała, gdyż wraz z byłym mężem i dziećmi prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Podniosła, że w 2011 r. na skutek kryzysu małżeńskiego wyprowadziła się z dziećmi i wystąpiła do sądu o alimenty, gdyż mąż nie partycypował w ich utrzymaniu. Na mocy ugody zawartej w dniu [...] r. przed Sądem Rejonowym w Z. mąż zobowiązał się do płacenia alimentów na rzecz dzieci. Natomiast od ok. kwietnia 2012 r. wraz z dziećmi ponownie zamieszkała z mężem. Nie myślała o tym aby uchylić mężowi alimenty, ponieważ nie było takiej potrzeby. Ostatecznie wyprowadziła się z dziećmi we wrześniu 2015 r. zaś małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem z dnia [...]r. W ocenie skarżącej organ nie dopełnił obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego oraz dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy mając na względzie słuszny interes społeczny i słuszny interes strony.

W odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie nie znajdując podstaw do zmiany stanowiska w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1288) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej również jako - "P.p.s.a.") sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga okazała się zasadna. Trafne bowiem okazały się zarzuty niewyjaśnienia okoliczności, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego oraz zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia zostały uregulowane w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U.2016, poz. 195) - dalej "ustawa".

Zgodnie z art. 4 ust. 2 i 3 ustawy świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka (ust. 2) do dnia ukończenia przez dziecko 18. roku życia (ust. 3). Z kolei stosownie do art. 5 ust. 3 ustawy świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko osobom, o których mowa w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł, a gdy członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1 200,00 zł (art. 5 ust. 4 ustawy).

W postępowaniu zakończonym zaskarżoną decyzją organy odmówiły przyznania skarżącej świadczenia wychowawczego na syna z uwagi na przekroczenie kwoty stanowiącej kryterium dochodowe, uprawniającej do tego świadczenia w przypadku ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko w rodzinie.

Wskazać na wstępie należy, że zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy, pierwszy okres, na który ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy i kończy się dnia 30 września 2017 r. Zgodnie zaś z ust. 2 tego przepisu, w przypadku ustalania prawa do świadczenia wychowawczego na okres, o którym mowa w ust. 1, rokiem kalendarzowym, z którego dochody stanowią podstawę ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, jest rok 2014. Prawo do świadczenia ustala się z uwzględnieniem określonych ustawą przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu.

W odniesieniu do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, którego przyznanie jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, ustawa o pomocy państwa w wychowaniu dzieci definiuje pojęcia dochodu rodziny i dochodu członka rodziny, a przy definicji dochodu odsyła do przepisów o świadczeniach rodzinnych (art. 2 pkt 1, 2 i 4 ustawy). Stosownie bowiem do treści art. 2 pkt 1 ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o dochodzie oznacza to dochód w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2013 r. o świadczeniach rodzinnych (obecnie t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1952 ) w brzmieniu obowiązującym na dzień wydania zaskarżonej decyzji pod pojęciem dochodu należy rozumieć, po odliczeniu kwoty alimentów świadczonych na rzecz innych osób:

a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne;

b) deklarowany w oświadczeniu dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, pomniejszony o należny zryczałtowany podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne;

c) inne, wyszczególnione w tej jednostce redakcyjnej, dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych – w tym alimenty na rzecz dzieci.

W rozpoznawanej sprawie organy obu instancji przyjęły, że w roku 2014 dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie wyniósł 1 161 zł i przekroczył kryterium dochodowe wynoszące 800 zł na osobę w rodzinie przewidziane ustawą w przypadku pierwszego dziecka (nie będącego dzieckiem niepełnosprawnym). Na kwotę osiągniętego w 2014 dochodu rodziny złożyły się: dochód skarżącej z tytuły wynagrodzenia za pracę w kwocie 23 812,51 zł obliczony z uwzględnieniem art. 3 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, po stosownych odliczeniach, oraz alimenty na rzecz dzieci w kwocie 18 000 zł.

Sporna w sprawie pozostaje natomiast kwestia prawidłowości wliczenia do dochodu rodziny kwoty alimentów. Organy do dochodu wliczyły kwotę przyznanych alimentów na podstawie ugody sądowej z dnia [...] r. na dzieci P. w kwocie 800 zł miesięcznie oraz A. w kwocie 700 zł miesięcznie, a więc w łącznej wysokości 1 500 zł miesięcznie, co za 2014 r. stanowiło kwotę 18 000 zł. Natomiast skarżąca twierdziła, że w 2014 r. alimentów tych nie otrzymywała.

Kwestia ta jest istotna, gdyż zaliczenie przez organ tej kwoty do dochodu spowodowało przekroczenie przez skarżącego kryterium dochodowego, a w konsekwencji odmowę przyznania świadczenia wychowawczego.

Przede wszystkim należy wskazać, że na dochód rodziny składają się dochody członków rodziny. Natomiast przez dochód członka rodziny rozumie się przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego. Sformułowanie "dochód osiągnięty" wskazuje, że winien to być realny dochód uzyskany w danym roku przez poszczególnych członków rodziny. Zatem skoro alimenty są częścią składową dochodu rodziny, również i alimenty należy uwzględnić w wysokości faktycznie otrzymanej, a nie należnej (zasądzonej). Za błędne należy więc uznać stanowisko, że do dochodu należy wliczyć alimenty w wysokości należnej wynikającej z zawartej przed sądem ugody a nie dochód z tego tytułu faktycznie uzyskany. Warunkiem uzasadniającym zaliczenie alimentów na rzecz dzieci jest więc ustalenie, że faktycznie zostały one wypłacone, samo prawo do alimentów nie tworzy bowiem przychodu po stronie uprawnionego.

W rozpoznawanej sprawie skarżąca złożyła oświadczenie, że alimentów nie otrzymała, gdyż wraz z byłym mężem zamieszkiwała i prowadziła gospodarstwo domowe. Na tę okoliczność przedłożyła również oświadczenie byłego męża oraz inne dowody, które miały to potwierdzać.

Tymczasem z argumentacji organów obu instancji wynika, iż do dochodu skarżącej za rok 2014 organy doliczyły kwotę należnych skarżącej alimentów. Innymi słowy, organy założyły, że skarżąca otrzymała w roku poprzedzającym okres świadczeniowy alimenty należne na dzieci. Przy czym organ odwoławczy w ogóle nie uzasadnił tak zajętego stanowiska. Także organ I instancji nie odniósł się do oświadczeń złożonych przez stronę. W uzasadnieniu przytoczył natomiast treść § 2 ust. 2 pkt 5 lit. h rozporządzenia Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o świadczenia wychowawcze. Przepis ten stanowi, że w przypadku gdy osoba uprawniona nie otrzymała alimentów albo otrzymała je w wysokości niższej od ustalonej w orzeczeniu sądu, ugodzie sądowej lub ugodzie zawartej przed mediatorem, do wniosku o zasiłek rodzinny należy dołączyć: zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów, lub informację właściwego sądu lub właściwej instytucji o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą albo o niepodjęciu tych czynności (...). Zdaniem Sądu przepis ten należy jednak analizować w związku z art. 13 ust. 4 ustawy, który określa dokumenty jakie należy dołączyć do wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego. Z przepisu tego wynika, że poza konkretnie wymienionymi dokumentami w postaci zaświadczeń określonych organów, orzeczeń sądów strona może przedstawiać inne zaświadczenia lub oświadczenia oraz inne dokumenty potwierdzające spełnienie warunków do przyznania lub ustalenia wysokości świadczenia wychowawczego będącego przedmiotem wniosku, co dotyczy również dokumentów prywatnych, wobec braku definicji pojęcia "dokumentu" w ustawie. Zatem strona może wykazywać wszelkimi dowodami okoliczności, których wykazanie w świetle przepisów ustawy nie wymaga przedstawienia konkretnego dowodu, jak. np. prawomocnego orzeczenia sądu orzekającego rozwód. Inną zaś kwestią jest ocena wiarygodności tych dowodów. Jeżeli więc strona twierdziła, że nie otrzymała alimentów, ani że ich nie egzekwowała, na co przedłożyła stosowne oświadczenia oraz inne dowody mające to potwierdzać, to obowiązkiem organu było odnieść się do tych oświadczeń oraz dowodów oraz dokonać ich oceny. Brak stosownego zaświadczenia komornika w kontekście przywołanych wyżej regulacji ustawy nie może być więc wyłączną podstawą do zaliczenia należnych skarżącej alimentów do dochodu rodziny. Przeciwny pogląd pozostawałby w sprzeczności z podstawową zasadą wynikającą z ustawy, że dochodem członka rodziny jest przeciętny miesięczny dochód członka rodziny osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalone jest prawo do świadczenia wychowawczego, a więc dochód realnie otrzymany.

Działanie organów administracji – w świetle powołanego oświadczenia skarżącej – uznać zatem należy za dowolne, jako że nie znajduje ono potwierdzenia w zgromadzonym materialne dowodowym, a nadto nie zostało poprzedzone oceną dowodów znajdujących się w aktach sprawy. Wobec tego należało stwierdzić, że organy uchybiły wynikającemu z art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. obowiązkowi zebrania i rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego koniecznego do rozstrzygnięcia sprawy, a także oceny tego materiału w sposób przewidziany w art. 80 k.p.a., co w konsekwencji skutkowało również naruszeniem art. 107 § 3 k.p.a.. Słusznie uważa zatem skarżąca, że jej dochód ustalony w postępowaniu administracyjnym został określony z pominięciem istotnych faktów oraz bez ich oceny i rozważenia. Dopiero prawidłowe określenie dochodu w przeliczeniu na członka rodziny pozwoli stwierdzić, czy skarżąca spełnia kryterium dochodowego, a w efekcie, czy przysługuje jej prawo do wnioskowanego świadczenia.

Ocena prawna i wskazania do dalszego postępowania wynikają wprost z uzasadnienia niniejszego wyroku.

W takim stanie rzeczy sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji na podstawie art. 145 §1 pkt 1 lit. a) i c), w związku z art. 135 P.p.s.a.