Wyrok z dnia 2018-01-24 sygn. III SA/Kr 1189/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie: Przewodniczący: Sędzia WSA Ewa Michna Sędziowie: WSA Janusz Bociąga WSA Bożenna Blitek (spr.) po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2018 r. na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym sprawy ze skargi D. P. na postanowienie Wojewody z dnia 28 sierpnia 2017 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania I. uchyla zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia 12 lipca 2017 r. nr [...], II. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącej kwotę 597,00 zł (słownie: pięćset dziewięćdziesiąt siedem złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania

Uzasadnienie

Pismem z dnia 30 czerwca 2017 r. radca prawny D. K., działając w imieniu D. P., złożył wniosek o zmianę jej nazwiska z obecnego "P" na nowe "D. – P.". Jako powód zmiany nazwiska pełnomocnik D. P. wskazał orzeczenie rozwodu małżeństwa wnioskodawczyni oraz związaną z tym chęć częściowego powrotu do nazwiska panieńskiego z jednoczesnym zachowaniem nazwiska męża ze względu na dotychczasowe posługiwanie się nim i związane z tym względy praktyczne.

Postanowieniem z dnia [...] 2017 r. nr [...] Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego odmówił wszczęcia postepowania w sprawie zmiany nazwiska D. P. W uzasadnieniu organ I instancji wskazał, że zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 10) zmiana imienia lub nazwiska następuje na wniosek osoby ubiegającej się o zmianę, dlatego też wniosek musi byś złożony osobiście, a nie przez pełnomocnika. Ze zmianą imienia lub nazwiska wiążą się bowiem daleko idące konsekwencje faktyczne i prawne i organ prowadzący sprawę musi mieć zapewnioną możliwość potwierdzenia tożsamości wnioskodawcy. Ponadto organ I instancji stwierdził, że czynność jaką jest zmiana nazwiska ma charakter osobisty, imię lub nazwisko identyfikuje bowiem konkretną osobę, określa jej tożsamość, wskazuje na pochodzenie, tym samym należy do sfery dóbr osobistych człowieka, których ochronę gwarantują przepisy prawa cywilnego. Zdaniem organu I instancji, dokonanie zmiany nazwiska jest uprawnieniem dla danej osoby, dlatego też osoba zainteresowana zmianą imienia lub nazwiska powinna działać samodzielnie skoro zmiana imienia lub nazwiska inicjowana jest wyłącznie przez tę osobę. Ponadto organ stwierdził, że ustawa o zmianie imienia i nazwiska zawiera wymóg polegający na konieczności złożenia przez wnioskodawcę oświadczenia, że w tej samej sprawie wnioskodawca nie kierował wcześniej wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego lub, że nie została już w sprawie wydana decyzja odmowna.

W zażaleniu na powyższe postanowienie organu I instancji radca prawny D. K. wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez ten organ. Postanowieniu organu I instancji pełnomocnik D. P. zarzucił naruszenie:

1. art. 9 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska oraz art. 32 Kodeksu postępowania administracyjnego, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek uznania, iż wniosek o zmianę nazwiska musi być złożony osobiście przez stronę;

2. art. 61a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, poprzez jego nieuzasadnione zastosowanie i odmowę wszczęcia postępowania pomimo braku ku temu podstaw.

Postanowieniem z dnia 28 sierpnia 2017 r. nr [...], wydanym na podstawie art. 144 oraz art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postepowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257) w związku z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 10), Wojewoda utrzymał w mocy postanowienie Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] 2017 r. nr [...]. W uzasadnieniu organ II instancji podzielił stanowisko Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego odnośnie wymogu osobistego działania strony w postępowaniu w sprawie zmiany imienia i/lub nazwiska mimo, że nie został on wyrażony wprost w obowiązujących aktualnie przepisach ustawy. Zdaniem organu II instancji, za jego słusznością przemawia fakt, iż imię i nazwisko należą do dóbr osobistych każdego człowieka mających charakter niemajątkowy, niezbywalny i niedziedziczny, podlegających szczególnej ochronie na podstawie przepisów prawa cywilnego. Imię i nazwisko pełnią funkcje indywidualizującą, identyfikującą daną osobę tak, by można było ustalić podmiot z którym związane są prawa i obowiązki w stosunkach cywilnoprawnych. Tym samym organ uważa, że uprawnione jest przekonanie że zainicjowanie czynności jaką jest zmiana imienia i/lub nazwiska winno mieć również charakter osobisty. Organ II instancji stwierdził, że powyższe znajduje oparcie w treści art. 9 ustawy o zmianie imienia i nazwiska, który stanowi, że zmiana imienia lub nazwiska następuje na wniosek osoby ubiegającej się o zmianę (wnioskodawcy), bądź w przypadku zmiany imienia lub nazwiska małoletniego dziecka, na wniosek jego przedstawiciela ustawowego. W ocenie organu, za osobistym charakterem czynności zmiany imienia i/lub nazwiska przemawia także sformułowanie art. 11 ust. 1 pkt 6 ustawy, zgodnie z którym obligatoryjnym elementem wniosku jest oświadczenie osoby ubiegającej się o zmianę. że w tej samej sprawie nie złożyła wcześniej wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego lub nie została wydana już decyzja odmowna.

Organ II instancji podniósł, że sformułowanie art. 10 ust. 1 ustawy: "wniosek (...) składa się" wskazuje, iż co do zasady organem uprawnionym do przyjęcia podania jest wybrany kierownik urzędu stanu cywilnego. Zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy osoby zamieszkałe za granicą mogą (nie muszą) złożyć podanie (do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego) za pośrednictwem konsula. Konfrontując powyższe z treścią przepisów ustawy w jej brzmieniu sprzed nowelizacji organ II instancji zauważył, że ustawodawca - usuwając z art. 10 ust. 1 ustawy zwrot "osobiście" - dopuścił tym samym także możliwość złożenia podania w sprawie drogą korespondencyjną. Jego zdaniem, obecnie alternatywą dla osobistego złożenia wniosku w świetle uregulowań ustawy jest przekazanie podania do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego w inny sposób określony w art. 63 Kodeksu postępowania administracyjnego, bądź za pośrednictwem konsula. Organ wskazał, że konkluzja ta znajduje potwierdzenie w treści art. 11 ust. 3 ustawy ("w przypadku gdy wniosek o zmianę imienia lub nazwiska jest składany osobiście wnioskodawca przedstawia do wglądu dokument stwierdzający tożsamość"), który podkreśla, że osobiste złożenie wniosku jest obecnie jednym z możliwych (a nie jak wcześniej jednym z dwóch dopuszczalnych - obok złożenia wniosku z podpisem notarialnie poświadczonym) sposobem wniesienia podania o zmianę imienia i/lub nazwiska. Organ II instancji podkreślił, że uregulowania te odnoszą się wyłącznie do sposobu złożenia (dostarczenia) wniosku do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego i z tego względu nie mogą być uznane za wyraz aprobaty ustawodawcy dla możliwości zastosowania w sprawach zmiany imienia i/lub nazwiska instytucji pełnomocnictwa. Organ II instancji uważa zatem, że nowelizacja art. 10 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska polegająca na usunięciu zeń zwrotu "osobiście" nie oznacza, że ustawodawca zrezygnował z wymogu osobistego złożenia wniosku. Twierdzenie takie nie znajduje bowiem oparcia w treści uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej ustawę o zmianie imienia i nazwiska, tj. uzasadnieniu ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego). W szczególności w części III uzasadnienia projektu ustawy pt. "Przepisy zmieniające" ustawodawca omawiając zmianę brzmienia art. 10 ustawy nie wskazał by jego zamiarem było odstąpienie od wymogu osobistego złożenia podania o zmianę imienia i nazwiska. Podsumowując organ II instancji stwierdził, że jakkolwiek radca prawny D. K., występując w przedmiotowej sprawie do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z wnioskiem dotyczącym zmiany nazwiska D. P. działał z jej umocowania, to jednak - z przyczyn związanych z osobistym charakterem czynności zmiany nazwiska - jako osoba, której interesu prawnego postępowanie w przedmiocie zmiany nazwiska nie dotyczyło - nie miał w istocie uprawnienia do złożenia wniosku w tej sprawie.

W skardze na powyższe postanowienie Wojewody D. P., reprezentowana przez radcę prawnego D. K., wniosła o jego uchylenie oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ administracji. Zaskarżonemu postanowieniu skarżąca zarzuciła naruszenie:

1. art. 9 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska oraz art. 32 Kodeksu postępowania administracyjnego, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek uznania, iż wniosek o zmianę nazwiska musi być złożony osobiście przez stronę;

2. art. 61a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu wskutek uznania, że odmowa wszczęcia postępowania w niniejszej sprawie była uzasadniona.

W uzasadnieniu skargi skarżąca podniosła, że zgodnie z art. 32 Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu administracyjnym strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga osobistego działania. W obecnym stanie prawnym przepisy ustawy o zmianie imienia i nazwiska nie wymagają jednak osobistego złożenia przez stronę wniosku o zmianę nazwiska, albowiem nowelą tej ustawy, obowiązującą od dnia 1 marca 2015r., z art. 10 ust. 1 wykreślono zwrot "osobiście". Zdaniem skarżącej oznacza to, że nie jest już wymagane na podstawie tej ustawy osobiste złożenie przez zainteresowaną stronę wniosku o zmianę imienia lub nazwiska. Ponadto skarżąca stwierdziła, że natura czynności jaką jest wniosek o zmianę nazwiska nie wymaga jego złożenia osobiście przez wnioskodawcę, zwłaszcza gdy pełnomocnik posiada pełnomocnictwo szczególne upoważniające go do reprezentowania strony w sprawie o zmianę nazwiska.

Skarżąca nie zgodziła się z argumentacją organu, że z treści art. 9 ustawy o zmianie imienia i nazwiska wynika obowiązek osobistego złożenia wniosku o zmianę nazwiska, skoro przepis ten stanowi o tym, że wniosek taki może złożyć osoba ubiegająca się o zmianę. W ocenie skarżącej jest to niedozwolona nadinterpretacja w/w przepisu, albowiem w istocie przepis ten reguluje kwestię tego, kto może wystąpić o zmianę nazwiska, nie wynika zaś z niego obowiązek osobistego działania strony. Skarżąca wskazała, że pełnomocnik działa w imieniu strony, jest jej reprezentantem, wniosek nie jest wnioskiem pełnomocnika, ale strony, którą reprezentuje pełnomocnik.

Za chybioną skarżąca uznała również dokonaną prze organ interpretację art. 10 ust. 1 ustawy, że usunięcie z tego przepisu zwrotu "osobiście" miało na celu dopuszczenie możliwości złożenia wniosku o zmianę nazwiska korespondencyjnie. W ocenie skarżącej, skoro wykładnia literalna przepisu art. 10 ust. 1 i art. 9 ust. 1 w/w ustawy nie budzi wątpliwości co do możliwości złożenia wniosku o zmianę nazwiska przez pełnomocnika, to wykluczona jest możliwość stosowania innych zasad wykładni wskazanych przepisów prawa. Zdaniem skarżącej, gdyby zamierzeniem ustawodawcy było wprowadzenie obowiązku osobistego złożenia wniosku o zmianę nazwiska, to taka regulacja znalazłaby się w omawianej ustawie. Skoro zaś z przepisu art. 10 ust. 1 w/w ustawy usunięto zwrot "osobiście" i jednocześnie nie wprowadzono żadnej innej regulacji wskazującej na wymóg osobistego złożenia wniosku przez stronę, to nie może budzić wątpliwości, że w aktualnym stanie prawnym dopuszczalne jest złożenie wniosku o zmianę nazwiska przez pełnomocnika.

Ponadto skarżąca stwierdziła, że gdyby organ miał na celu ochronę jej praw osobistych, czy też sprawdzenie jej tożsamości, to mógłby te cele realizować w trakcie postępowania wyjaśniającego. Nie było bowiem żadnych przeszkód, aby w toku postępowania organ wezwał wnioskodawczynię do osobistego złożenia wyjaśnień, złożenia oświadczenia, którym mowa w art. 11 ust. 1 pkt 6 ustawy o zmianie imienia i nazwiska, czy też do stawienia się celem sprawdzenia tożsamości. W związku z powyższym skarżąca uważa, że brak było podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie przepisu art. 61a § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez odmowę wszczęcia postępowania.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje:

Wojewódzki Sąd Administracyjny, zgodnie z art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 z późn. zm., zwanej dalej p.p.s.a.), sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej i stosownie do art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2188), kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem (legalności), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Jednocześnie w oparciu o art. 134 § 1 p.p.s.a. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami oraz powołaną podstawą prawną.

W ocenie Sądu, skarga jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.

Kwestią sporną w niniejszej spawie jest to, czy strona wnosząc o zmianę imienia i/lub nazwiska może zrobić to za pośrednictwem pełnomocnika, czy też, tak ja twierdzą organy administracyjne obu instancji, musi to zrobić osobiście.

Zgodnie z treścią art. 32 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257, zwanej dalej k.p.a.), który stanowi, że:

"Art. 32.

Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania."

Przepis art. 32 k.p.a. nie ogranicza dopuszczalności ustanowienia pełnomocnika, lecz ogranicza dopuszczalność działania pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym. Strona może bowiem udzielić pełnomocnictwa w takim zakresie, w jakim uzna to za stosowne, jednakże nie zawsze pełnomocnik będzie mógł uczestniczyć w poszczególnych czynnościach proceduralnych. Przepis ten nie ogranicza również prawa strony do osobistego udziału w każdym stadium postępowania i przy dokonywaniu każdej czynności, w których strona jest reprezentowana przez pełnomocnika. Oznacza to, że strona może osobiście dokonywać wszelkich czynności proceduralnych, chyba że przepisy prawa materialnego stanowią inaczej. Ocena, czy charakter czynności wymaga osobistego działania strony, należy do organu administracji publicznej, który wzywa stronę do takiego działania. Strona, która nie została wezwana przez organ do osobistego działania, nie musi działać osobiście, lecz może być reprezentowana przez pełnomocnika w dokonywaniu danej czynności.

Zdaniem organów administracyjnych obu instancji, czynnością, która wymaga osobistego działania strony jest złożenie wniosku o zmianę imienia i/lub nazwiska. Na poparcie swojego stanowiska organy powołały się na treść art. 9, art. 10 i art. 11 ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 10), które stanowią:

"Art. 9.

1. Zmiana imienia lub nazwiska następuje na wniosek osoby ubiegającej się o zmianę, zwanej dalej "wnioskodawcą".

2. Zmiana imienia lub nazwiska małoletniego dziecka następuje na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka. Przepisy art. 8 ust. 2-5 stosuje się odpowiednio."

"Art. 10.

1. Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska składa się do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego.

2. Osoby zamieszkałe poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mogą złożyć za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej wniosek o zmianę imienia lub nazwiska, wskazując kierownika urzędu stanu cywilnego, któremu wniosek ma zostać przekazany."

"Art. 11.

1. Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska zawiera:

1) dane osoby, której zmiana dotyczy:

a) imię (imiona) i nazwisko oraz nazwisko rodowe,

b) wskazanie kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia oraz akt małżeństwa, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tego aktu,

c) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej "numerem PESEL", jeżeli został nadany;

2) imię lub nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana;

3) wskazanie miejsca sporządzenia aktu urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tych aktów;

4) adres do korespondencji wnioskodawcy;

5 ) uzasadnienie;

6) oświadczenie wnioskodawcy, że w tej samej sprawie nie złożył wcześniej wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego lub nie została wydana już decyzja odmowna.

2. Jeżeli wnioskodawca i jego małoletnie dzieci nie posiadają aktów stanu cywilnego sporządzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wraz z wnioskiem o zmianę imienia lub nazwiska wnioskodawca składa wniosek o transkrypcję zagranicznych dokumentów stanu cywilnego.

3. W przypadku gdy wniosek o zmianę imienia lub nazwiska jest składany osobiście, wnioskodawca przedstawia do wglądu dokument stwierdzający tożsamość."

W ocenie Sądu, stanowisko to jest błędne, gdyż żaden z tych przepisów nie zawiera wymogu osobistego działania strony. W szczególności art. 9 ustawy o zmianie imienia i nazwiska zawiera tylko katalog osób uprawnionych do złożenia wniosku.

Natomiast art. 10 ust. 1 tej ustawy jedynie w swoim pierwotnym brzmieniu zawierał wymóg, że wniosek o zmianę imienia lub nazwiska składa się osobiście do kierownika urzędu stanu cywilnego. Przepis ten został jednak zmieniony na mocy art. 120 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1741 z późn. zm.). W ocenie Sądu, zmieniając treść tego przepisu ustawodawca zrezygnował z wymogu osobistego złożenia wniosku. Gdyby bowiem ustawodawca chciał pozostawić wymóg osobistego składania wniosku, to nie usunąłby z treści tego przepisu słowa "osobiście". Sąd nie zgadza się ze stanowiskiem organu II instancji, że usuwając z art. 10 ust. 1 ustawy o zmianie imienia i nazwiska zwrot "osobiście" dopuścił tym samym możliwość złożenia podania w sprawie drogą korespondencyjną. Gdyby bowiem ustawodawca chciał wprowadzić możliwość składania wniosku o zmianę imienia i/lub nazwiska drogą korespondencyjną z równoczesnym zachowaniem wymogu osobistego dokonania tej czynności, to przepis art. 10 ust. 1 otrzymałby inne brzmienie. Należy tutaj również zauważyć pewien brak konsekwencji ze strony organu II instancji, który z jednej strony dopuszcza możliwość złożenia wniosku o zmianę imienia i/lub nazwiska drogą korespondencyjną, a z drugiej strony nie dopuszcza możliwości złożenia wniosku za pośrednictwem pełnomocnika. Zarówno bowiem w przypadku złożenia wniosku drogą korespondencyjną, jak i przez pełnomocnika mogą powstać wątpliwości co do tożsamości wnioskodawcy, które w toku postępowania trzeba wyjaśnić.

Odnośnie natomiast art. 11 ustawy o zmianie imienia i nazwiska to określa on jakie dane powinien zawierać wniosek o zmianę imienia i/lub nazwiska. Zdaniem organu II instancji, za osobistym charakterem czynności zmiany imienia i/lub nazwiska przemawia także sformułowanie art. 11 ust. 1 pkt 6 omawianej ustawy, zgodnie z którym obligatoryjnym elementem wniosku jest oświadczenie osoby ubiegającej się o zmianę, że w tej samej sprawie nie złożyła wcześniej wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego lub nie została wydana już decyzja odmowna. Sąd nie zgadza się z tym stanowiskiem, gdyż nic nie stoi na przeszkodzie by oświadczenie, o którym mowa w tym przepisie wnioskodawca złożył na odrębnym dokumencie, który następnie zostanie dołączony do wniosku.

W związku z powyższym Sąd uznał, że organy administracyjne obu instancji błędnie zastosowały art. 61a k.p.a. odmawiając wszczęcia postępowania, gdyż przepisy ustawy o zmianie imienia i nazwiska nie wprowadzają wymogu złożenia wniosku o zmianę imienia i/lub nazwiska osobiście przez stronę. Dopuszczalne jest zatem złożenie takiego wniosku za pośrednictwem pełnomocnika. Natomiast w przypadku wątpliwości organu co do tożsamości strony lub konieczności dokonania przez nią określonych czynności organ ma możliwość wezwania jej do osobistego działania.

Mając powyższe na względzie Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i lit. c p.p.s.a. orzekł jak w pkt I wyroku.

O zwrocie kosztów orzeczono - jak w pkt II wyroku - na podstawie art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a. oraz § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804). Na koszty te składają się wpis od skargi (100 zł), opłata od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika skarżącej (480 zł).