Postanowienie z dnia 2018-03-27 sygn. II SAB/Sz 139/17

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzena Iwankiewicz po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2018 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu Stowarzyszenia [...] od postanowienia starszego referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 23 lutego 2018 r. sygn. akt II SAB/Sz 139/17 w sprawie ze skargi Stowarzyszenia [...] na bezczynność Prezesa Sądu [...] postanawia: utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie referendarza sądowego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 23 lutego 2018 r.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2017 r. sygn. akt II SAB/Sz 139/17 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę Stowarzyszenia S. O. – W. P. z siedzibą w W. na bezczynność Prezesa Sądu Rejonowego S.-P. i Z. w S..

W odpowiedzi na wezwanie Sądu do uiszczenia opłaty kancelaryjnej w kwocie [...]zł od złożonego wniosku za odpis orzeczenia wraz z uzasadnieniem, Stowarzyszenie złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu wniosku o prawo pomocy Stowarzyszenie podało, że na dzień wniesienia skargi oraz na dzień wezwania do uiszczenia wpisu nie posiada wystarczających środków finansowych. Nadto wskazało, że jest organizacją pozarządową, niedziałającą w celu osiągnięcia zysku, utrzymuje się z wpłat darowizn oraz grantów od prywatnych sponsorów. Aktualnie gromadzone na bieżąco środki finansowe wystarczają wyłącznie na opłacenie pensji i opłat związanych z utrzymaniem siedziby, takich jak czynsz czy telefony. Aby poszerzyć źródła finansowania w [...] r. Stowarzyszenie wzięło kredyt na rozwój działalności gospodarczej w wysokości [...] zł, a w [...] r. dwa kredyty na prowadzenie działalności statutowej w wysokości [...] zł oraz [...] zł. Wszystkie kredyty są spłacane i miesięcznie raty wynoszą łącznie [...] zł. Aktualnie Stowarzyszenie stara się o otrzymanie kolejnego kredytu na utrzymanie płynności finansowej. Stowarzyszenie wskazało, że jednym z jego podstawowych działań jest ochrona prawa do informacji na drodze sądowej, a tymczasowa sytuacja finansowa nie pozwala na inicjowanie takich postępowań sądowych.

W oświadczeniu o majątku i dochodach wskazano, że środki finansowe zgromadzone na dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy wynoszą na kontach [...] zł i w kasie [...] zł. Natomiast stałe miesięczne wydatki Stowarzyszenia wynoszą około [...] zł, a składają się na nie opłaty za internet i telefony [...] zł, druk [...] zł, ochrona [...] zł, czynsz [...] zł, księgowość [...] zł, wynagrodzenia [...] zł, spłata kredytów [...] zł. Stowarzyszenie podało, że nie został jeszcze sporządzony bilans za [...] r. oraz oświadczyło, że zatrudnia radcę prawnego.

Postanowieniem z dnia 23 lutego 2018 r. sygn. akt II SAB/Sz 139/17 starszy referendarz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie odmówił Stowarzyszeniu, przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

W uzasadnieniu postanowienia referendarz wskazał, że analiza danych zawartych w formularzu wniosku o przyznanie prawa pomocy PPPr wskazuje, że Stowarzyszenie posiada na rachunkach bankowych kwotę [...]zł, a w kasie [...] zł. Kwoty te przewyższają koszty, do jakich Stowarzyszenie w niniejszej sprawie aktualnie jest zobowiązane ([...] zł tytułem opłaty kancelaryjnej).

W ocenie referendarza nie ma znaczenia w sprawie, fakt zaciągnięcia kilku kredytów na rozwój działalności gospodarczej. Co do zasady bowiem, zobowiązania cywilnoprawne nie korzystają z pierwszeństwa względem obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Poza tym, udzielenie stronie kredytu świadczy o posiadaniu przez nią zdolności kredytowej tj. zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Skoro Stowarzyszenie spłaca bez przeszkód raty w wysokości [...] zł miesięcznie, to wygospodarowanie kwoty [...]zł nie powinno stanowić dla niej przeszkody ponad miarę. Trudno natomiast uwzględnić wniosek podmiotu, który z samego tylko przekonania o doniosłości realizowanych celów wywodzi uzasadnienie do zwolnienia z należności o publicznoprawnym charakterze.

Pismem z dnia 5 marca 2018 r. Stowarzyszenie złożyło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie sprzeciw od powyższego postanowienia, zarzucając naruszenie:

1) art. 246 § 2 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, poprzez jego błędne zastosowanie, podczas gdy przedstawione informacje o przejściowych trudnościach finansowych Stowarzyszenia uzasadniają zasadność przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od opłat sądowych,

2) art. 255 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, poprzez brak zastosowania tego przepisu, co skutkowało błędnym rozstrzygnięciem wskutek niepełnego rozpatrzenia sytuacji finansowej.

Stowarzyszenie zaznaczyło, że trudności finansowe Stowarzyszenia mają charakter przejściowy, są związane z trudnością rachowania płynności finansowej. Środki z przekazanego 1% podatku dochodowego otrzyma dopiero w okolicach lipca 2018 r., a ponadto ubiega się o kolejny kredyt.

Nadto Stowarzyszenie wskazało, że podejmuje działania na rzecz uzyskania dodatkowego finansowania oraz prowadzi kampanie na rzecz pozyskania finansowego wsparcia od obywateli. Na skutek tych działań otrzymuje coraz większe wsparcie, które jednak nie wystarcza na pokrycie opłaty sądowej w niniejszej sprawie. Jednostkowy wydatek poniesienia opłaty w niniejszej sprawie należy oceniać z perspektywy możliwości zapewnienia ciągłości funkcjonowania Stowarzyszenia. Uiszczenie wpisu sądowego uniemożliwi pokrycie innych zobowiązań rzutujących na ciągłość działalności Stowarzyszenia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zważył, co następuje:

W myśl art. 260 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm.), zwanej dalej "p.p.s.a.", rozpoznając sprzeciw od postanowienia referendarza sądowego o odmowie przyznania prawa pomocy, sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone postanowienie referendarza sądowego zmienia albo utrzymuje w mocy. W sprawach, o których mowa w § 1, wniesienie sprzeciwu od zarządzenia lub postanowienia referendarza sądowego wstrzymuje jego wykonalność. Sąd orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu (art. 260 § 2 p.p.s.a.). Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 260 § 3 p.p.s.a.).

Zgodnie z art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Generalną zasadą postępowania sądowego jest ponoszenie przez stronę kosztów związanych z jej udziałem w tym postępowaniu, stąd każda osoba wszczynająca postępowanie winna się liczyć z wydatkami na ten cel. Dla wydatków związanych z prowadzeniem procesu strona winna znaleźć pokrycie w swych dochodach nawet przez odpowiednie ograniczenie innych wydatków, niebędących niezbędnymi dla utrzymania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 1980 r., I CZ 99/80, Lex 8257).

Stosownie do treści art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie prawnej w zakresie częściowym następuje, gdy osoba ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Prawo pomocy jest odstępstwem od zasady odpłatności postępowania sądowego i z tego powodu jego przyznanie następuje jedynie w wyjątkowych przypadkach a mianowicie w sytuacji, gdy ograniczone możliwości płatnicze strony lub ich brak pozbawiają ją możności skorzystania z przysługującego prawa do sądu. Wyjątkowy charakter przepisów regulujących przesłanki przyznawania prawa pomocy oznacza, że nie można ich interpretować według zasad wykładni rozszerzającej. Zwolnienie strony od kosztów sądowych jest bowiem przerzuceniem ciężaru ich ponoszenia na Skarb Państwa. Oznacza to, że przyznanie prawa pomocy ma bardzo wąski zakres stosowania i może mieć miejsce tylko wówczas, gdy spełnienie przez stronę przesłanek warunkujących przyznanie prawa pomocy nie budzi żadnych wątpliwości.

Jedynym kryterium, jakie należy brać pod uwagę przy ocenie takiego wniosku, powinna być rzeczywista sytuacja majątkowa strony. Redakcja art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. wskazuje, że ciężar dowodu w zakresie wystąpienia przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy, spoczywa na stronie wnioskującej, o czym świadczy użyty w tym przepisie zwrot "gdy wykaże". W świetle powyższego strona, która chce skorzystać z prawa pomocy powinna nie tylko podać we wniosku okoliczności wskazujące na brak środków wystarczających na pokrycie kosztów związanych z uczestnictwem w postępowaniu sądowym, ale również zaprezentować we własnym zakresie lub na żądanie sądu dowody potwierdzające takie twierdzenie. Ustawodawca, w odniesieniu do oceny wniosków składanych przez osoby prawne lub jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, wprowadził większe rygory, koncentrując się wyłącznie na przesłankach ekonomicznych, a ponadto uzależnił przyznanie prawa pomocy, mimo zaistnienia przesłanek ustawowych, od uznania sądów (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 lipca 2014 r. I FZ 226/14, dostępny w bazie orzeczeń www. nsa.gov.pl).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd uznał, że wniosek Stowarzyszenia o zwolnienie od kosztów sądowych nie zasługiwał na uwzględnienie, a postanowienie referendarza sądowego jest prawidłowe.

Jak wskazał referendarz Stowarzyszenie posiada na rachunkach bankowych kwotę [...]zł, a w kasie [...] zł, a zatem kwoty te przewyższają koszty, do jakich w niniejszej sprawie aktualnie jest zobowiązane (tj. [...] zł tytułem wpisu sądowego od skargi kasacyjnej), a ponadto skoro spłaca ono bez przeszkód raty kredytowe w wysokości [...] zł miesięcznie, to wygospodarowanie kwoty [...]zł nie powinno stanowić dla niego przeszkody ponad miarę. Należy podzielić stanowisko referendarza, że bez znaczenia w sprawie pozostaje fakt zaciągnięcia przez Stowarzyszenie kilku kredytów na rozwój działalności gospodarczej, bowiem zobowiązania cywilnoprawne nie korzystają z pierwszeństwa względem obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Poza tym, jak słusznie zauważył referendarz, udzielenie Stowarzyszeniu kredytu świadczy o posiadaniu przez nie zdolności kredytowej, tj. zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Z tego względu należy uznać, że skoro terminowo reguluje ono należności kredytowe, to ma również możliwość poniesienia kosztów związanych z postępowaniem sądowym, szczególnie, gdy wynoszą one [...] zł.

Należy mieć na uwadze, że podmiot, którego statutowa działalność polega m.in. na inicjowaniu i uczestnictwie w sprawach sądowych, powinien liczyć się z obowiązkiem ponoszenia związanych z tym kosztów i gromadzić na ten cel odpowiednie fundusze (postanowienia NSA z dnia 12 lipca 2013 r., II OZ 610/13, LEX nr 1443393; z dnia 20 marca 2014 r., II OZ 260/14, LEX nr 1479273). Ewentualne zwolnienie skarżącego Stowarzyszenia od kosztów sądowych oznaczałoby w istocie, że jego działalność byłaby finansowana ze środków publicznych, co przeczyłoby zasadzie funkcjonowania stowarzyszeń w oparciu o własny majątek (postanowienia NSA z dnia 14 stycznia 2014 r., II OZ 1221/13, LEX nr 1452909; z dnia 25 lipca 2014 r., II OZ 723/14, LEX nr 1510362).

We wniesionym sprzeciwie Stowarzyszenie nie wskazało żadnych nowych okoliczności, które uzasadniałyby jego uwzględnienie.

Zarzut naruszenia art. 255 p.p.s.a. nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W przedmiotowej sprawie Stowarzyszenie wskazało, że nie zażądano informacji innych niż zawartych w wniosku o przyznanie prawa pomocy. Należy wskazać, że przeprowadzenie dodatkowego postępowania wyjaśniającego w przedmiocie wniosku o przyznanie prawa pomocy nie ma charakteru obligatoryjnego i należy do wyłącznej oceny Sądu rozpatrującego wniosek strony, który władny jest stwierdzić, czy dane zawarte we wniosku oraz złożone dokumenty są wystarczające dla pełnej oceny występowania przesłanek warunkujących możliwość przyznania stronie prawa pomocy (por. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 28 kwietnia 2011 r., sygn. akt II GZ 220/11, z dnia 16 lutego 2012 r., sygn. akt I FZ 26/12, z dnia 17 listopada 2014 r., sygn. akt II FZ 1761/14). W przedmiotowej sprawie referendarz nie miał wątpliwości co do treści oświadczenia strony skarżącej i uznał je za wystarczające do merytorycznego rozpoznania wniosku, a stanowisko to zasługuje na aprobatę.

Ze względu na powyższe Sąd uznał, że w przypadku Stowarzyszenia nie zaistniały przesłanki wynikające z art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., uprawniające do przyznania mu prawa pomocy w zakresie częściowym, zatem zasadne jest utrzymanie w mocy orzeczenia referendarza sądowego o odmowie zwolnienia Stowarzyszenia od kosztów sądowych.

Z tych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 w zw. z art. 260 § 1 p.p.s.a., orzekł jak w sentencji postanowienia.