Postanowienie z dnia 2018-05-15 sygn. I SA/Sz 32/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Starszy referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie - Iwona Golec po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2018r. na posiedzeniu niejawnym wniosku M. N. o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] listopada 2017 r. nr [...]([...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za okresy od stycznia do grudnia 2010 r. p o s t a n a w i a: odmówić przyznania prawa pomocy.

Uzasadnienie

Sygn. akt I SA/Sz [...]

U Z A S A D N I E N I E

Skarżący M. N., w odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi w sprawie w kwocie [...]zł, złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy

w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu wniosku wyjaśnił, że od 2012 roku nie prowadził żadnej działalności ani nie pracował zarobkowo. Utrzymywał się z pomocy bliskich oraz dochodów ze sprzedaży składników majątkowych. Obecnie rozpoczął działalność gospodarczą, jednak przychody z niej uzyskane nie wystarczają na zgromadzenie środków koniecznych na zapłatę opłaty sądowej. Ponosi stałe wydatki związane

z alimentacją syna - M. N. (lat 6). Skarżący oświadczył, że nie posiada żadnych składników majątkowych, za wyjątkiem pojazdu [...] z 2005 roku, który jest zajęty i obciążony zastawem skarbowym.

Oświadczył, że nie pozostaje z nikim we wspólnym gospodarstwie domowym.

Z prowadzonej aktualnie działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej otrzymał za grudzień 2017 r. kwotę netto [...] zł.

Wskazał na ponoszone stałe wydatki tytułem ubezpieczenia pojazdu (rocznie [...] zł), alimenty nie mniej niż [...] zł miesięcznie, wyżywienie [...] zł miesięcznie, partycypowanie w kosztach zamieszkania [...] zł, zakupy odzieży [...] zł.

Wraz z wnioskiem Skarżący przedłożył:

- oświadczenie z dnia 3 lutego 2018 r. matki syna Skarżącego potwierdzającego, że Skarżący płaci na dziecko kwotę ustaloną wspólnie od [...] zł do [...] zł miesięcznie oraz że wpłaty są nieregularne,

- kopię aktu notarialnego z dnia 28 września 2016 r. rep. A nr [...] sprzedaży swojej matce W. N. niezabudowanych nieruchomości rolnych położonej w miejscowości M. o pow. [...]

o powierzchni [...] ha za łączną kwotę [...]zł,

- kopię ubezpieczenia komunikacyjnego na kwotę [...]zł wraz z dowodem uiszczenia tej kwoty w dniu 25 września 2017 r.,

- kopię deklaracji Skarżącego [...] za 4 kwartał 2017 r.- raport wspomagający wyliczenie zaliczki kwartalnej na podatek dochodowy według stawki liniowej, wskazującej na przychód [...] zł i dochód [...] zł,

- kopię podatkowej księgi przychodów i rozchodów za grudzień 2017 r.,

- kopię zawiadomienia Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 29 maja 2017 r. o dokonanym wpisie zastawu skarbowego ustanowionego na samochodzie osobowym Skarżącego w celu zabezpieczenia należności w wysokości [...] zł w związku z decyzją z dnia 28 lipca 2015 r. nr [...]

W odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego skarżący nadesłał:

- zaświadczenia Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 26 lutego 2018r. o niezłożeniu przez Skarżącego zeznania podatkowego za 2016 rok ani za 2015 r.

- wyciągi z rachunku bankowego Skarżącego związanego z działalnością gospodarczą za okres od 1 grudnia 2017 r. do 21 lutego 2018 r. wraz z potwierdzeniem otwarcia rachunku w dniu 5 grudnia 2017 r.

- oświadczenie matki Skarżącego o użyczeniu Skarżącemu pokoju o powierzchni [...] za partycypowanie w kosztach utrzymania w wysokości [...] zł miesięcznie wraz z potwierdzeniem wysokości wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania w M. przy ul. [...],

- kopę umowy najmu zawartą przez [...] M. N. [...] ze [...]. z o.o. w S., dotycząca lokalu użytkowego w S. położonego w nieruchomości przy ul. [...] o powierzchni [...] m˛ za kwotę czynszu [...] zł miesięcznie wraz z aneksem.

Następnie referendarz sądowy, z uwagi na posiadaną z urzędu z akt sprawy I SA/Sz 1105/15 informację o nieodpłatnym przekazaniu przez Skarżącego w 2008 roku tytułem darowizny części swego majątku stanowiącego: lokal mieszkalny

w S. przy ul. [...] o powierzchni [...] m2; dwa lokale niemieszkalne

w S. - przy ul. [...] o powierzchni [...] m2 oraz przy Al. [...] o powierzchni [...] na rzecz matki - W. W. N. - stanu wolnego, zobowiązał dodatkowo skarżącego do nadesłania:

1) dokumentów potwierdzających ubieganie się przez Skarżącego o pomoc finansową od swej matki W. W. N. w latach 2016 i 2017 oraz w okresie od 1 stycznia do 12 marca br.,

2) dokumentów potwierdzających wysokość przekazanych Skarżącemu przez jego matkę środków finansowych w 2016 i 2017 r. oraz w okresie od 1 stycznia do 12 marca br.,

3) dokumentów potwierdzających stan majątkowy matki Skarżącego, sposób korzystania z posiadanego majątku i wysokość dochodów z tego tytułu w roku 2016 i 2017 oraz w okresie od 1 stycznia do 12 marca br.,

4) dokumentów potwierdzających źródła dochodu i wysokość dochodów matki Skarżącego w 2016 i 2017 r. oraz w okresie od 1 stycznia do 12 marca br.,

5) zeznań podatkowych matki Skarżącego za 2015, 2016 rok oraz za 2017 rok, jeżeli dokonała już rozliczenia podatkowego za rok 2017,

6) wyciągów z rachunków bankowych matki Skarżącego za ostatnie sześć miesięcy.

Skarżący w odpowiedzi na powyższe oświadczył, że nie posiada dostępu do dokumentów potwierdzających źródła i wysokość dochodów W. N., ani jej dokumentów rozliczeniowych czy też bankowych. Oświadczył, że skorzystał z pomocy matki w zakresie kosztów sądowych w sprawie I SA/Sz [...], wyjaśnił, że zakres pomocy udzielanej mu przez matkę wynika z jej oświadczenia z dnia 5 kwietnia br., które przedłożył w odpowiedzi na wezwanie referendarza. W. N. wskazała w ww. oświadczeniu na udzieloną skarżącemu pomoc finansową w zakresie postępowania sądowego oraz w zakresie kosztów utrzymania syna jako wyraz wdzięczności za dokonaną darowiznę. Wskazała, że uwzględniając ponoszone przez nią wydatki i świadczenie na rzecz skarżącego, "wyczerpała" obowiązki związane z zawartymi 10 lat temu umowami; nie będzie przekazywała na rzecz Skarżącego ani w jego imieniu żadnych dalszych kwot pieniężnych.

Rozpoznając wniosek zważyć należało, co następuje:

Wniosek Skarżącego nie zasługiwał na uwzględnienie.

Instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od zasady przewidzianej w art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm., dalej "p.p.s.a."), zgodnie z którą strony samodzielnie ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Stosownie do 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej zakresie częściowym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Oznacza to, że instytucja ta jest stosowana tylko w przypadkach osób charakteryzujących się wyjątkowo trudną sytuacją materialną, które są pozbawione środków do życia, a pozyskanie przez nie kwot na sfinansowanie kosztów udziału w sporze sądowym jest obiektywnie niemożliwe (por. M.Niezgódka- Medek (w:) B.Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M.Niezgódka- Medek, Prawo o postępowaniu przed sadami administracyjnymi. Komentarz, W-wa 2009, str. 696). Zawarte w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. sformułowanie "nie jest w stanie ponieść" oznacza okoliczności obiektywne, a więc sytuację, w której przy największej staranności podmiot inicjujący postępowanie sądowe nie może bez uszczerbku utrzymania kosztów ponieść. To, czy wnoszący skargę jest w stanie ponieść koszty, musi być ocenione przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności związanych z gospodarowaniem środkami finansowymi realnie możliwymi do wykorzystania na pokrycie kosztów sądowych, a więc nie tylko występujących w dniu składania skargi. Podkreślenia wymaga bowiem to, że od odpowiedzialnej osoby należycie dbającej o swoje interesy można wymagać, by w przypadku toczącego się wobec niej postępowania podatkowego brała pod uwagę ewentualną konieczność dochodzenia swoich praw przed sądem, a co za tym idzie, zabezpieczenia na ten cel stosownych oszczędności, oczywiście w miarę możliwości nieprzekraczających granicy stworzenia ryzyka uszczerbku utrzymania koniecznego strony i jej rodziny.

Z zawartego w przepisie art. 246 §1 pkt 2 p.p.s.a. określenia "gdy wykaże" wynika, że to strona ma przekonać rozpoznającego wniosek, że znajduje się w sytuacji, która została uznana przez ustawodawcę za usprawiedliwiającą przyznanie prawa pomocy. Z kolei z art. 255 p.p.s.a. wynika, że przy rozpatrywaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy referendarz sądowy nie jest ograniczony do analizy złożonego na formularzu PPF wniosku i zawartych w nim oświadczeń, lecz jest uprawniony – w przypadku uznania tychże oświadczeń za niewystarczające do oceny rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości oraz stanu rodzinnego strony, a także w przypadku, gdy oświadczenia te budzą wątpliwości – do zobowiązania wnioskodawcy do złożenia na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowego oświadczenia lub przedłożenia dokumentów źródłowych dotyczących stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego strony. Uchylenie się wnioskodawcy od obowiązków nałożonych w toku takiego postępowania uniemożliwia przeprowadzenie oceny jego stanu majątkowego w taki sposób, by można było jednoznacznie stwierdzić, że sytuacja, w której strona się znalazła, wypełnia przesłanki z art. 246 § 1 pkt 1 lub 2 p.p.s.a., co z kolei należy interpretować na niekorzyść wnioskodawcy.

Należy wskazać, że sytuacja skarżącego podlegała ocenie referendarza sądowego WSA w Szczecinie w związku z jego wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w sprawie o sygn. akt I SA/Sz 1101/15, w której odmówiono Skarżącemu przyznania prawa pomocy (postanowienia z dnia 24 listopada 2015 i 23 grudnia 2015 r.).

Aktualnie na Skarżącym ciąży obowiązek uiszczenia wpisów od skarg

w łącznej kwocie [...]zł w trzech zainicjowanych przed WSA w Szczecinie sprawach z jego skarg zarejestrowanych pod sygn. akt I SA/Sz 32/18 i 42-43/18. Wpis od skargi w sprawie wynosi [...] zł.

Referendarz sądowy stwierdził, że w związku z poprzednio rozpoznawanym wnioskiem o przyznanie prawo pomocy Skarżący przedłożył do akt sprawy I SA/Sz 1101/15 następujące dokumenty:

- akt notarialny z dnia 1 września 2008 r. Rep. A nr [...] - umowę darowizny nieruchomości Skarżącego na rzecz swej matki W. W. N. -stanu wolnego, obejmującą: nieruchomość stanowiącą lokal mieszkalny położony w S. przy ul. [...] o powierzchni [...] m2; nieruchomość stanowiącą lokal niemieszkalny położony w S. przy ul. [...] nr [...] o powierzchni [...] m2 składający się z sali sprzedaży, dwóch pomieszczeń zaplecza i czterech pomieszczeń piwnicy; udział do ˝ części nieruchomości położonej w S. przy Al. [...]/U1 o powierzchni użytkowej [...] m2, stanowiącej lokal niemieszkalny, składający się z sali sprzedaży, magazynu i czterech pomieszczeń zaplecza); strony podały wartość przedmiotu umowy na łączną kwotę [...]zł;

- akt notarialny z dnia 27 listopada 2008 r. Rep. A nr [...] – umowę sprzedaży przez Skarżącego na rzecz A. N. niezabudowanej nieruchomości położonej w obrębie T., gminie P., stanowiącej działkę gruntu nr [...] o powierzchni [...] ha, położoną na terenie przeznaczonym w planie zagospodarowania przestrzennego na zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, wolnostojącą, za cenę brutto [...] zł;

- zaświadczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 12 listopada 2015 r. o złożeniu przez skarżącego zeznania podatkowego [...] za 2013 rok

z zadeklarowanym dochodem w kwocie [...]zł oraz o niezłożeniu przez Skarżącego w US w G. zeznania podatkowego za 2014 rok.

Ocena wniosku i przedłożonych dokumentów w sprawie prowadzi do wniosku, że Skarżący nie wykazał, że jest osobą, dla której zdobycie środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu jest obiektywnie niemożliwe; nie wykazał, iż nie jest w stanie z pomocą matki partycypować chociażby w części kosztów sądowych w sprawie.

Należy zwrócić uwagę, że z opisanych wyżej dokumentów wynika, że Skarżący był właścicielem majątku znacznych rozmiarów stanowiącego potencjalne źródło przychodu. Z akt sprawy wynika, że Skarżący, opisany wyżej majątek, darował w 2008 r. swojej matce, zamieszkałej w M.. Z kolei nieruchomość gruntową w [...] o powierzchni [...] ha nabytą 5 sierpnia 2008 r. z przeznaczeniem na zabudowę jednorodzinną sprzedał w 2008 r. A. N. (brat skarżącego) za cenę [...] zł (cena nabycia) (vide: ustalenia WSA w Szczecinie zawarte w postanowieniu z dnia 23 grudnia 2015 r. sygn. akt I SA/Sz [...]).

Z przedłożonych dokumentów wynika, że Skarżący ( ur. 1974 r.) przez kilka lat (2013 – 2016) nie deklarował żadnych dochodów; oświadczył, że utrzymywał się z pomocy bliskich, z dochodów uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości. Deklarowane przez niego dochody z prowadzonej od 1 grudnia 2017 r. działalności gospodarczej i stan środków na rachunkach bankowych nie pozwalają na opłatę chociażby części wpisu od skargi w sprawie.

Należy w tym miejscu wskazać na ugruntowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym pogląd, iż w sytuacji gdy strona nieodpłatnie przekazała składnik majątkowy członkowi rodziny, zasadny jest wniosek, iż obdarowany powinien pomóc darczyńcy w poniesieniu finansowego ciężaru związanego z prowadzeniem postępowania sądowego, jeżeli darczyńca nie jest w stanie uiścić kosztów sądowych we własnym zakresie. Nadto zgodnie z art. 87 w zw. z art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2017 r. poz. 682, dalej: "k.r.o.") obowiązek wspierania się i alimentacji dotyczy rodziców i dzieci, co oznacza konieczność zapewnienia środków utrzymania członkom rodziny (małżonkowi, dzieciom, czy rodzicom) przez stronę ubiegającą się o prawo pomocy, jak i możliwość pomocy rodziny przy pozyskaniu przez nią środków na ich opłacenie ma znaczenie przy ocenie możliwości poniesienia kosztów sądowych. Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania, a wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku musi uprawdopodobnić, w sposób bardzo rzetelny, okoliczności przemawiające za uwzględnieniem wniosku. Zdaniem referendarza sądowego, w rozpoznawanej sprawie skarżący, nie przedstawiając części informacji pozwalających na rzetelną i obiektywną ocenę możliwości płatniczych matki, nie uczynił zadość tym wymaganiom. Tym samym skarżący nie wykazał, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych w sprawie. Dołączone do akt sprawy oświadczenie matki skarżącego nie ma znaczenia prawnego, a przede wszystkim nie może skutecznie modyfikować obowiązków tych osób wynikających z prawa rodzinnego i opiekuńczego (art. 23, art. 87 k.r.o. – por. postanowienie NSA z 21 kwietnia 2015 r. sygn. akt I FZ [...]).

Skarżący nie wykazał, że nie jest w stanie z pomocą swej matki ponieść chociażby części wpisu od skargi w sprawie. Skarżący nie wyjaśnił jaka jest aktualna sytuacja finansowa i majątkowa jego matki; nie złożył również dokumentów potwierdzających ubieganie się o jej wsparcie finansowe w latach 2016- 2017 oraz w okresie od 1 stycznia do 12 marca 2018 r. Skarżący przedstawił jednak szczegółowe dokumenty związane z ponoszeniem przez W. N. wydatków związanych z utrzymaniem mieszkania w M. ul. [...] (wystawione na matkę skarżącej faktury VAT za energię elektryczną, abonament telewizyjny, przekazy pocztowe tytułem czynszu za mieszkanie, paragon za gaz), w związku z tym należy uznać, że przedstawiał tylko te informacje i dokumenty, które potwierdzały jego stanowisko o zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy.

Należy przypomnieć, że w orzecznictwie nadal prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym w sytuacji gdy strona nieodpłatnie przekazała składnik majątkowy członkowi rodziny, zasadny jest wniosek, że obdarowany powinien pomóc darczyńcy w poniesieniu finansowego ciężaru związanego z prowadzeniem postępowania sądowego, jeżeli darczyńca nie jest w stanie uiścić kosztów sądowych we własnym zakresie (por. postanowienia NSA z: 21 kwietnia 2015 r. I FZ 112/15; I FZ 111/15, 26 listopada 2014 r., II FZ 1501/14; 10 kwietnia 2013 r. II FZ 28/13; 13 czerwca 2012 r., II FZ 445/12; 28 listopada 2011 r., II FZ 682/11). Wskazać w tym miejscu należy na art. 897 zd. 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Zdaniem referendarza sądowego należy w związku z tym uznać, że nieodpłatne uzyskanie od Skarżącego składników majątkowych o znacznej wielkości uprawnia do stwierdzenia, iż matka Skarżącego powinna wspomóc syna w poniesieniu kosztów niniejszego postępowania, chociażby w ułamkowej części, w ramach oczywiście swoich możliwości (które pozostają zupełnie nieznane), i to niezależnie od faktu nieprowadzenia ze Skarżącym wspólnego gospodarstwa domowego. Bez znaczenia jest przy tym to, kiedy miała miejsce darowizna, ani to, czy jej celem było utrudnienie dochodzenia zobowiązań publicznoprawnych, do których należą nie tylko zobowiązania podatkowe, ale również koszty sądowe (por. postanowienie NSA z 21.04.2015 r. sygn. akt I FZ 111/15). Nie wykazano, też aby doszło już do wyzbycia się przez obdarowaną z całości przedmiotów objętych darowizną, a zatem brak jest podstaw do stwierdzenia niemożności dochodzenia od niej środków finansowych, potrzebnych do zaspokojenia niezbędnych potrzeb Skarżącego.

Referendarz sądowy podkreśla, że dobrowolne pozbycie się przez Skarżącego majątku tak znacznych rozmiarów nie mogło pozostać bez wpływu na ocenę jego aktualnej sytuacji finansowej, stanowiącej podstawę dla odmowy lub przyznania prawa pomocy. W ocenie referendarza sądowego, osoba, która świadomie pozbawia się składników majątku pozwalających na uzyskanie środków finansowych na pokrycie kosztów postępowania sądowego, nie może oczekiwać, że koszty te zostaną zaspokojone ze Skarbu Państwa, czyli de facto przez innych podatników. Nie mogą oni bowiem ponosić odpowiedzialności finansowej za decyzje ekonomiczne strony dochodzącej swoich praw na drodze sądowej (vide: postanowienie NSA z 22 lipca 2014 r. sygn. akt I FZ 229/14; wszystkie przywołane wyżej postanowienia dostępne w internetowej bazie orzeczeń NSA www. orzeczenia.nsa.gov.pl).

Dodatkowo zwrócenia uwagi wymaga, że przedmiot zaskarżenia w zainicjowanej niniejszej sprawie sądowoadministracyjnej o sygn. akt I SA/Sz 32/18 oraz w innych zawisłych przed WSA w Szczecinie sprawach o sygn. akt I SA/Sz 42/18 i I SA/Sz 43/18 stanowią decyzje określające Skarżącemu zobowiązanie w podatku VAT za okresy od lipca do grudnia 2009 r., od stycznia do grudnia 2010 r., od stycznia do kwietnia 2011 r.; a postępowania kontrolne wszczęto w ww. sprawach w 2014 r. Decyzje organu I instancji zostały wydane w 2016 r. i utrzymane w mocy przez organ II instancji w 2017 r. (decyzje z 15 listopada 2017 r. ).

Na marginesie wskazać wypada, że Skarżący powinien był zabezpieczyć część posiadanych środków pieniężnych na poczet ewentualnych kosztów postępowania bądź podjąć działania w celu uzyskania przychodu. Skarżący (ur. 1974 r.) nie wskazał na jakiekolwiek przyczyny uniemożliwiające podjęcie zatrudnienia lub innej aktywności zawodowej w celu uzyskania przychodów, w szczególności w latach 2015 - 2016. Skoro Skarżący wyzbył się (odpłatnie i nieodpłatnie) całego majątku, utrzymywał siebie i powołanego w postępowaniu podatkowym profesjonalnego pełnomocnika z oszczędności nie podejmując przez kilka lat aktywności zawodowej, nie wykazał czy i w jakim zakresie osoba obdarowana i jednocześnie zobowiązana do alimentacji jest w stanie wspierać Skarżącego w kosztach zainicjowanego postępowania, stwierdzić należało, że Skarżący nie wykazał, że należy do kręgu osób, które w celu zapewnienia mu prawa do Sądu powinny skorzystać ze wsparcia budżetu państwa w zakresie kosztów postępowania sądowego sprowadzającego się do wpisów od skarg w kwocie [...]zł.

Referendarz sądowy zwraca uwagę, że wysokość wpisu od skargi w sprawie stanowi niemałą kwotę [...]zł, jednak podkreśla jednocześnie, iż podjęte czynności w sprawie miały na celu ustalenie czy i w jakim zakresie skarżący ma możliwość korzystania ze wsparcia finansowego swej matki. Tej okoliczności skarżący nie wykazał. W ocenie referendarza sądowego przyznanie prawa pomocy w takiej sytuacji w żądanym zakresie byłoby zatem nie do pogodzenia z zasadami współżycia społecznego.

Mając to wszystko na uwadze, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., orzeczono, jak w sentencji.