Wyrok z dnia 2018-10-09 sygn. I SA/Rz 317/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący S. NSA Jacek Surmacz /spr./ Sędziowie WSA Piotr Popek WSA Kazimierz Włoch Protokolant ref. Anna Kotowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 października 2018 r. sprawy ze skargi Syndyka Masy Upadłości "A." Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości w "T." na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej z dnia [...] lutego 2018 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia odwołania 1) uchyla zaskarżoną decyzję, 2) zasądza od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej na rzecz skarżącego Syndyka Masy Upadłości "A." Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości w "T." kwotę 357 (słownie trzysta pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] lutego 2018 r. nr [...] Dyrektor Izby Administracji Skarbowej, po rozpatrzeniu odwołania Syndyka Masy Upadłości A. sp. z o.o. z siedzibą w T., w upadłości, od decyzji Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego z dnia [...] października 2017 r. nr [...] w przedmiocie określenia prawnie należnej kwoty wynikającej z długu celnego powstałego w wyniku dopuszczenia do obrotu towaru objętego zgłoszeniem celnym [...] z dnia 25 września 2013r. - stwierdził uchybienie terminowi do wniesienia odwołania.

Z treści zaskarżonej decyzji oraz akt postępowania wynika, że opisana wyżej decyzja organu I instancji, w przedmiocie długu celnego, została doręczona w dniu 6 listopada 2017r. ustanowionemu w sprawie pełnomocnikowi spółki A. sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w T. - adwokatowi P. H. Pełnomocnik ten, w dniu 15 listopada 2017r. nadał na za pośrednictwem Poczty Polskiej odwołanie od przedmiotowej decyzji, wnosząc o jej uchylenie w całości. Zarówno doręczenie decyzji na rzecz spółki, jak i wniesienie odwołania przez jej pełnomocnika nastąpiło po ogłoszeniu upadłości spółki - postanowieniem z dnia 30 października 2017 r. Sąd Rejonowy K.-W. w K. X Wydział Gospodarczy (sygn. [...]) ogłosił upadłość A. Sp. z o.o., a syndykiem ustanowił J. P. Orzeczenie opublikowano w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w dniu 27 listopada 2017 r.

Pełnomocnik syndyka masy upadłości A. spółka z o.o. - adwokat Ł. F. w dniu 5 grudnia 2017 r., działając w imieniu syndyka masy upadłości wniósł odwołanie od decyzji organu I instancji.

Stwierdzając niedopuszczalność tego odwołania, organ odwoławczy stwierdził, że decyzję organu I instancji w sposób prawidłowy doręczono pełnomocnikowi spółki, ustanowionemu przed ogłoszeniem upadłości. Wobec tego w dacie jej doręczenia doszło do ukształtowania praw i obowiązków upadłego w sposób określony w tej decyzji. Ogłoszenie upadłości z jednoczesnym powołaniem syndyka, które nastąpiło przed doręczeniem decyzji stronie, spowodowało natomiast utratę legitymacji formalnej upadłego na rzecz syndyka, którego obowiązkiem stało się przejęcie uprawnień upadłego w zakresie objętym postępowaniem i dalsze prowadzenie tego postępowania.

Organ odwoławczy podkreślił, że postanowienie o ogłoszeniu upadłości, z mocy art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm.- dalej: pr. up.) było skuteczne i wykonalne z chwilą jego wydania. Od tego momentu jedyną osobą uprawnioną do reprezentowania upadłej spółki był syndyk, co wynika z art. 144 ust. 1 pr. up. Zawarte zaś przez upadłego umowy zlecenia wygasły z dniem ogłoszenia upadłości na mocy art. 102 ust. 1 pr. up. Jednocześnie, powołując się na wybrane orzeczenia sądów administracyjnych, organ uznał, że w momencie doręczenia decyzji pełnomocnikowi spółki, ukształtowane zostały prawa i obowiązki upadłego w sposób określony w tej decyzji, a ponieważ na skutek ogłoszenia upadłości utracił on prawo do wniesienia środka zaskarżenia, z obowiązkiem wynikającym z art.57 ust. 1 pr. up. - tj. wskazania i wydania syndykowi całego majątku, dokumentów dotyczących jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności ksiąg rachunkowych, innych ewidencji prowadzonych dla celów podatkowych i korespondencji - prawo wniesienia odwołania przysługiwało jedynie syndykowi, przy czym terminem go obowiązującym był nadal termin liczony od momentu doręczenia decyzji na rzecz spółki.

Skoro zatem decyzja organu I instancji została skutecznie doręczona spółce w dniu 6 listopada 2017r. to termin do wniesienia odwołania upłynął 20 listopada 2017r. W ocenie organu odwoławczego oznacza to, że odwołanie syndyka masy upadłości zostało wniesione z uchybieniem ustawowego terminu, przewidzianego na dokonanie tej czynności, określonego w art. 223 § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2017r. poz. 201) – dalej: Op. Ponieważ syndyk nie wnosił o przywrócenie uchybionego terminu, organ odwoławczy stosownie do art. 228 Op. stwierdził uchybienie terminu do wniesienia odwołania. O niedopuszczalności odwołania wniesionego w imieniu upadłej spółki przez jej pełnomocnika, po dniu ogłoszenia upadłości tej spółki, orzeczono odrębną decyzją.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie syndyk masy upadłości, wnosząc o uchylenie zakażonej decyzji w całości, zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

- art. 223 § 1 i § 2 pkt 1 Op. w związku z art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2004r.- Prawo celne, poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że doszło do uchybienia terminu do wniesienia odwołania,

- art. 145 Op. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że doszło do skutecznego doręczenia decyzji organu I instancji na rzecz spółki, podczas gdy decyzja ta nie została doręczona uprawnionej stronie postępowania, oraz pominięcie że decyzja została doręczona osobie uprawnionej do reprezentowania spółki dopiero w dniu 22 listopada 2017 r.,

- art. 102 pr. up. poprzez jego niewłaściwie zastosowanie i uznanie, że doręczenie decyzji pełnomocnikowi spółki - adwokatowi P. H. było skuteczne i stanowiło podstawę do rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia odwołania przez syndyka,

- art. 144 pr. up. poprzez jego niewłaściwą interpretację i niewłaściwe zastosowanie poprzez nieuznanie syndyka za samodzielną stronę postępowania administracyjnego i w konsekwencji uznanie, że doszło przez niego do uchybienia terminu do wniesienia odwołania

- art. 145 pr. up. poprzez jego niewłaściwą interpretację i niewłaściwe zastosowanie, polegające na zaniechaniu zawieszenia postępowania administracyjnego, które było konieczne wobec ogłoszenia upadłości spółki.

W uzasadnieniu skargi podkreślono, że na skutek ogłoszenia upadłości spółki, stroną wszelkich postępowań z jej udziałem stał się syndyk masy upadłości. Z dniem ogłoszenia upadłości, z mocy art. 102 pr. up., wygasły wszelkie udzielone przez spółkę pełnomocnictwa. Zarzucono, że z okoliczności tej organ odwoławczy wyciągnął błędne wnioski, przyjmując że termin do wniesienia odwołania przez syndyka liczony powinien być od momentu doręczenia decyzji byłemu pełnomocnikowi, pomimo że organ I instancji z urzędu doręczył syndykowi decyzję, odebraną przez niego w dniu 22 listopada 2017 r., czyli po upływie 14 – dniowego terminu liczonego od dnia doręczenia decyzji organu I instancji pełnomocnikowi spółki.

W ocenie syndyka doręczenia dokonane po dniu ogłoszenia upadłości należało uznać za bezskuteczne, a termin do wniesienia odwołania przez syndyka należało liczyć od daty doręczenia mu decyzji organu I instancji tj. od 22 listopada 2017 r. Termin ten został dotrzymany, wobec czego nie zaistniały przesłanki do stwierdzenia jego uchybienia. Syndyk zarzucił ponadto, że organ nie zawiesił postępowania pomimo, że taki obowiązek wynika z przepisów art. 144 i 145 pr. up.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Administracji Skarbowej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczas wyrażone stanowisko w sprawie. Podkreślił, że ogłoszenie upadłości nie zniweczyło skutków doręczenia decyzji organu I instancji pełnomocnikowi spółki, gdyż obowiązek doręczenia korespondencji stronie działającej już bez pełnomocnika aktualizuje się dopiero od czasu powzięcia przez organ takiej informacji. Wysyłając decyzję pełnomocnikowi spółki organ I instancji nie mógł wiedzieć o ogłoszeniu upadłości, a zatem dokonana czynność była skuteczna względem tejże spółki.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2017r. poz. 2188) oraz art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018r. poz. 1302 ze zm. ) - zwanej dalej P.p.s.a., sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, stosując środki przewidziane w ustawie.

Skarga okazała się zasadna, gdyż zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa.

W dniu 30 października 2017 r. Sąd Rejonowy K.-W. w K. X Wydział Gospodarczy wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki, ustanawiając syndykiem masy upadłości J. P. (sygn. [...]). Informację o wydaniu tego orzeczenia zamieszczono w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego oraz obwieszczono w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w dniu 27 listopada 2017 r.

Przedmiot sporu w przedmiotowej sprawie dotyczy skuteczności doręczenia spółce decyzji organu I instancji, które nastąpiło do rąk ustanowionego przez nią pełnomocnika, po ogłoszeniu upadłości spółki, a w konsekwencji zachowania terminu do wniesienia odwołania od tej decyzji przez syndyka masy upadłości.

W ocenie organu odwoławczego, pomimo ogłoszenia upadłości w trakcie ekspedycji decyzji do spółki – w przedmiotowej sprawie doszło do skutecznego doręczenia decyzji spółce do rąk ustanowionego przez nią pełnomocnika, od daty którego to doręczenia należy liczyć termin do zaskarżenia przedmiotowej decyzji przez syndyka masy upadłości. Tym samym termin do dokonania tej czynności upłynął dla syndyka – tak samo jak dla strony- w dniu 20 listopada 2017 r.

Przedstawione stanowisko organu odwoławczego jest błędne, a kontrolowana decyzja wydana została z naruszeniem przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Organ odwoławczy, pomimo powołania szeregu regulacji, w szczególności zawartych w prawie upadłościowym, błędnie ocenił wpływ oraz skutki ogłoszonej upadłości spółki na prowadzone postępowanie celne, zwłaszcza na kwestię reprezentacji spółki w tym postepowaniu, skuteczności doręczenia decyzji organu I instancji byłemu pełnomocnikowi spółki, a także obowiązującego syndyka terminu do wniesienia odwołania.

Zgodnie z art. 51 ust. 2 pr. up. postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. W myśl art. 52 pr. up., data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Oznacza to, że skutki, jakie wiążą się z ogłoszeniem upadłości, następują w dniu ogłoszenia upadłości, bez względu na to, kiedy orzeczenie to zostanie obwieszczone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, odnotowane w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, a także kiedy – w ramach wykonania obowiązku określonego w art. 53 ust. 5 pr. up. - zawiadomiona zostanie o tym zdarzeniu właściwa izba administracji skarbowej i kiedy organ prowadzący postępowanie uzyska o tym zdarzeniu wiedzę.

Istotnym, z punktu widzenia kontrolowanej sprawy, jest przepis art. 102 ust. 1 pr. up., zgodnie z którym zawarte przez upadłego umowy zlecenia lub komisu, w których upadły był dającym zlecenie lub komitentem, a także umowy o zarządzanie papierami wartościowymi upadłego wygasają z dniem ogłoszenia upadłości. Źródłem pełnomocnictwa natomiast może być ustawa albo oświadczenie reprezentowanego, na co wskazuje art. 96 Kodeksu cywilnego. Stosunek pełnomocnictwa oparty może być na umowie zlecenia (art. 734 K.c. i następne), a ściślej - umowie o świadczenie usług (art. 750 K.c.), polegającej na udzielaniu pomocy prawnej. Jak podkreśla się w orzecznictwie, aprobowanym przez Sąd rozpoznający niniejsze sprawy, z chwilą ogłoszenia upadłości mocodawcy wygasa udzielone przez niego pełnomocnictwo prawa materialnego i procesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2003 r. I CZ 127/03, OPS 2004/10/123).

W konsekwencji należy uznać, że stosunek pełnomocnictwa łączący w przedmiotowej sprawie adwokata P. H. ze spółką, wygasł w dniu ogłoszenia jej upadłości tj. w dniu 30 października 2017r. Od tego dnia wymieniony nie był już pełnomocnikiem spółki i żadne czynności z jego udziałem – w tym również doręczenie decyzji - nie mogły być ocenione jako skuteczne i rodzące dla syndyka jakiekolwiek skutki. Konieczne zatem stało się ponowienie tychże czynności względem syndyka niezwłocznie po powzięciu informacji o ogłoszonej upadłości. W myśl bowiem art. 144 ust. 1 pr. up., po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Konsekwencje te aktualizują się bez względu na to, czy i kiedy organ powziął wiedzę o ogłoszeniu upadłości strony prowadzonego postępowania.

W kwestii doręczeń, należy wskazać na mający zastosowanie w sprawach celnych (z mocy art. 73 ust. 1 Prawa celnego) przepis art. 145 § 1 i 2 Op., zgodnie z którym pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi. Skoro zatem z mocy art. 144 ust. 1 pr. up. od dnia ogłoszenia upadłości, postępowania przeciwko upadłemu powinny toczyć się z udziałem syndyka, to jemu należało dokonać doręczenia decyzji organu I instancji, co w przedmiotowej sprawie nastąpiło w dniu 22 listopada 2017 r.

Organ I instancji wywiązał się z tego obowiązku w sposób prawidłowy, jednakże okoliczność ta nie została uznana przez organ odwoławczy za mającą znaczenie prawne. Tym samym organ odwoławczy w sposób błędny i niezasadny odmówił temu doręczeniu skuteczności oraz znaczenia prawnego, podczas gdy było to jedyne doręczenie, które w opisanych okolicznościach faktycznych można było uznać za otwierające syndykowi termin do wniesienia odwołania od wzmiankowanej decyzji.

W przedstawionych okolicznościach faktycznych i prawnych należało zatem przyjąć, że w dniu 30 października 2017 r. z mocy prawa wygasło umocowanie pełnomocnika spółki, a doręczenie mu decyzji organu I instancji było bezskuteczne i nie wywołało zamierzonego skutku prawnego w postaci doręczenia. Po powzięciu informacji o ogłoszeniu upadłości spółki, obowiązkiem organu było ponowienie doręczenia osobie uprawnionej tj. syndykowi. Dopiero od daty tego doręczenia należało liczyć termin do wniesienia odwołania.

Stanowisko organu odwoławczego, że syndyk mógł wnieść odwołanie "w terminie otwartym do wniesienia odwołania przez upadłego", podczas gdy termin dla upadłego nie rozpoczął biegu wobec bezskuteczności doręczenia decyzji dotychczasowemu pełnomocnikowi spółki, jest nieuprawnione i sprzeczne z powołanymi przepisami prawa upadłościowego i Ordynacji podatkowej.

Godzi się na marginesie zauważyć, że nawet przy przyjęciu, że decyzje merytoryczne organu I instancji weszły do obrotu w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy zgodnie ze stanowiskiem organu odwoławczego, co jak wykazano wyżej nie mogło nastąpić, to w postępowaniu organu odwoławczego wyraźnie przebija wysoka nielojalność wobec strony postępowania, nadwyrężająca istotnie zaufanie do działania tego organu. Wywodząc bowiem skutki z doręczenia decyzji organu I instancji dotychczasowemu pełnomocnikowi spółki, organ ten odmawia zarazem upadłemu możliwości kontynuowania uruchomionej, zdaniem organu, przez tego pełnomocnika, kontroli odwoławczej przez konwalidowanie bezsprzecznych braków wniesionego odwołania bezpośrednio przez stronę postępowania. Wobec specyfiki wdrożenia postępowania upadłościowego w stosunku do dotychczasowej strony postępowania administracyjnego w sposób niezależny od jej woli, a także wiedzy upadłego (syndyka), ewentualna procedura naprawcza środków zaskarżenia w zakresie usuwania ich braków formalnych powinna być przeprowadzona z udziałem syndyka właśnie. Z drugiej strony działania podjęte bezpośrednio przez upadłego (syndyka) zmierzające do zainicjowania postępowania odwoławczego zostały uznane przez ten organ za bezskuteczne, ocenione jako zdziałane po terminie, pomimo - co warte podkreślenia - że organ I instancji z urzędu podjął inicjatywę doręczenia upadłemu decyzji pierwszoinstancyjnych, które zawierały określone pouczenia. Nie sposób w tych okolicznościach czynić syndykowi zarzutu, że nie wnosił przy składaniu wolnego już od wad formalnych odwołania od decyzji, czy też wniosku o przywrócenie terminu, skoro w nakreślonych okolicznościach sprawy mogło mu towarzyszyć uzasadnione przekonanie, że termin do ich wniesienia nie upłynął.

Konkludując, stwierdzone przez Sąd uchybienie miało istotny wpływ na wynik sprawy, skutkowało bowiem nieuzasadnionym stwierdzeniem, że odwołanie wniesiono z uchybieniem terminu, podczas gdy w rzeczywiści termin ten został przez syndyka zachowany. Odwołanie powinno zatem zostać rozpoznane merytorycznie.

W związku z powyższym, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) P.p.s.a. w zw. z art. 223 § 2 i art. 145 § 1 i 2 Op. w zw. z art. 73 ust. 1 i 2 Prawa celnego, przy uwzględnieniu art. 51 ust. 2, art. 102 ust. 1 zdanie 1 oraz art. 144 ust. 1 pr. up., Sąd orzekł jak w sentencji.

W kwestii kosztów postępowania sądowego orzeczono po myśli art. 200 i art. 205 § 2 P.p.s.a. o zwrocie kosztów uiszczonego wpisu od skargi, opłaty za pełnomocnictwo oraz wynagrodzenie pełnomocnika. Z uwagi jednak na fakt wniesienia skarg w wielu sprawach tożsamych, co do okoliczności faktycznych i prawnych, przez co wymagających mniejszego nakładu pracy - na co wskazują tożsame, co do treści skargi oraz kontrolowane decyzje - a także mając na względzie korzystanie przez skarżącego z częściowego prawa pomocy, przez co koszty postępowania sądowego w dużej mierze ponosił będzie Skarb Państwa, Sąd postanowił na podstawie art. 206 P.p.s.a. przyznać pełnomocnikowi Syndyka wynagrodzenie w wysokości połowy należnej opłaty w każdej sprawie, tj. 240 zł zamiast 480 zł, w oparciu o § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800).