Postanowienie z dnia 2018-10-29 sygn. I SA/Gl 675/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Bożena Pindel (spr.), , , po rozpoznaniu w dniu 29 października 2018 r. na posiedzeniu niejawnym sprzeciwu Firmy Handlowo - Usługowej A S. S. Sp. j. w likwidacji w R. od postanowienia starszego referendarza Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 20 września 2018 r. w sprawie ze skargi Firmy Handlowo - Usługowej A S. S. Sp. j. w likwidacji w R. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia [...] nr [...] w przedmiocie podatku od nieruchomości za 2017 r. postanawia: utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 20 września 2018 r. starszy referendarz sądowy odmówił stronie skarżącej przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Przedstawiając stan faktyczny sprawy referendarz sądowy wskazał, że Spółka

w ramach urzędowego formularza z dnia 7 sierpnia 2018 r. zwróciła się z wnioskiem

o zwolnienie od kosztów sądowych. W jego motywach jedyny wspólnik Spółki oświadczył, iż ta nie prowadzi działalności gospodarczej i nie posiada środków pieniężnych. W treści oświadczenia o majątku i dochodach rzeczony wspólnik dodał, że wobec Spółki toczą się postępowania egzekucyjne.

Pismem doręczonym adresatowi w dniu 5 września 2018 r. wezwano Spółkę do uzupełnienia w terminie 7 dni danych zawartych we wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez nadesłanie: kopii ostatniego sprawozdania finansowego skarżącej Spółki lub kopii bilansu na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji; kopii aktualnej ewidencji środków trwałych skarżącej Spółki; kopii zeznań podatkowych złożonych w imieniu skarżącej Spółki i w imieniu jej wspólnika w podatku dochodowym za lata 2016-2017 (wskazano, że jeżeli Spółka nie złożyła takiego zeznania, należy przedstawić zaświadczenie organu podatkowego, które potwierdzi ten fakt, a także to, że Spółka nie uiściła w roku bieżącym żadnych wpłat na poczet tego podatku i nie przedłożyła związanych z tym deklaracji); dokumentów wskazujących wysokość wszelkich dochodów uzyskiwanych przez wspólnika skarżącej Spółki, w szczególności zaświadczeń o wysokości wynagrodzeń, honorariów

i innych należności oraz świadczeń z okresu ostatnich sześciu miesięcy lub kopii decyzji, którymi te świadczenia przyznano; kopii deklaracji skarżącej Spółki dla podatku od towarów i usług za ostatnie sześć miesięcy lub zaświadczenia organu podatkowego, że Spółka takich deklaracji nie złożyła; kopii raportów kasowych skarżącej Spółki za trzy ostatnie miesiące; wyciągów i wykazów z wszystkich rachunków bankowych posiadanych przez skarżącą Spółkę i przez jej wspólnika, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich trzech miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont (zastrzeżono, że w przypadku, gdyby rachunki te były zajęte, należy przedłożyć zaświadczenie wystawione przez bank po dniu otrzymania wezwania, informujące

o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty, w tym o środkach udostępnionych posiadaczowi rachunku w okresie ostatnich trzech miesięcy, a w razie ich likwidacji – stosowne zaświadczenie wystawione przez bank, kopie umowy z bankiem o zamknięciu rachunku lub wspomnianych we wniosku pism wypowiadających umowy rachunku bankowego); kopii faktur lub rachunków obrazujących koszty poniesione przez skarżącą Spółkę w okresie ostatnich trzech miesięcy (lub koszty, do poniesienia których jest ona zobowiązana) oraz wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego jej wspólnika, a także dokumentów potwierdzających zapłatę tych należności lub wysokość ewentualnych zaległości w tym zakresie.

Odpowiadając na wezwanie, wspólnik Spółki w piśmie z dnia 11 września 2018 r. oświadczył, że firma już faktycznie nie funkcjonuje i weszła w fazę formalnej likwidacji. Podniósł dalej, że drugi ze wspólników przed wystąpieniem ze Spółki uniemożliwił obecnie reprezentującemu firmę prowadzenie jej spraw. Przez długi czas uniemożliwiał dostęp

do dokumentów księgowych. W ww. piśmie Spółki wyliczono nadto postępowania egzekucyjne, które się przeciwko niej toczą.

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie referendarz sądowy na wstępie zacytował treść art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, dalej "ppsa") wskazując przy tym, że w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, iż to na stronie spoczywa obowiązek udowodnienia zaistnienia okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy w określonym zakresie. Osoba prawna (jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej) obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków.

Nadto wyjaśnił, że ocena zasadności wniosków o przyznanie prawa pomocy sprowadza się w praktyce do badania wzajemnej relacji pomiędzy bieżącymi, płynnymi aktywami podmiotu, który o to prawo się ubiega, a szacowanymi kosztami sądowymi, niezbędnymi do poniesienia w danym postępowaniu sądowym. Ponadto zgodnie

z ujednoliconym stanowiskiem judykatury oceniając, czy podmiot wnoszący o przyznanie prawa pomocy wypełnił ciążący na nim z mocy przepisu art. 246 ppsa obowiązek, sądy administracyjne powinny badać przedłożone dokumenty źródłowe, o których mowa

w art. 255 tej ustawy, pod kątem aktualnej sytuacji finansowej wnioskodawcy.

Tymczasem - jak zauważył referendarz sądowy - Spółka nie nadesłała żadnego

z takich dokumentów pozwalających zweryfikować jej oświadczenia, co uniemożliwia poczynienie jakichkolwiek ustaleń dotyczących jej sytuacji, a przez to stwierdzić, czy ziściła się wskazana przesłanka przyznania prawa pomocy. W ocenie referendarza sądowego, niepodobna przyjąć, że Spółka, czy też wspólnik występujący w jej imieniu, obecnie jedyny uprawniony do jej reprezentowania, nie jest w stanie dostarczyć dokumentacji księgowej czy podatkowej, którą ma obowiązek prowadzić. Poza tym nic

nie stało też na przeszkodzie, by wykonał on wezwanie do nadesłania zaświadczeń organów podatkowych mogących poświadczyć, iż Spółka nie złożyła zeznań i deklaracji

w podatkach dochodowym oraz od towarów i usług, a także do przedłożenia wskazanych w wezwaniu wyciągów z rachunków bankowych lub dokumentów poświadczających ich zajęcie albo likwidację. Co więcej, z nadesłanego do skargi wydruku będącej informacją odpowiadającą odpisowi aktualnemu z KRS ze stanem na dzień 12 lipca 2018 r. wynikało, że wspólnik reprezentujący Spółkę jest jej likwidatorem. Referendarz sądowy zaznaczył, że funkcja ta wiąże się z określonymi obowiązkami i uprawieniami. Do tych pierwszych niewątpliwie należy sporządzenie bilansów na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji - art. 81 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U.

z 2017 r., poz. 1577 ze zm., dalej "K.s.h."). Jeśli zaś likwidacja trwa dłużej niż rok, sprawozdanie finansowe należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy

(art. 81 § 2 K.s.h.). Wynika z tego, że wspólnik-likwidator musi mieć wiedzę na temat ksiąg rachunkowych Spółki, wszak ciąży na nim obowiązek sporządzenia właściwych bilansów likwidacyjnych. Referendarz sądowy podniósł, że żadnego takiego dokumentu nie nadesłano na potrzebę tego wpadkowego postępowania.

Końcowo referendarz sądowy podkreślił, że nie przedłożono również tych dokumentów, które odnoszą się bezpośrednio do własnej sytuacji majątkowej wspólnika reprezentującego Spółkę, mogących mieć znaczenie ze względu na treść art. 22 § 2 K.s.h. Stosownie do tego przepisu każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki

bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz

ze spółką.

W sprzeciwie złożonym od ww. postanowienia referendarza sądowego skarżąca Spółka wniosła o jego uchylenie i przyznanie prawa pomocy. W uzasadnieniu wskazała, że brak było podstaw do odmowy przyznania prawa pomocy z uwagi na trudną sytuację majątkową Spółki, która nie dysponuje na ten cel jakimikolwiek środkami finansowymi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Sprzeciw nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 260 § 1 i § 2 ppsa rozpoznając sprzeciw od zarządzenia i postanowień, o których mowa w art. 258 § 2 pkt 6-8, sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone zarządzenie lub postanowienie referendarza sądowego zmienia albo utrzymuje w mocy. W sprawach takich wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonalność zarządzenia lub postanowienia, a Wojewódzki Sąd Administracyjny orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu.

W dalszej kolejności wskazać trzeba, że w myśl art. 246 § 2 ppsa osobie prawnej,

a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane:

1) w zakresie całkowitym - gdy wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania;

2) w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Niezależnie od zakresu wniosku to rzeczą wnioskodawcy, jako zainteresowanego, jest wykazanie, że jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonym wyżej przepisie. Jego brzmienie nie pozostawia wątpliwości co do tego, że to na ubiegającym się o przyznanie prawa pomocy spoczywa ciężar dowodu, iż znajduje się w sytuacji uprawniającej go do przyznania prawa pomocy (vide: postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 kwietnia 2008 r. sygn. akt II OZ 322/08, LEX nr 479084; orzeczenia sądów administracyjnych dostępne pod adresem www.orzeczenia.nsa.gov.pl.). Wskazuje na to użyte w treści

art. 246 ppsa pojęcie "wykazać", które oznacza udowodnić, przedstawić w sposób przekonywujący, pokazać, unaocznić (por. Słownik języka polskiego pod redakcją

prof. Mieczysława Szymczaka, tom III, Wydawnictwo Naukowe PWN, Sp. z o.o. Warszawa 1978, wydanie IX z 1994 r., str. 805). Odnosi się ono do wnioskodawcy, co oznacza, że inicjatywa dowodowa zmierzająca do wykazania, że zachodzą przesłanki przemawiające na rzecz przyznania prawa pomocy ciąży bezpośrednio na stronie, a nie na rozpoznającym wniosek. Ma ona istotne znaczenie w sprawie albowiem pozwala wyjaśnić wątpliwości co do wiarygodności składanych oświadczeń oraz skonfrontować ich treść z dokumentacją źródłową.

Zauważyć w tym miejscu należy, że instytucja prawa pomocy stanowi jedną

z gwarancji realizacji konstytucyjnej zasady prawa do sądu jako podstawowego standardu państwa prawnego. Celem tej instytucji jest zapewnienie dostępu do sądu administracyjnego osobom fizycznym i jednostkom organizacyjnym, którym brak środków finansowych dostęp ten uniemożliwia. Wskazać jednak przyjdzie, że przytoczony powyżej przepis stanowi odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 ppsa.

W omawianej sprawie referendarz sądowy odmówił stronie skarżącej przyznania prawa pomocy przyjmując, że nie nadesłała żadnych dokumentów źródłowych, które umożliwiałyby ocenę jej sytuacji majątkowej.

W ocenie Sądu, referendarz sądowy prawidłowo uznał, że Spółka nie wykazała, iż w jej przypadku spełniona została przesłanka przyznania prawa pomocy, a powyższego zapatrywania nie zmieniają okoliczności podane przez skarżącą w sprzeciwie. Słusznie przyjął, że zachodziły podstawy do wystosowania wezwania o nadesłanie dokumentów źródłowych, ponieważ treść wniosku nie pozwalała na wolną od wątpliwości ocenę najogólniej rozumianej sytuacji majątkowej Spółki. Tymczasem skarżąca Spółka nie nadesłała żadnego z dokumentów, o które została wezwana. Zdaniem Sądu należy stwierdzić, że wezwanie to było zasadne. Stosownie bowiem do treści art. 255 ppsa, wezwanie do uzupełnienia danych zawartych we wniosku wystosowuje się do wnioskującego wtedy, gdy jego oświadczenia okażą się niewystarczające do oceny jego rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzą wątpliwości, i rodzi po jego stronie obowiązek w postaci złożenia w zakreślonym terminie dodatkowych oświadczeń lub przedłożenia dokumentów źródłowych. Wezwanie jest więc przewidzianym prawem instrumentem służącym ustaleniu przesłanek przyznania prawa pomocy. Oznacza ono w istocie, że złożony przez stronę wniosek nie może niejako sam przez się stanowić podstawy do przyznania jej prawa pomocy, i ma na celu zniesienie tego stanu rzeczy. W efekcie jego niewykonanie nie usuwa mankamentów wniosku, uniemożliwiając weryfikację zawartych w nim twierdzeń poprzez ich porównanie

z niezbędną dokumentacją źródłową, a co za tym idzie wyłącza wolną od wątpliwości ocenę jego możliwości płatniczych.

Ponadto z akt sprawy wynika - co słusznie zauważył referendarz sądowy - iż wspólnik reprezentujący Spółkę jest jednocześnie jej likwidatorem, z czym wiążą się określone prawa i obowiązki. Zgodnie bowiem z art. 81 § 1 K.s.h. do obowiązków likwidatora należy m. in. sporządzenie bilansów na dzień rozpoczęcia i zakończenia likwidacji. Jeśli zaś likwidacja trwa dłużej niż rok, sprawozdanie finansowe należy sporządzić na dzień kończący każdy rok obrotowy (art. 81 § 2 K.s.h.). Wynika z tego, że wspólnik-likwidator musi posiadać wiedzę na temat ksiąg rachunkowych Spółki, zatem nie można w niniejszej sprawie przyjąć, iż skarżąca nie jest w stanie przedłożyć stosownej dokumentacji źródłowej, jak to oświadczono w piśmie z dnia 11 września 2018 r.

Zgodzić należy się w związku z tym z referendarzem sądowym, że w niniejszej sprawie winna była zostać przedłożona dokumentacja księgowa i podatkowa dotycząca Spółki.

W ocenie Sądu, wspólnik skarżącej Spółki nie może powoływać się na nieumiejętność wykonania zadań, w tym zorganizowania należytych relacji z osobą, z którą Spółkę tworzył. Ponosi on bowiem odpowiedzialność za prowadzenie spraw Spółki.

Nadto, jak słusznie podniósł referendarz sądowy, wspólnik skarżącej nie przedłożył także tych dokumentów, które odnoszą się bezpośrednio do jego własnej sytuacji majątkowej, mogących mieć znaczenie ze względu na treść art. 22 § 2 K.s.h.

Stwierdzić zatem należy, że w rozpatrywanej sprawie brak jakichkolwiek dokumentów źródłowych uniemożliwia ustalenie sytuacji materialnej strony skarżącej. Niewykonanie wezwania referendarza sądowego nie pozwala więc uwzględnić wniosku, pozostawiając bez odpowiedzi te wszystkie pytania, które postawiono w wezwaniu. Ujawniona wyżej bierna postawa strony skarżącej musi znaleźć wyraz w zapadłym obecnie orzeczeniu. W orzecznictwie przyjmuje się, że uchylenie się strony od obowiązków nałożonych w toku postępowania o przyznanie prawa pomocy należy uznać za przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a tym samym przyznanie prawa pomocy w żądanym zakresie (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 września 2005 r., sygn. akt II FZ 575/05).

Konkludując należy stwierdzić, że referendarz sądowy zasadnie przyjął, że skarżąca Spółka nie udowodniła, iż znajduje się w sytuacji uprawniającej ją do przyznania prawa pomocy, co z kolei musiało skutkować negatywnym dla strony rozstrzygnięciem.

Mając powyższe na uwadze Sąd, działając na podstawie art. 260 ppsa, orzekł

jak w sentencji.