Wyrok z dnia 2019-07-24 sygn. I SA/Sz 202/19

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzena Kowalewska Sędziowie Sędzia WSA Jolanta Kwiecińska (spr.) Sędzia WSA Joanna Wojciechowska Protokolant starszy sekretarz sądowy Anna Furtak-Biernat po rozpoznaniu w Wydziale I na rozprawie w dniu 24 lipca 2019 r. sprawy ze skargi M. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie opłaty skarbowej 1. uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Burmistrza [...] z dnia [...] r. nr [...], 2. umarza postępowanie administracyjne w sprawie, 3. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego na rzecz skarżącego [...] kwotę [...]([...]) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] r., znak SKO. [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. utrzymało w mocy decyzję Burmistrza D. P. Nr [...] z dnia [...] r. w sprawie określenia M. S. (dalej: "Strona" lub "Skarżący") opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Powyższe decyzje zostały wydane na tle następującego stanu faktycznego.

Postanowieniem z dnia [...] r. organ I instancji wszczął z urzędu postępowanie w stosunku do Strony w sprawie nieuiszczenia opłaty skarbowej

w kwocie [...]zł od pełnomocnictwa substytucyjnego udzielonego przez Stronę pracownikowi jego kancelarii, A. L. do odbioru wypisu z rejestru gruntów

z dnia [...] r.

Powyżej wskazaną decyzją z dnia [...] r. organ I instancji określił Stronie wysokość opłaty skarbowej w kwocie [...]zł od ww. pełnomocnictwa.

W wydanej decyzji organ I instancji przywołał przepisy ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U.2019.1000 j.t. ze zm., dalej: "u.o.s."), zgodnie

z którymi opłacie skarbowej podlega złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii – w sprawie zakresu działania administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym (art. 1 ust. 1 pkt 2 ),

zaś obowiązek zapłaty opłaty skarbowej od złożonego dokumentu, o którym mowa

w art. 1 ust.1 pkt 2 ciąży na mocodawcy, pełnomocniku, przedsiębiorcy

lub prokurencie (art. 5 ust. 1). Dokument pełnomocnictwa substytucyjnego, jako

że dotyczy odrębnego stosunku prawnego, stanowi odrębny przedmiot opodatkowania opłaty skarbowej.

Organ uznał, iż Skarżący udzielając pełnomocnictwa pracownikowi swojej kancelarii od odbioru wypisu z rejestru gruntów, udzielił pełnomocnictwa substytucyjnego, co zrodziło po jego stronie obowiązek opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Strona, nie zgadzając się z decyzją organu I instancji, pismem z dnia

[...] r. zaskarżył ją odwołaniem, w którym decyzji tej zarzucił obrazę przepisu art.1 ust.2 pkt 2 u.o.s. w związku z załącznikiem do tej ustawy, części IV kol.4 pkt 1 przez błędne przyjęcie, że złożenie przed organem administracji publicznej oryginału dokumentu pełnomocnictwa udzielonego w formie pisemnej upoważniającego tylko do odbioru dokumentów będzie podlegało opłacie skarbowej.

W związku z tak sformułowanym zarzutem Strona wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu odwołania Strona wskazując, iż przywołany wyżej załącznik

do ustawy zwalnia od ponoszenia opłaty od pełnomocnictwa, jego odpisu, wypisu

lub kopii upoważaniających do odbioru dokumentów, o ile pełnomocnictwo to, jego odpis, wypis lub kopia zostaną poświadczone notarialnie bądź przez uprawniony organ. Nadto, w ocenie Strony, dla skorzystania z omawianego zwolnienia wystarczające jest posiłkowanie się oryginałem pełnomocnictwa w formie pisemnej, zwłaszcza jeśli udzielone pełnomocnictwo upoważnia jedynie do odbioru dokumentów.

Decyzją z dnia [...] r. nr j.w. organ odwoławczy utrzymał w mocy decyzję organu I instancji.

Organ odwoławczy wskazał, że dla zastosowania zwolnienia z uiszczenia opłaty skarbowej określonego w załączniku do u.o.s. w części IV kol. 4 pkt 1 spełnione powinny zostać następujące przesłanki: składany dokument powinien być dokumentem oryginalnym lub odpisem, wypisem lub kopią poświadczoną przez notariusza

lub uprawniony organ oraz składany dokument powinien określać upoważnienie

do odbioru dokumentów. Przekładając to na realia rozpoznawanej sprawy Organ

II instancji podniósł, że Skarżący otrzymał pełnomocnictwo nie do odbioru dokumentów

ale do reprezentowania swojego mocodawcy do uzyskania wypisu z rejestru gruntów oraz wypisu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jego osoby więc ww. zwolnienie nie obowiązuje, zresztą Skarżący uiścił opłatę od udzielonego

mu pełnomocnictwa.

W ocenie organu odwoławczego dalsze pełnomocnictwo, udzielone przez Skarżącego pracownikowi jego kancelarii ograniczone do odbioru dokumentów, także nie spełnia przesłanek do zwolnienia z opłaty skarbowej. Pracownik kancelarii – choć chciał dokonać jedynie czynności, do której został umocowany – aby odebrać wskazane w pełnomocnictwie dokumenty nie przedstawił oryginału pełnomocnictwa

od mocodawcy Skarżącego lub odpisu, wypisu lub kopii poświadczonej przez notariusza lub uprawniony organ a jedynie odpis pełnomocnictwa dla Skarżącego (poświadczony za zgodność przez Skarżącego jako adwokata) oraz pisemne upoważnienie od Strony od odbioru dokumentów.

Organ II instancji przywołał także treść Interpretacji Ogólnej z dnia

[...] r. [...] w sprawie opłaty skarbowej od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa

lub prokury. W interpretacji tej zauważono, że treść art. 1 ust. 1 pkt 2 u.o.s. wskazuje, że ustawodawca połączył obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej ze złożeniem pełnomocnictwa w konkretnej sprawie administracyjnej. W konsekwencji, opłacie skarbowej podlega złożenie tego dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa, który legitymuje określoną osobę do reprezentowania mocodawcy

w konkretnej sprawie.

Jak dalej wskazał organ odwoławczy, zgodnie z poglądem WSA w Białymstoku, wyrażonym w wyroku z dnia 7 grudnia 2011 r., I SA/Bk 377/11, podzielonym przez

NSA w wyroku z dnia 18 lutego 2014 r., II FSK 444/12, "udzielenie dalszego pełnomocnictwa innej osobie (na podstawie art. 106 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny Dz.U. 2019.1145 j.t. ze zm., dalej: "k.c.") jest jednostronną czynnością prawną dokonaną w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim skutkiem dla niego. Skoro pełnomocnik udzielający substytucji działa w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim

dla niego skutkiem, to fakt ten wiąże się z tym, że to nie on, lecz mocodawca i substytut są stronami nowopowstałego stosunku prawnego. Ustanowienie substytuta rodzi stosunek prawny między nim a mocodawcą i staje się on pełnomocnikiem mocodawcy".

Organ odwoławczy nie miał wątpliwości, że przytoczone powyżej stanowiska zarówno Ministra Finansów jak i Naczelnego Sądu Administracyjnego znajdą swoje zastosowanie w rozpoznawanej sprawie i że pracownik Strony miał działać na rzecz mocodawcy Skarżącego. Z tego wynika, że choć oświadczenie o ustanowieniu pełnomocnik substytucyjnego pochodzi od pełnomocnika głównego, to jednak z uwagi na fakt, iż pełnomocnik główny działa tu w imieniu i z bezpośrednim skutkiem prawnym dla swego mocodawcy, to nie on lecz mocodawca wraz z substytutem są stronami powstałego w ten sposób nowego stosunku pełnomocnictwa.

Organ podniósł także, że przedmiotem opłaty skarbowej jest sama czynność złożenia pełnomocnictwa. O obowiązku wniesienia opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa decyduje sam pełnomocnik, on też ocenia, czy dana sprawa jest objęta opłatą skarbową. W razie uznania, że w danej sprawie nie obejmuje go obowiązek wniesienia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, pełnomocnik winien tak sformułować treść pełnomocnictwa lub dokonać stosownej adnotacji na pełnomocnictwie po to,

aby kwestia ta mogła być skonfrontowana z przepisami o opłacie skarbowej.

W przeciwnym wypadku organ podatkowy ustalają tylko, czy zaistniał fakt złożenia pełnomocnictwa. Takiego ustalenia dokonano w tej sprawie i ustalenie to stało

się podstawą wszczęcia postępowania podatkowego i wydania zaskarżonej decyzji.

Tym samym organ odwoławczy uznał, że działanie organu podatkowego

I instancji było prawidłowe, a zaskarżona decyzja ma podstawy prawne i faktyczne.

Z wydaną decyzją nie zgodził się Skarżący, który pismem z dnia [...] r. zaskarżył ją skargą wniesioną do tutejszego Sądu, w której wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji.

Wydanej decyzji Skarżący zarzucił obrazę przepisu art. 1 ust. 1 pkt 2 u.o.s.

w związku z załącznikiem do tej ustawy, części IV kol. 4 pkt 1 poprzez błędne przyjęcie, iż złożenie przed organem administracji publicznej oryginału dokumentu pełnomocnictwa udzielonego w formie pisemnej, upoważaniającego tylko do odbioru dokumentów będzie podlegało opłacie skarbowej.

W uzasadnieniu ww. zarzutu skargi Skarżący przywołał argumentację wskazaną w odwołaniu od decyzji I instancji, a nadto wskazał, że nie jest możliwe by pracownik kancelarii Skarżącego został ustanowiony pełnomocnikiem substytucyjnym. Skarżący wskazał ponadto, że zakres umocowania zawarty w upoważnieniu z dnia [...] r. dotyczy jedynie czynności faktyczno – technicznych jakim jest odbiór dokumentów. Na potwierdzenie swego stanowiska Skarżący przywołał treść przepisów zawartych w ustawie z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. 2018.1184 j.t. ze zm.) oraz w ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (Dz.U 2018.2115 j.t. ze zm.) określających możliwość udzielenia powołania pełnomocnika substytucyjnego.

Organ w odpowiedzi na skargę podtrzymał dotychczasowe stanowisko i wniósł

o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie z w a ż y ł co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Stosownie do art. 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2018.1302 j.t. ze zm.; dalej: "P.p.s.a"), Sąd sprawuje kontrolę działalności administracji. Oznacza to, że sądowa kontrola ostatecznej decyzji administracyjnej polega na badaniu jej zgodności z prawem materialnymi i przepisami postepowania administracyjnego. Stosownie do art. 134 § 1 P.p.s.a. Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną, z zastrzeżeniem art. 57a.

W rozpoznawanej sprawie istota sporu sprowadza się do zasadności objęcia opłatą skarbową złożenia w postępowaniu administracyjnym dokumentu obejmującego udzielenie przez pełnomocnika głównego będącego adwokatem upoważnienia do odbioru dokumentów pracownikowi kancelarii.

Sąd wskazuje, że zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 u.o.s. opłacie skarbowej podlega: złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii - w sprawie z zakresu administracji publicznej

lub w postępowaniu sądowym". Zgodnie natomiast z art. 3 u.o.s. "nie podlega opłacie skarbowej: dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia, koncesji), jeżeli na podstawie odrębnych przepisów podlegają innym opłatom o charakterze publicznoprawnym lub są od tych opłat zwolnione".

W części IV kol. 4 pkt 1 załącznika do u.o.s. wskazano, iż "złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury lub jego odpis, wypis lub kopia poświadczony notarialnie lub przez uprawniony organ, upoważniające do odbioru dokumentów" podlega zwolnieniu od ww. opłaty.

W omawianym stanie faktycznym niespornym jest, iż Skarżący będący adwokatem udzielił pracownikowi swojej kancelarii upoważnienia do odbioru wypisu

z rejestru gruntów, w sprawie której Skarżący, na mocy pełnomocnictwa z dnia [...] r., ustanowiony został pełnomocnikiem I. N. Sp. z o.o. w postępowaniu przed Sądami i organami wszystkich instancji oraz w postępowaniu przedsądowym, w tym

do odbioru ww. dokumentów.

Nie kwestionowano także, że pracownik kancelarii chcąc dokonać tej czynności przedłożył w organie administracji w oryginale upoważnienie z dnia [...] r., udzielone mu przez Skarżącego, oraz jednocześnie okazał pełnomocnictwo udzielone Skarżącemu przez ww. mocodawcę wraz z dowodem uiszczenia opłaty skarbowej

od pełnomocnictwa głównego.

Kluczowym zatem było w pierwszej kolejności ustalenie charakteru prawnego ww. upoważnienia udzielonego przez Skarżącego pracownikowi swojej kancelarii.

W dalszej zaś kolejności ocena czy upoważnienie to podlega opłacie skarbowej

jak i czy w odniesieniu do niego można zastosować zwolnienie z opłaty skarbowej wynikającej z części IV kol.4 pkt 1 załącznika do u.o.s.

Wskazać zatem należy, iż zgodnie z art. 106 k.c. udzielenie dalszego pełnomocnictwa innej osobie jest jednostronną czynnością prawną dokonaną w imieniu mocodawcy i z bezpośrednim skutkiem dla niego. W związku z tym stronami nowopowstałego stosunku prawnego nie jest pełnomocnik główny i substytucyjny, lecz pełnomocnik substytucyjny i mocodawca. Dlatego też działania podejmowane przez substytuta powodują skutki prawne dla mocodawcy (zob. W. Robaczyński Komentarz do art. 106 kodeksu cywilnego w: M. Pyziak-Szafnicka (red.), B. Giesen, W. J. Katner, P. Księżak, B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, R. Majda, E. Michniewicz-Broda, T. Pajor, U. Promińska, W. Robaczyński, M. Serwach, Z. Świderski, M. Wojewoda, Kodeks cywilny. Cześć ogólna. Komentarz, Lex 2009).

Zauważyć również należy, że nie wszystkie dokumenty stwierdzające udzielenie pełnomocnictwa lub prokury objęto obowiązkiem uiszczenia opłaty skarbowej,

lecz wyłącznie te, które składane są w sprawach z zakresu administracji publicznej

i w postępowaniu sądowym.

W rozpoznawanej sprawie nie można również pominąć uregulowań dotyczących udzielenia pełnomocnictwa substytucyjnego zawartych w ustawach szczególnych, które wskazane zostały w skardze, tj. ustawy Prawo o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych. W obu tych aktach zawarte zostały przepisy normujące zagadnienie pełnomocnictwa substytucyjnego, które adwokat (lub radca prawny) może udzielić tak, aby odniosło ono skutki wynikające z art. 106 k.c. Przepisy te wskazują zbiór podmiotów, którym ww. pełnomocnicy zawodowi mogą udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego. Są to: adwokat, radca prawny, prawnik zagraniczny wykonujący stałą praktykę w zakresie wynikającym z ustawy o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (art. 21 ust.1 ustawy

o radach prawnych). W przypadku ustawy Prawo o adwokaturze krąg podmiotów

nie został określony enumeratywnie, jednak luka dotycząca tego zagadnienia została wypełniona uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2005 r., III CZP 70/05, w której wyraźnie wskazano, iż rozumieniu przepisu art. 25 ust. 3 ustawy Prawo

o adwokaturze adwokat może udzielić pełnomocnictwa substytucyjnego innemu adwokatowi lub radcy prawnemu.

W ocenie Sądu słuszne jest zatem stanowisko Skarżącego,

że ww. upoważnienie z dnia [...] r. udzielone pracownikowi kancelarii dotyczyło jedynie czynności technicznej jakim jest odbiór dokumentów i w świetle

ww. przepisów nie może ono być traktowane jako pełnomocnictwo substytucyjne rodzące stosunek prawny między mocodawcą i pełnomocnikiem substytucyjnym. Pracownik kancelarii Skarżącego nie należy bowiem do kręgu osób wskazanych

we wcześniejszych rozważaniach, nie można więc stwierdzić by Skarżący mógł przenieść na niego umocowanie wynikające z udzielonego mu ww. pełnomocnictwa

z dnia [...] r. do reprezentowania w postępowaniu administracyjnym

czy sądowym. A zatem pracownik kancelarii na podstawie ww. upoważnienia z dnia

[...] r. nie działał w imieniu mocodawcy Skarżącego.

Mając na uwadze ww. rozważania, Sąd uznał, że kwalifikacja prawna przez organy ww. upoważnienia dnia [...] r., udzielonego przez Skarżącego pracownikowi kancelarii do odbioru dokumentów, jako pełnomocnictwo substytucyjne okazała się nieuzasadniona.

Także odnosząc się do przywołanego przez organ II instancji wyroku NSA z dnia 18 lutego 2014 r., II FSK 444/12 wskazać należy, iż wydany on został w innym stanie faktycznym, który nie może mieć bezpośredniego przełożenia na rozpoznawaną sprawę.

Co zaś tyczy się wskazanego przez organ odwoławczy przedmiotu opłaty skarbowej, istotnie jest nim sama czynność złożenia pełnomocnictwa, co znajduje także odzwierciedlenie w przepisach u.o.s., które precyzyjnie określają, iż obowiązek ten powstaje z chwilą złożenia dokumentu w organie administracji publicznej (art. 6 ust. 1 pkt 4 u.o.s.), W dalszym toku rozważań organ wskazał, że to do pełnomocnika należał obowiązek sformułowania pełnomocnictwa udzielonego pracownikowi w taki sposób,

by nie rodziło to wątpliwości czy podlega ono opłacie skarbowej czy też zgodnie

z przepisami u.o.s. można w danym przypadku zastosować ww. zwolnienie.

Odnosząc się do tak sformułowanego stanowiska organu nadmienić należy,

że upoważnienie udzielone pracownikowi kancelarii przez Skarżącego nie pozostawiało wątpliwości co do jego zakresu, bowiem wskazano w jego treści, że dotyczy ono "odbioru wypisu z rejestru gruntów" jak i, zgodnie z powyższym, nie stanowiło pełnomocnictwa substytucyjnego.

W tym miejscu należy przytoczyć także treść przepisu art. 5 ust. 1 u.o.s., zgodnie z którym obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych i jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej, jeżeli wskutek dokonanego przez nie zgłoszenia lub na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowej, albo jeżeli na ich wniosek wydaje się zaświadczenie lub zezwolenie (pozwolenie, koncesję), a w przypadku złożenia dokumentu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 pkt 2 - na mocodawcy, pełnomocniku, przedsiębiorcy lub prokurencie. Zgodnie

z powyższym podnieść należy, że w przypadku traktowania pełnomocnictwa udzielonego przez Skarżącego pracownikowi kancelarii jako pełnomocnictwa substytucyjnego, w rozumieniu art. 106 k.c., obowiązek uiszczenia opłaty skarbowej

od pełnomocnictwa ciążyłby nie na pełnomocniku głównym, którym jest Skarżący lecz na pełnomocniku substytucyjnym, którym w ocenie organu stał się pracownik kancelarii Skarżącego. Zauważyć więc należy brak konsekwencji organów w zakresie charakteru udzielonego przez Skarżącego pełnomocnictwa, bowiem w takim przypadku postępowanie winno zostać wszczęte nie z udziałem Skarżącego, który nie miałby legitymacji do występowania w niniejszej sprawie, a z udziałem jego pracownika, który występując jako pełnomocnik substytucyjny nie uiścił opłaty skarbowej

od pełnomocnictwa mimo ciążącego na nim zgodnie z przepisami u.o.s. obowiązku.

Sąd ponownie przypomina, że w części IV kol. 4 pkt 1 załącznika do u.o.s. wskazano, iż złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa

lub prokury lub jego odpisu, wypisu lub kopi poświadczonej notarialnie lub przez uprawniony organ, upoważniającego do odbioru dokumentów podlega zwolnieniu

od ww. opłaty.

Tym samym, skoro ww. upoważnienie, zawierające umocowanie do odbioru dokumentów i nie stanowiące – wbrew kwalifikacji organów - pełnomocnictwa substytucyjnego (do reprezentowania ww. mocodawcy Skarżącego w postępowaniu administracyjnym), złożone zostało w organie administracji w oryginale, czego organ

w rozpoznawanej sprawie nie kwestionował, powołując się jedynie na brak złożenia

w oryginale lub poświadczonego w powyższy sposób pełnomocnictwa z dnia [...] r. udzielonego Stronie przez ww. spółkę, w ocenie Sądu, uznać należało,

że ww. upoważnienie z dnia [...] r. nie podlega opłacie skarbowej.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd, na podstawie art. 145 § 1 pkt 1

lit. a) i § 3 P.p.s.a. orzekł jak w sentencji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 200 P.p.s.a.