Wyrok z dnia 2001-12-18 sygn. III KKN 147/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KKN 147/99

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2001 r.

Sąd Najwyższy - Izba Karna na rozprawie w składzie następującym:

             Przewodniczący: SSN     Jacek Sobczak (spr.)

                    Sędziowie:             SSN   Józef Musioł

                                                 SSN   Andrzej Siuchniński

                                                Protokolant: Alicja Piśkiewicz

 przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Józefa Gemry

 po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2001 r.

sprawy Z. S. oskarżonego o popełnienie przestępstwa z art. 239 § 1 i 2 kk w zw. z art. 58 kk z 1969 r. i H. S. oskarżonego z art. 241 § 1 kk w zw. z art. 58 kk z 1969 r.

z powodu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Okręgowego w L.

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w L.

z dnia 22 grudnia 1998 r., sygn. V Ka (…)

zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w C.

z dnia 25 maja 1998 r., sygn. II K (…)

uchyla zaskarżony wyrok i zmieniony nim wyrok Sądu Rejonowego w C. i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z dnia 25 maja 1998 r., sygn. akt II K (…), uznał za winnego: Z. S. tego, że „w okresie od listopada 1991 r. do kwietnia 1993 r. w C., działając w warunkach przestępstwa ciągłego, wielokrotnie w jednakowy sposób, jako Prezes Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „B.” w zamian za przyjęcie oferty przetargowej oraz podpisanie umowy na wykonanie w generalnym wykonawstwie budynku mieszkalnego nr 8 i 5 oraz prac adaptacyjnych w budynku mieszkalnym nr 10 tej Spółdzielni zażądał, a następnie przyjął od Przedstawiciela Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „A.” z siedzibą S. – H. S. korzyść majątkową w postaci pieniędzy w walucie polskiej i niemieckiej o łącznej wartości 44.000 zł.”, tj. przestępstwa z art. 239 § 1 i 2 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 58 k.k. z 1969 r.. Tym samym wyrokiem uznano zaś H. S. za winnego tego, że „w okresie od listopada 1991 r. do kwietnia 1993 r. w C., działając w warunkach przestępstwa ciągłego, wielokrotnie w jednakowy sposób, udzielił Prezesowi Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „B.” Z. S. w zamian za przyjęcie oferty przetargowej oraz podpisanie umowy w generalnym wykonawstwie budynku mieszkalnego nr 8 i 5 oraz prac adaptacyjnych w budynku nr 10 tej Spółdzielni w imieniu Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „A.” z siedzibą w S., korzyści majątkowej w postaci pieniędzy w walucie polskiej i niemieckiej o łącznej wartości 44.000 zł”, tj. przestępstwa z art. 241 § 1 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 58 k.k. z 1969 r. Z. S. na podstawie art. 239 § 2 k.k. z 1969 r. i art. 36 § 3 k.k. z 1969 r. skazał na karę 2 lat pozbawienia wolności i 4000 zł grzywny z zamianą w razie jej nie uiszczenia na zastępczą karę pozbawienia wolności przyjmując jeden dzień tej kary z równoważny grzywnie w kwocie 40 zł. Na podstawie art. 73 § 1 i 2 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 74 § 1 k.k. z 1969 r. wykonanie orzeczonej kary wobec oskarżonego Z. S. warunkowo zawiesił tytułem próby na okres lat 5. Na podstawie art. 38 pkt. 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 42 § 1 k.k. z 1969 r. orzekł wobec oskarżonego Z. S. zakaz zajmowania stanowisk w zarządach, radach nadzorczych spółek i spółdzielni oraz kierowniczych organach przedsiębiorstw na okres lat 5. H. S. na podstawie art. 241 § 1 k.k. z 1969 r. przy zastosowaniu art. 243 § 4 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 57 § 2 pkt. 1 i § 3 k.k. z 1969 r. skazał na karę 2000 zł grzywny z zamianą w razie jej nieziszczenia na zastępczą karę pozbawiania wolności przyjmując jeden dzień tej kary z równoważny grzywnie w kwocie 20 zł. Zasądził od oskarżonego Z. S. na rzecz Skarbu Państwa 950 zł tytułem opłaty, zwolnił go od ponoszenia kosztów postępowania, które przejął na rachunek Skarbu Państwa, zaś od oskarżonego H. S. na rzecz Skarbu Państwa 200 zł tytułem opłaty i zwolnił go od ponoszenia kosztów postępowania, które przejął na rachunek Skarbu Państwa.

          Od wspomnianego wyroku Sądu Rejonowego apelację wnieśli obrońca oskarżonego Z. S., H. S. i Prokurator Wojewódzki w L.

          Obrońca oskarżonego Z. S. zaskarżył wyrok w całości zarzucając obrazę przepisów postępowania karnego art. 3 § 1 i 3 kpk z 1969 r., art. 4 § 1 kpk z 1969 r., art. 357 kpk z 1969 r. i art. 372 § 1 pkt. 1 kpk z 1969 r. przez zbyt ogólną w uzasadnieniu wyroku ocenę stanu faktycznego sprawy, nie uwzględnienie przemawiających na korzyść oskarżonego dowodów w sprawie, oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od dokonania przypisanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Ponadto na podstawie art. 402 § 2 kpk z 1969 r. wniósł o uzupełnienie przewodu sądowego przez zażądanie z Sądu Wojewódzkiego i dołączenie w charakterze dowodu do akt niniejszej sprawy akt spraw cywilnych – gospodarczych z rozliczeń między firmą Strzelczuków „A.” w S., a Spółdzielnią Mieszkaniową „B.” w C. o sygnaturach: IX GC (…), IX GC (…), IX GC (…) i IX GC (…), na okoliczność motywu H. S. w pomawianiu oskarżonego Z. S.

1. S. w swojej apelacji zaskarżył wyrok w części dotyczącej kary, zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 243 § 4 k.k. z 1969 r. wynikającą z nieodstąpienia od wymierzenia kary, oraz rażącą niewspółmierność wymierzonej kary grzywny – wynikającą z nieuwzględnienia jego stanu majątkowego, zaś w konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do niego przez odstąpienie od wymierzenia kary.

          Prokurator Wojewódzki w L. na podstawie art. 347 kpk z 1969 r. i art. 392 kpk z 1969 r. zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze. Powołując się na przepis art. 387 pkt. 4 kpk z 1969 r. wyrokowi zarzucił rażącą niewspółmierność kary grzywny orzeczonej wobec obu oskarżonych w stosunku do charakteru popełnionego czynu tj. wielkości odniesionej korzyści majątkowej, sytuacji majątkowej oskarżonych, niewielkiej dolegliwości orzeczonej kary majątkowej przy równoczesnym zawieszeniu kary pozbawienia wolności, a także ze względu na to, iż kara ta nie spełnia swoich celów w zakresie prewencji szczególnej i generalnej. Podnosząc powyższy zarzut wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonym kary grzywny w wysokości współmiernej do przypisanych im czynów.

          Sąd Wojewódzki w L. wyrokiem z dnia 22 grudnia 1998 r., sygn. akt V Ka (…), zmienił zaskarżony wyrok i oskarżonych Z. S. i H. S. uniewinnił od popełnienia zarzucanych im czynów.

          Od wspomnianego wyroku Sądu Wojewódzkiego w L. kasację złożył Prokurator Okręgowy w L. zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść oskarżonych. W kasacji Prokurator Okręgowy zarzucił rażące naruszenie przepisów prawa procesowego a mianowicie art. 452 § 1 i 2 kpk poprzez przeprowadzenie w postępowaniu odwoławczym postępowania dowodowego co do istoty sprawy wbrew regułom zawartym w tym przepisie, a ograniczającym możliwość prowadzenia uzupełniającego postępowania dowodowego jedynie w przypadkach wyjątkowych do których nie można zaliczyć dowodu z akt sprawy cywilnej IX GC (…) i IX GC (…) określającej pobudki wręczenia korzyści majątkowej przez oskarżonego Z. S. oskarżonemu H. S. w sytuacji gdy sad I instancji w motywach swojego uzasadnienia do tych okoliczności nie ustosunkował się, co w konsekwencji doprowadziło do wydania wadliwego wyroku przez Sąd Okręgowy w L. W konsekwencji Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania.

          Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

          Kasacja Prokuratora okazała się zasadna z przyczyn wskazanych w jej treści.

          Bezspornym w przedmiotowej sprawie jest, iż w apelacji obrońca Z. S. wniósł o uzupełnienie przewodu sądowego poprzez zażądanie z Sądu Wojewódzkiego i dołączenie w charakterze dowodu do akt niniejszej sprawy akt spraw cywilnych – gospodarczych z rozliczeń między firmą Strzelczuków „A.” w S., a Spółdzielnią Mieszkaniową „B.” w C. o sygnaturach: IX GC (…), IX GC (…), IX GC (…) i IX GC (…), na okoliczność motywu H. S. w pomawianiu oskarżonego Z. S.. Nie ulega także wątpliwości, że zasadniczym powodem wydania przez Sąd Wojewódzki wyroku uniewinniającego były dowody przeprowadzone w trybie art. 452 § 2 kpk, a mianowicie akta sprawy z powództwa wzajemnego pomiędzy Przedsiębiorstwem „A.” i Spółdzielnią „B.”.

          Należy zauważyć, iż na mocy art. 452 § 1 kpk ustawodawca wyłączył możliwość przeprowadzenia postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Zgodnie z § 2 tegoż artykułu sąd odwoławczy może w wyjątkowych wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do szybkości postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Bezspornym jest, iż w postępowaniu karnym sąd odwoławczy nie może „wyręczać” sądu I instancji w przeprowadzeniu postępowania dowodowego co do „istoty sprawy”. Zatem sąd odwoławczy może tylko wyjątkowo uzupełnić przewód sądowy, przeprowadzając dowód na rozprawie. Decyzja taka jest uzależniona nie tylko od warunku pozytywnego, a mianowicie od tego, że przeprowadzenie dowodu przyczyni się do przyśpieszenia postępowania w sprawie, ale także od warunku negatywnego, tj. od tego, że nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Należy więc uznać, że uprawnienia sądu odwoławczego ograniczone są do przeprowadzenia dowodu lub dowodów o charakterze uzupełniającym. Tak więc ujawnienie w postępowaniu odwoławczym nowego dowodu "co do istoty" – jakim niewątpliwie jest dowód z akt spraw IX GC (…) i IX GC (…) - wskazującego na istnienie błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na jego treść, winien skutkować w niniejszej sprawie uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji, nie zaś jak to uczynił Sąd Wojewódzki, zmianą i odmiennym rozstrzygnięciem "co do istoty", skoro dowód "co do istoty sprawy" nie może być przeprowadzony na rozprawie przed sądem odwoławczym. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia na podstawie nowego dowodu "co do istoty" nie może jednak być pochopne. Sąd odwoławczy powinien stwierdzić, że dowód jest ważny, dotyczy rzeczywiście "istoty sprawy" i wskazuje na możliwość istnienia błędu w orzeczeniu sądu pierwszej instancji. Ustalenie takich cech dowodu będzie z reguły możliwe dopiero po bezpośrednim zapoznaniu się z dowodem przez sąd odwoławczy. Dlatego też wyrażony w art. 452 § 1 kpk. zakaz prowadzenia przez sąd odwoławczy postępowania dowodowego "co do istoty sprawy" należy wiązać już z samymi faktami dowodowymi i wprowadzaniem ich w procesie karnym do podstaw decydujących o ostatecznym rozstrzygnięciu kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucany mu czyn, nie zaś z przeprowadzeniem dowodu w ogóle. Tak więc przepis art. 452 § 1 kpk nie pozwala na przeprowadzenie postępowania dowodowego „co do istoty sprawy” przez sąd odwoławczy, takie zadanie ma bowiem sąd I instancji. Zadaniem Sądu odwoławczego jest kontrola zaskarżonego orzeczenia sądu I instancji, albowiem zgodnie z art. 437 § 2 kpk sąd odwoławczy może orzec odymienie co do istoty sprawy tylko wówczas, gdy pozwalają na to zebrane dowody. Jeżeli sąd odwoławczy dostrzeże konieczność przeprowadzenia dowodów „co do istoty sprawy”, nie może co do tej istoty orzekać, powinien – jak już wspomniano – zaskarżone orzeczenie uchylić i sprawę przekazać sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Zważyć należy, iż w przedmiotowej sprawie po przeprowadzeniu przez sąd odwoławczy dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy IX GC (…) i IX GC (…) nie umożliwiono oskarżonemu H. S. zajęcie stanowiska co do tych materiałów. Bezspornym jest przy tym, iż H. S. był prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy odwoławczej, ale nie ulega też wątpliwości, iż nie był powiadomiony o tym, że na terminie tej rozprawy będzie przeprowadzany dowód z dokumentów zawartych w aktach wspomnianych spraw. Tym samym ograniczyło to prawo do obrony H. S..

          W tym stanie rzeczy należało w uwzględnieniu kasacji Prokuratora Okręgowego uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.