Postanowienie z dnia 2015-12-16 sygn. II AKz 488/15

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II AKz 488/15

POSTANOWIENIE

Dnia 16 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: S.S.A. Cezariusz Baćkowski

protokolant: Anna Czarniecka

przy udziale prokuratora Prokuratury Apelacyjnej we Wrocławiu B. K.

po rozpoznaniu w sprawie R. J.,

skazanego prawomocnym wyrokiem Sądu Krajowego w Görlitz – Republika Federalna Niemiec z dnia 5 marca 2012 r., sygnatura akt 1 Ks 100 Js 243/11, za przestępstwo z §§ 211 ust. 1, ust. 2, 251, 253 ust.1, ust. 2, ust. 3, 255, 22, 23, 249 ust.1, 25 ust. 2, 52 kodeksu karnego Republiki Federalnej Niemiec

zażalenia obrońcy skazanego

na postanowienie Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 18 listopada 2015 r., III Kop 22/15

w przedmiocie określenia kwalifikacji prawnej czynu i kary według prawa polskiego

na podstawie art. 437§ 2 k.p.k.

p o s t a n a w i a

1. zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że stwierdzić, iż skazany R. J. będzie mógł skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia po odbyciu co najmniej piętnastu lat pozbawienia wolności,
2. w pozostałej części zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy,
3. stwierdzić, że koszty sądowe postępowania odwoławczego ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze prawomocnym postanowieniem z dnia 22 czerwca 2015 r., sygn. akt III Kop 22/15 stwierdził prawną dopuszczalność przyjęcia do wykonania w Polsce kary dożywotniego pozbawienia wolności wymierzonej obywatelowi polskiemu R. J. prawomocnym wyrokiem Sądu Krajowego w Görlitz – Republika Federalna Niemiec z dnia 5 marca 2012 r., sygnatura akt 1 Ks 100 Js 243/11.

Po przekazaniu skazanego Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze postanowieniem z dnia 18 listopada 2015 r., sygn. akt III Kop 22/15, na podstawie art. 611c § 1 k.p.k. w zw. z art. 114 § 4 k.k. i art. 63 § 1 k.k. określił, że:

- czyn przypisany skazanemu R. J. prawomocnym wyrokiem Sądu Krajowego w Görlitz – Republika Federalna Niemiec z dnia 5 marca 2012 r., sygnatura akt 1 Ks 100 Js 243/11, stanowi przestępstwo z art. 148 § 2 k.k. i art. 280 § 2 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.;

- wykonaniu za to przestępstwo podlega kara dożywotniego pozbawienia wolności i zaliczył na jej poczet okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 7 stycznia 2011 r. do dnia 18 listopada 2015 r.

Na postanowienie to zażalenie złożył obrońca skazanego R. J.. Zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił obrazę prawa materialnego – art. 114 § 4 k.k. poprzez błędne zastosowanie i nieuwzględnienie na korzyść skazanego różnic między prawem polskim i niemieckim.

Skarżący wniósł alternatywnie : o zmianę zaskarżonego postanowienia i określenie, że skazany będzie mógł ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu 15 lat pozbawienia wolności albo uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Ministerstwo Sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej pismem z dnia 11 grudnia 2015 r. poinformowało tutejszy Sąd przesyłając kopię oświadczenia z dnia 8 września 2015 r. złożonego przez Stronę polską Państwu skazania, że Minister Sprawiedliwości wyraził zgodę na przyjęcie do wykonania kary dożywotniego pozbawienia wolności orzeczonej wobec obywatela polskiego R. J. prawomocnym wyrokiem Sądu Krajowego w Görlitz – Republika Federalna Niemiec z dnia 5 marca 2012 r., sygnatura akt 1 Ks 100 Js 243/11 i uwzględniając żądanie Strony niemieckiej oświadczył, że kara ta będzie wykonywana w dalszym ciągu stosownie do art. 9 ust 1 lit. a w zw. z art. 10 Konwencji Strasburskiej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne.

Żalący nie podważa rozstrzygnięcia Sądu I instancji dotyczącego określenia kwalifikacji prawnej czynu skazanego R. J. według prawa polskiego i wymiaru kary w zakresie wskazania, że wykonaniu podlega kara dożywotniego pozbawienia wolności. Zasadnie natomiast podnosi, że Sąd Okręgowy błędnie uznał brak podstaw do określenia na piętnaście lat pozbawienia wolności granicy od której dopuszczalne będzie warunkowe przedterminowe zwolnienie skazanego R. J. z odbycia reszty kary.

Dysproporcja pomiędzy minimalnym okresem odbywania kary pozbawienia wolności koniecznym do skorzystania przez skazanego R. J. z warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary dożywotniego pozbawienia wolności wg. prawa Państwa skazania (15 lat - § 57a ust. 1 nr 1 Kodeksu karnego Republiki Federalnej Niemiec) i wg. prawa Państwa wykonania (25 lat – art. 78 § 2 k.k.) jest znaczna.

Jest poza sporem, że rozstrzyganie w przedmiocie przyjęcia do wykonania w Polsce kary orzeczonej wobec obywatela Polski R. J. przez Sąd Krajowy w Görlitz – Republika Federalna Niemiec odbywa się na podstawie Konwencji o przekazywaniu osób skazanych sporządzonej w Strasburgu dnia 21 marca 1983 r.(Konwencja Strasburska) oraz Protokołu dodatkowego do tej konwencji sporządzonego w Strasburgu dnia 18 grudnia 1997 r.

Stosownie do art. 9 ust.1 tej Konwencji właściwe organy państwa wykonania powinny:

1. bądź wykonywać karę w dalszym ciągu niezwłocznie lub na podstawie orzeczenia sądowego lub administracyjnego na warunkach określonych w art. 10,
2. bądź w drodze postępowania sądowego lub administracyjnego przekształcić skazanie w orzeczenie państwa wykonania, zastępując karę wymierzoną w państwie skazania karą przewidzianą przez prawo państwa wykonania za takie samo przestępstwo, na warunkach określonych w art. 11 (konwersja).

Sąd Okręgowy sięgnął po drugi z wymienionych trybów wykonania kary orzeczonej w państwie skazania, który co do zasady w szerszym zakresie niż wykonywanie orzeczenia w dalszym ciągu umożliwia poprawę położenia skazanego (por. art. 9 ust 1 lit. b w zw. z art. 11 ust. 1 Konwencji Strasburskiej w zw. z art. 114 § 4 k.k. w zw. z art. 611c § 2 k.p.k. oraz art. 9 ust 1 lit. a w zw. z art. 10 tej Konwencji).

W kontekście zaskarżenia orzeczenia tylko na korzyść skazanego i wynikającego stąd wykluczenia możliwości orzekania przez Sąd odwoławczy na jego niekorzyść (art. 434 § 1 k.p.k.) wyłączone było skorygowanie postanowienia Sądu I instancji i określenie, że kara wobec R. J. będzie wykonywana w dalszym ciągu (art. 9 ust 1 lit. a w zw. z art. 10 Konwencji Strasburskiej) zgodnie z cyt. wyżej oświadczeniem Ministra Sprawiedliwości RP z dnia 8 września 2015 r. złożonym Państwu skazania w trybie art. 9 ust. 2 Konwencji Strasburskiej.

Adresatem przepisów Konwencji Strasburskiej są państwa – strony (art. 26 Konwencji Wiedeńskiej – Prawo traktatów) . Ta umowa międzynarodowa nie formułuje praw podmiotowych osób, nie zawiera przepisów adresowanych do sądu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2009 r., I KZP 30/08, OSNKW 2009, z. 4, poz. 26), nadających się do bezpośredniego stosowania (self executing). Implementując rozwiązania konwencyjne ustawodawca polski w interesującym tu zakresie uregulował w art. 608-611f k.p.k. kwestię przejęcia do wykonania orzeczeń sądowych innych państw skazujących obywateli polskich za przestępstwa. Rozwiązania normujące w art.611c k.p.k. procedurę exequatur nie są sprzeczne z art. 9 – 11 Konwencji Strasburskiej. Treść tych przepisów prawa polskiego a także art. 114 § 4 k.k. musi być odczytywana z uwzględnieniem regulacji konwencyjnych.

Przyjęcie do wykonania w Rzeczypospolitej Polskiej kary orzeczonej wobec osoby przez Sąd obcego państwa odbywa się niejako dwuetapowo. Najpierw Sąd rozstrzyga o dopuszczalności przyjęcia do wykonania takiej kary na podstawie art. 611a k.p.k. i art. 611b k.p.k., a następnie po przyjęciu orzeczenia do wykonania o kwalifikacji prawnej czynu według prawa polskiego i wymiarze kary podlegającej wykonaniu (art. 611c k.p.k.).

Sąd określając tryb wykonania kary, w zasadzie, nie zajmuje się więc przesłankami dopuszczalności przejęcia orzeczenia do wykonania w Polsce ponieważ o tym już prawomocnie rozstrzygnięto na poprzednim etapie.

W realiach sprawy Sąd w postanowieniu z dnia 15 czerwca 2015 r., stwierdził, nie czyniąc żadnych zastrzeżeń, że dopuszczalne jest wykonanie wyroku Sądu Krajowego w Görlitz – Republika Federalna Niemiec orzekającego wobec R. J. karę dożywotniego pozbawienia wolności za zabójstwo w zbiegu z usiłowaniem wymuszenia rozbójniczego w ciężkim wypadku ze skutkiem śmiertelnym oraz rozbojem ze skutkiem śmiertelnym.

Jak już wskazano w drugim etapie na podstawie art. 114 § 4 k.k. w zw. z art. 611c § 2 k.p.k. Sąd określa tylko kwalifikację prawną czynu według polskiego prawa oraz podlegającą wykonaniu karę (lub inny środek przewidziany w tej ustawie) biorąc za podstawę :

- wyrok wydany przez sąd państwa obcego,

- karę grożącą za taki czyn w polskim prawie,

- okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonaną tam karę lub inny środek,

-uwzględniając różnice na korzyść skazanego.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 Konwencji Strasburskiej w wypadku przekształcenia kary właściwe organy:

1. a) są związane ustaleniami stanu faktycznego, wynikającymi w sposób wyraźny lub dorozumiany z orzeczenia wydanego w państwie skazania,
2. b) nie mogą przekształcić kary pozbawienia wolności w karę o charakterze majątkowym,
3. c) uwzględniają okres pozbawienia wolności odbyty przez skazanego oraz
4. d) nie mogą pogarszać sytuacji skazanego ani nie są związane dolną granicą wymiaru kary przewidzianej przez prawo państwa wykonania za popełnione przestępstwo lub przestępstwa.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd, że przyjęty przez krajowego ustawodawcę model określania kary podlegającej wykonaniu według prawa polskiego nie przewiduje wymierzania kary na nowo, stosownie do art. 53 k.k., (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., IV KK 89/05, OSNKW 2005 r., z.5, poz.46, postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, z dnia 15 marca 2011 r., II AKz 163/11, Lex nr 936534) ale adaptację tej orzeczonej przez Sąd obcego państwa przy uwzględnieniu przesłanek wymienionych w art. 114 § 4 k.k. w zw. z art. 611c § 2 k.p.k. z możliwymi, acz wyjątkowymi korektami na korzyść skazanego.

Skarżący szeroko cytuje za Komentarzem do k.k. pod red. R. Zawłockiego (t. II, Warszawa 2015 r., Nb 35 do art. 114 k.k.) trafną co do zasady uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1996 r., I KZP 29/96 pomijając krytyczne, szczegółowe uwagi komentatora do niej, a co istotniejsze tracąc z pola widzenia, że cytaty te nie odnoszą się do sytuacji istniejącej w niniejszej sprawie. Obrońca nie podważa przecież, oczywiście trafnego rozstrzygnięcia, że wykonywaniu będzie podlegała kara dożywotniego pozbawienia wolności a więc taka jak orzeczona w Państwie skazania. Żalącemu nie chodzi też o indywidualizację kary, dostosowanie orzeczenia Państwa skazania do porządku prawnego Państwa wykonania, czy zachowanie „wewnętrznej sprawiedliwości” orzeczeń wydawanych w Państwie wykonania w takiej samej kategorii spraw, ale o określenie takiego jak w Państwie skazania znacznie krótszego niż w prawie polskim (art. 78 § 3 k.k.) minimalnego czasu odbywania kary pozbawienia wolności po jakim skazany będzie mógł zostać warunkowo przedterminowo zwolniony.

Sytuacja występująca w sprawie w której zapadło cytowane w zażaleniu postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 15 lutego 2006 r., sygn. akt II AKz 19/06 (OSA 2008 r., z.7, poz. 30) była odmienna niż w niniejszej sprawie. Tam Państwo skazania wystąpiło do Strony polskiej o przejęcie wykonania kary zastrzegając, by skazany odbył co najmniej dwie trzecie kary (wg. prawa polskiego skazany ten mógł ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie po odbyciu trzech czwartych kary) , a Minister Sprawiedliwości zaaprobował ten wniosek. Stąd w myśl zasady pacta sunt servanda konieczne było zawarcie stosownego zastrzeżenia w postanowieniu dokonującym konwersji kary.

W niniejszej sprawie Strona niemiecka nie uczyniła takiego zastrzeżenia, lecz wniosła o wykonywanie kary w dalszym ciągu.

Wysłowiony w art. 114 § 4 k.k. nakaz uwzględniania różnic na korzyść skazanego, a w art. 11 ust. 1 pkt 4 Konwencji Strasburskiej zakaz pogarszania sytuacji skazanego nie są tożsame. Ten pierwszy pozwala na rozstrzyganie w kierunku poprawy sytuacji skazanego. Wskazany nakaz i zakaz, co nie powinno budzić wątpliwości, odnoszą się nie do wszelkich okoliczności oddziałujących na położenie skazanego, ale tych które są relewantne w procesie exequatur a więc istotnych dla określenia kwalifikacji prawnej czynu i wymiaru kary (środka określonego ustawowo) w państwie wykonania ponieważ to o nich wtedy Sąd orzeka. Chodzi zatem o treść wyroku sądu państwa skazania (w tym konsekwencje ustalonej tam wyraźnie lub dorozumianie podstawy faktycznej), orzeczoną tam karę podlegającą wykonaniu, karę grożącą za taki czyn w Polsce ( w tym w relacji do kary grożącej w państwie skazania), okres faktycznego pozbawienia wolności za granicą , wykonaną tam karę ( w tym warunki jej wykonywania).

Czym innym jest jednak przejęcie do wykonania kary orzeczonej w państwie skazania i określenie w procedurze exequatur kary jaka ma być wykonywana w Polsce a czym innym samo późniejsze wykonywanie kary do którego stosuje się prawo państwa wykonania i jedynie to państwo jest właściwe do podejmowania decyzji w tym zakresie (art. 9 ust. 3 Konwencji Strasburskiej).

W polskim systemie prawnym warunkowe przedterminowego zwolnienie jest w zasadzie instytucją prawa karnego wykonawczego ponieważ rozstrzyga o nim sąd penitencjarny w postępowaniu wykonawczym na podstawie innych przesłanek niż w wypadku wymiaru kary. Jak zauważył Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Karnej z dnia 11 listopada 1999 r., I KZP 15/98, (OSNKW 1999 r., z. 1-2, poz. 1) dopóki decyzji o warunkowym przedterminowym zwolnieniu nie podjęto, dopóty nie można mówić o nabyciu przez osobę skazaną uprawnień, które mogłyby podlegać ochronie. Z reguły więc kwestia porównywania minimalnych okresów po których skazany mógłby ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary w państwie skazania i w państwie wykonania nie będzie istotna w procedurze adaptacji kary na podstawie art. 114 § 4 k.k. w zw. z art. 611c § 2 k.p.k. w takim zakresie w jakim warunki zwolnienia z odbycia reszty kary nie będą elementem wymiaru kary określonym w wyroku państwa skazania i podlegającym adaptacji w trybie exequatur (por. decyzję Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, z dnia 23 października 2012 r., 498/10, Ciok przeciwko Polsce, Lex nr 1285211). Takim elementem współtworzącym wymiar kary będzie np. ustanowienie w wyroku skazującym ograniczeń warunkowego przedterminowego zwolnienia na podstawie art. 77 § 2 k.k.( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001 r., II KKN 152/01, Legalis). Podobnie konieczne będzie uwzględnienie w procesie adaptacji kary zaaprobowanego przez Ministra Sprawiedliwości RP (art. 9 ust. 2 Konwencji Strasburskiej) wniosku właściwego organu państwa skazania dotyczącego tej okoliczności.

Wymiar kary obejmuje rozstrzygnięcie co do kary i innych środków o charakterze represyjnym w zakresie wyboru ich rodzaju i rozmiaru oraz rozstrzygnięcie wszelkich pozostałych kwestii związanych z tą karą lub z tymi środkami (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2009 r., I KZP 30/08, OSNKW 2009, z. 4, poz. 26).

W realiach sprawy Sąd Krajowy w Görlitz – Republika Federalna Niemiec prawomocnym wyrokiem z dnia 5 marca 2012 r., sygnatura akt 1 Ks 100 Js 243/11, wymierzył R. J. za przestępstwo z §§ 211 ust. 1, ust. 2, 251, 253 ust.1, ust. 2, ust. 3, 255, 22, 23, 249 ust.1, 25 ust. 2, 52 kodeksu karnego Republiki Federalnej Niemiec karę dożywotniego pozbawienia wolności. W części dyspozytywnej wyroku nie zawarto wprost rozstrzygnięcia kwestii warunkowego zwolnienia. Sąd Państwa skazania rozważał jednak wówczas tę okoliczność o czym świadczy uzasadnienie wyroku, gdzie w punkcie V.2 (str. 52 – 53) stwierdził, że nie zostały spełnione przesłanki umożliwiające przyjęcie szczególnego ciężaru winy w rozumieniu § 57a ust. 1 zdanie 1 Nr 2 kodeksu karnego Republiki Federalnej Niemiec. Taki stopień winy limitowałaby możliwość skorzystania przez skazanego z warunkowego przedterminowego zwolnienia po odbyciu 15 lat kary pozbawienia wolności stosownie do § 57a ust.1 Nr 1 tego kodeksu.

Tak więc Sąd Krajowy w Görlitz rozstrzygnął w wyroku o możliwości uzyskania przez skazanego R. J. warunkowego zwolnienia po odbyciu co najmniej 15 lat pozbawienia wolności, co stało się elementem współtworzącym wymiar kary dożywotniego pozbawienia wolności orzeczonej przez ten Sąd.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze zobowiązany był orzekając na podstawie art. 611c § 1 k.p.k. o karze podlegającej wykonaniu w Polsce respektować te zawarte w wyroku Państwa skazania wyraźne i dorozumiane ustalenia dotyczące minimalnego okresu pozbawienia wolności po odbyciu którego skazanemu może być udzielone warunkowe przedterminowe zwolnienie ( art. 114 § 4 k.k. w zw. z art. 611c § 2 k.p.k., art. 11 ust. 1 lit. a Konwencji Strasburskiej) zwłaszcza gdy wcześniej rozstrzygnięto o dopuszczalności przejęcia tego wyroku do wykonania bez zastrzeżeń lub ograniczeń a skazany został przekazany do Polski w celu wykonania kary orzeczonej przez Sąd zagraniczny wbrew swej woli.

Z tych powodów należało zmienić zaskarżone postanowienie i określić na 15 lat pozbawienia wolności minimalny okres odbycia kary po którym skazany R. J. będzie mógł skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia ( o ile Sąd uzna spełnienie pozostałych przesłanek określonych w prawie polskim).

Stosownie do art. 17 ust. 5 Konwencji Strasburskiej koszty sądowe tego postępowania ponosi Skarb Państwa.