Wyrok z dnia 2008-08-26 sygn. I ACa 382/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt I ACa 382/08

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 sierpnia 2008 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:

Sędziowie:

Protokolant:

SA Bogdan Świerczakowski (spr.)

SA Izabella Fick - Brzeska

SO del. Beata Kozłowska

sekr. sąd. Agnieszka Nazar po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2008 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa K. R. – L. przeciwko M. S. – S., I. S.

i […] z siedzibą w K.

o ochronę dóbr osobistych - złożenie oświadczenia i zapłatę kwoty 90.000 zł

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 grudnia 2007 r. sygn. akt II C 235/07

I. oddala apelację,

II. zasądza od K. R. – L. na rzecz M. S. – S. i I. S. kwotę 2.970 zł (dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 382/08

UZASADNIENIE

Powódka K. R.-L. domagała się od pozwanych: M. S.-S. i I. S., prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej […], oraz […]: - złożenia oraz opublikowania oświadczenia o treści i w formie wskazanej w pozwie, zawierającego przeproszenie powódki za naruszenie jej dóbr osobistych i bezprawne wykorzystanie jej nazwiska do reklamy i promocji imprezy tanecznej – […];

- zapłaty kwoty 90.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dóbr osobistych.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2007 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanych zwrot kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu […] października 2006 roku pomiędzy pozwanym […] a pozwanymi I. S. oraz M. S. – S., prowadzącymi działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej „[…]”, zawarta została umowa o organizację Mistrzostw Polski w tańcach latynoamerykańskich w kategorii amatorów, młodzieży, juniorów II i juniorów I w dniach […]-[…] marca 2007 roku. Na mocy tej umowy […] powierzyło pozwanym S. organizację Mistrzostw Polski oraz przekazało pozwanym wszelkie pełnomocnictwa niezbędne do organizacji tej imprezy. Pozwani S. zobowiązali się w szczególności do podjęcia działań organizacyjnych i realizacyjnych, wskazanych szczegółowo w § 5 umowy, zmierzających do przygotowania i przeprowadzenia imprezy w W. w hali sportowej […]. Do ich obowiązków jako organizatorów należało również przygotowanie materiałów reklamowych, przygotowanie i dystrybucja ofert sponsorskich, zapewnienie patronatu prasowego oraz dołożenie starań w celu zapewnienia rejestracji i emisji telewizyjnej przez jedną z regionalnych stacji. Decyzja co do transmisji tej imprezy przez stację ogólnopolską zastrzeżona została do kompetencji […]. W tym zakresie […] otrzymało dwie propozycje - ze strony […] oraz […]. Ostatecznie wybrana została propozycja […] i ten kanał transmitował przebieg Gali Mistrzów Tańca. Decyzja ta podjęta została w połowie stycznia 2007 roku. Prezes […] F. W. rozmawiał z wiceprezesem […] na temat transmisji Gali. […] postawił dwa warunki: że transmisja prowadzona będzie jedynie przez stacje […] i […] oraz w trakcie gali wystawione będą reklamy […], jako patrona medialnego imprezy. Obydwa te warunki zostały spełnione. Patronat medialny nad imprezą sprawował […].

W dniu […] stycznia 2007 roku pozwany I. S. telefonicznie skontaktował się z powódką K. R. – L. i zaproponował jej prowadzenie gali Mistrzów Tańca. Poinformował ją o terminie i charakterze imprezy. Powódka wyraziła zgodę na prowadzenie tej imprezy. Strony uzgodniły również wysokość wynagrodzenia za prowadzenie tej gali w kwocie 15.000 zł netto. Dalsze kontakty pomiędzy pozwanym I. S. a powódką oraz jej biurem miały miejsce w dniach […] stycznia 2007 roku, […] stycznia, […] lutego, […] lutego, […] lutego i […] marca 2007 roku. Podczas jednej z rozmów telefonicznych pozwany I. S. zapytał powódkę, co wolno mu użyć z jej wizerunku w materiałach reklamowych. Powódka odpowiedziała, że nie wolno użyć mu jej wizerunku, gdyż prawa w tym zakresie przynależą do […]. Natomiast wyraziła zgodę na podanie informacji, że poprowadzi ona galę taneczną.

W dniu […] lutego 2007 roku pozwani S. złożyli zamówienie na wydruk plakatów informujących o mającej się odbyć Gali. W treści plakatów wskazano, że galę poprowadzi K. R. Kilka dni później plakaty pojawiły się w mieście, ruszyła kampania reklamowa. Poza plakatami, impreza reklamowana była również za pomocą ogłoszeń zamieszczonych w prasie, reklam w Internecie i spotów emitowanych w radiu. We wszystkich materiałach zawarta była informacją, że Galę poprowadzi K. R. W dniu […] lutego 2007 roku biuro powódki przesłało do biura pozwanych wzór pisemnej umowy. Pozwani, po konsultacjach uznali, że wzór ten „jest do niczego” i opracowali własny projekt dokumentu umowy, który w dniu […] lutego 2007 roku przesłali do biura powódki. Z biura tego otrzymali odpowiedź, że K. R. będzie miała dostęp do Internetu w sobotę. Poproszeni zostali o cierpliwość. Do dnia odstąpienia od umowy, co miało miejsce w dniu […] lutego 2007 roku, powódka nie ustosunkowała się do przesłanego jej projektu. W dniu […] lutego 2007 roku powódka wyjechała na ferie za granice, gdzie przebywała 8 dni. Podczas pobytu za granicą powódka otrzymała informację od znajomych, że „miasto jest zaklejone plakatami informującymi o gali”.

W dniu […] lutego 2007 roku powódka podczas rozmowy telefonicznej poinformowała pozwanego I. S., że nie wystąpi na Gali Mistrzów Tańca z uwagi na fakt, że będzie ona transmitowana przez […], a nie […]. Konsultowała tę kwestię z dyrektorem w […] E. M., który oświadczył jej, że nie ma możliwości, aby prowadziła ona imprezę transmitowaną przez telewizję […]. Powódka ostatecznie nie wystąpiła na Gali, która odbyła się w dniu […] marca 2007 roku.

W dniu […] marca 2007 roku pozwani S. otrzymali pismo z […] SA, w którym spółka to zażądała między innymi złożenia przez pozwanych oświadczenia przed rozpoczęciem Gali Mistrzów Tańca, z którego wynikać będzie, że wycofanie się K. R. z prowadzenia Gali wynika z nienależytego wykonania umowy przez pozwanych i spowodowane jest tym, że wbrew wcześniejszym ustaleniom Gala nie będzie transmitowana przez Telewizję […]. Ponadto w piśmie tym zawarte zostało żądanie wypłacenia powódce kwoty odszkodowania w wysokości 22.000 zł brutto w związku z wprowadzeniem […] i K. R. w błąd co do możliwości zorganizowania tej imprezy z udziałem […] i powódki. Pozwani nie spełnili powyższych żądań. W dniu […] marca 2007 roku skierowali pismo do […] SA, w którym zakwestionowali fakt nienależytego wykonania zawartej z powódką umowy. Podnieśli również, że w zakres ich obowiązków związanych z przygotowaniem Gali Mistrzów Tańca nie wchodziło zawarcie umowy o transmisję telewizyjną tej imprezy. Kwestia ta była przedmiotem działań i starań […].

Powódka, poza prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, związana jest z […] umową o współpracę. W umowie tej w § 9 i 10 zawarte zostały postanowienia o zakazie konkurencji. Zgodnie z § 9 umowy, powódka, jako wykonawca, zobowiązana jest w trakcie trwania tej umowy, a także 3 miesiące po jej wygaśnięciu, do powstrzymywania się od wszelkiej działalności kolidującej z interesami […], jako zamawiającego, w szczególności niepodejmowania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego w podmiotach konkurencyjnych w stosunku do stacji […]. Ponadto […] uzyskał prawo do wykorzystywania wizerunku powódki w prasie, radio, telewizji i innych mediach zarówno w celach komercyjnych, jak i niekomercyjnych. Powódka zobowiązała się również do powstrzymywania się od wszelkiego rodzaju komercyjnego i niekomercyjnego wykorzystywania swojego wizerunku lub wypowiedzi, w szczególności udziału w reklamach i akcjach promocyjnych. Wszelkie działania powódki, które mogłyby naruszać powyższe zapisy, wymagają zgody […] udzielonej na piśmie pod rygorem nieważności. Ponadto, zgodnie z § 10 umowy, powódka zobowiązała się współdziałać z […] w kształtowaniu publicznego wizerunku i zezwoliła na wykonywaniu swoich praw osobistych w zakresie określonym umową.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał za niezasadne powództwo, oparte na twierdzeniu o naruszeniu przez pozwanych wizerunku powódki poprzez bezprawne posłużenie się jej nazwiskiem w materiałach reklamujących Galę Mistrzów Tańca.

Sąd wskazał, że zarówno wizerunek, jak i nazwisko należą do dóbr osobistych które identyfikują jednostkę, są nośnikami informacji indywidualizujących i identyfikujących dana osobą. Do grupy tej, określanej w doktrynie niekiedy jako „symbole człowieka” należą również takie dobra osobiste, jak pseudonim, przezwisko, czy maska artystyczna [zob. m.in. T. Grzeszak, Reklama a ochrona dóbr osobistych (naruszenie prawa osobistych wykorzystywanych w reklamie żyjących osób fizycznych), PPH 2000, nr 2, s. 713]. Dobra osobiste identyfikujące jednostkę, takie właśnie jak wizerunek, nazwisko, pseudonim uzyskują wymierną wartość majątkową, zawarty w nich, tradycyjny element majątkowy zdaje się zrównywać z elementem niemajątkowym. Dotyczy to zwłaszcza osób powszechnie znanych, których osoba u szerokiej publiczności wywołuje pozytywne skojarzenia, których nazwisko, czy wizerunek jest rozpoznawalny na rynku, przysługuje mu określona renoma.

Zdaniem Sądu wskazane podobieństwa w zakresie funkcji i znaczenia wizerunku osoby oraz jej nazwiska nie uzasadniają jednak utożsamiania tych dwóch dóbr osobistych, w szczególności na gruncie art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Na gruncie prawa autorskiego wizerunek stanowi szeroko pojętą podobiznę człowieka, a więc konkretyzację i ustalenie jego obrazu fizycznego, zdatną do zwielokrotniania i rozpowszechniania [zob. m.in. T. Grzeszak, Prawo do wizerunku i korespondencji, w: System prawa prywatnego, t. 13, s. 497, A. Matlak, Cywilnoprawna ochrona wizerunku, KPP 2004, z. 2, s. 320; J. Barta, R. Markiewicz, w: Czajkowska-Dąbrowska M., Ćwiąkalski Z., Markiewicz R., Trapie E. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2001, s. 533]. Wizerunek w sensie prawnym oznacza, więc przedstawienie i konkretyzację wyglądu fizycznego człowieka. Sąd uznał, że w tym znaczeniu wizerunek jako dobro osobiste powódki nie został naruszony działaniem pozwanych. Nie jest zatem zasadne przywoływanie jako podstawy prawnej powództwa przepisów prawa autorskiego - wskazane w pozwie art. 78 i 83 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podstawę ochrony naruszonego dobra osobistego powódki w postaci nazwiska oraz interesów niemajątkowych związanych z tym naruszeniem stanowią przepisy kodeksy cywilnego dotyczącego ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c. oraz art. 448 k.c.), które przewidują zarówno niemajątkową (art. 24 § 1 zd. 1 i 2 k.c.), jak i majątkową (art. 24 § 1 zd. 3, art. 448 k.c.) formę ochrony dóbr osobistych.

Pozwani M. S. – S. oraz I. S. posłużyli się nazwiskiem powódki przy reklamowaniu imprezy Gala Mistrzów Tańca, przy czym informacja, że imprezę poprowadzi K. R., zamieszczona na plakatach reklamujących tę imprezę, jak i w reklamach zamieszczonych w prasie i w Internecie, w spotach reklamowych emitowanych w radiu spełniała dwie funkcje : informacyjną, wskazującą publiczności osobę, która poprowadzi zapowiadaną galę, oraz marketingową reklamową. Pozwani angażując powódkę do prowadzenia gali oraz informując o tym publiczność korzystali z renomy powódki, sympatii i popularności, jaką cieszy się ta osoba w świecie pop-kultury.

Dokonane naruszenie dobra osobistego powódki w postaci jej nazwiska nie miało wszakże, w ocenie Sądu Okręgowego, charakteru bezprawnego, bowiem I. S. uzyskał ustną zgodę powódki na posłużenie się jej nazwiskiem w kontekście upublicznienia informacji, że Gala zostanie przez nią poprowadzona. Powódka nie zgodziła się na wykorzystanie jej wizerunku - podobizny, obrazu fizycznego w reklamie imprezy, gdyż prawa w tym zakresie przynależą do […]. Zgodziła się natomiast na zamieszczenie informacji, że poprowadzi ona galę taneczną. Fakt wyrażenia zgody na podanie informacji, że to powódka poprowadzi galę mistrzów tańca, wynika również z zeznań samej powódki.

W dniu […] stycznia 2007 roku powódka w rozmowie telefonicznej z pozwanym przyjęła jego propozycję poprowadzenia jako konferansjer Gali Mistrzów Tańca. Strony podczas tej rozmowy ustaliły termin, miejsce i charakter występu, ustaliły również wysokość należnego z tego tytułu wynagrodzenia -kwota 15.000 zł. Tym samym strony osiągnęły konsens, co do zasadniczych elementów składowych (istotnych postanowień) umowy, konsensem objęte zostały essentialia negotii umowy o dzieło (art. 627 k.c.). Tym samym Sąd uznał, że w dniu […] stycznia 2007 roku pomiędzy pozwanymi S. a powódką K. R. zawarta została w trybie ofertowym (art. 66 i n. k.c.) ustna umowa o dzieło w postaci poprowadzenia przez powódka Gali Mistrzów Tańca, która miała odbyć się w W. w dniu […] marca 2007 roku. Zdaniem Sądu oceny tej nie zmienia fakt, że intencją stron było następcze spisanie postanowień tej umowy w formie pisemnej. Czym innym jest bowiem zawarcie samej umowy - czynność prawna konsensualna, dochodząca do skutku w przypadku zaistnienia konsensu stron co do istotnych postanowień umowy, czym innym natomiast późniejsze udokumentowanie zawartego porozumienia formie pisemnej. Nadto obie strony zgodnie stwierdziły w toku postępowania, że taka praktyka - wcześniejsze zawieranie umów w formie ustanej, a następnie spisanie odpowiednich dokumentów tuż przed występem - jest praktyką powszechnie stosowaną w branży rozrywkowej. Powyższa umowa wiązała strony do dnia […] lutego 2007 roku, kiedy to powódka odstąpiła od niej powołując się na fakt, że nie może wystąpić na imprezie, która będzie transmitowana przez telewizję […].

Zaangażowanie do występu gwiazdy, jaką bez wątpienia jest powódka zmierza do zainteresowania publiczności tym występem, przyciągnięcia jej na występ, a tym samym zdyskontowania „siły atrakcyjnej” i renomy gwiazdy. Elementem koniecznym jest, więc w tym przypadku poinformowanie potencjalnej publiczności o planowanym występie gwiazdy i tym samym zachęcenie jej do przyjścia na występ. Bez tej możliwości, angażowanie gwiazdy i ponoszenie związanych z tym kosztów mijałoby się z celem. Sąd zwrócił uwagę, że powyższe nie oznacza, że nie można przyjąć konstrukcji przeciwnej, w której strony, obok umowy o występ, zawierają oddzielną umowę, z zastrzeżeniem odrębnego wynagrodzenia, za wykorzystanie nazwiska, czy też wizerunku gwiazdy w materiałach reklamujących daną imprezę. Artysta powinien jednak w sposób wyraźny kwestię tę zastrzec, czego powódka nie uczyniła. W przypadku braku takiego zastrzeżenia należy uznać, że zgoda na występ jest równoznaczna ze zgodą na poinformowania publiczności o tym fakcie - zamierzonym występie artysty w formach ogólnie przyjętych w takiej sytuacji (plakaty, spoty reklamowe, zaproszenia).

Zdaniem Sądu, zgoda powódki na umieszczenie publicznej informacji, że poprowadzi ona Galę Mistrzów Tańca może być wnioskowana również na podstawie samego jej zachowania. O fakcie pojawienia się plakatów reklamowych dowiedziała się około […] lutego 2007 roku i wówczas nie uczyniła nic, co świadczyłoby, że nie zgadza się z ich treścią. W szczególności nie skontaktowała w tym celu z pozwanym I. S., nie żądała wycofania materiałów reklamowych. Kwestia ta podniesiona została przez powódkę dopiero wówczas, gdy odstąpiła ona od umowy, której przedmiotem był jej występ na gali.

Działanie pozwanych ograniczyło się jedynie do poinformowania w materiałach reklamowych, że galę poprowadzi K. R. W szczególności pozwani nie wykorzystali wizerunku powódki, wobec jej wyraźnego zastrzeżenia w tym zakresie. Z tych względów Sąd uznał, że zawarta z powódką umowa o występ upoważniała pozwanych do poinformowania o tym fakcie potencjalnej publiczności w materiałach reklamujących imprezę.

Niezależnie od powyższego Sąd wskazał, że strona powodowa niezasadnie utożsamia użycie nazwiska powódki z użyciem jej wizerunku i w związku z tym bezzasadnie posługuje się pojęciami zaczerpniętymi z zakresu prawa autorskiego, jak np. pola eksploatacji. Nazwisko, w tym również nazwisko osoby popularnej, jako dobro osobiste nie stanowi, bowiem dobra majątkowego, które mogłoby być przedmiotem umów z zakresu prawa autorskiego. Nadto ani forma, ani treść materiałów reklamowych nie narusza per se dóbr osobistych powódki, w szczególności prawa do nazwiska. Materiały te mają charakter standardowy, zawierają rzeczowe informacje o mającej się odbyć imprezie, zawierają również informację, że imprezę tę poprowadzi K. R. Brak w nich jakichkolwiek elementów, w kontekście których zamieszczenie nazwiska powódki mogłoby być źródłem naruszenia jej dóbr osobistych (przykładowo: ośmieszać powódkę, naruszać jej prywatność, czy dobre imię). Umowa o prowadzenie Gali Mistrzów Tańca zawarta przez strony w dniu […] stycznia 2007 roku wiązała strony do dnia […] lutego 2007 roku, tj. do chwili, gdy została przez powódkę wypowiedziana. Dlatego zdaniem Sądu, w okresie od dnia […] stycznia 2007 roku do […] lutego 2007 roku, pozwani mieli prawo podawać w materiałach reklamowych informację, że gala prowadzona będzie przez powódkę. Informacja ta odpowiadała wówczas faktycznemu stanowi.

Sąd nie podzielił również argumentacji strony powodowej, że pozwani doskonale zdawali sobie sprawę, że powódka jako dziennikarka zatrudniona w […] nie będzie mogła wystąpić na gali transmitowanej przez konkurencyjną stację […]. Powódka nie jest bowiem dziennikarką zatrudnioną w […], a jedynie osobą z […] współpracującą, a nadto powódka przy zawieraniu umowy z pozwanymi nie wskazała, że w jej umowie z […] istnieją klauzule konkurencyjne, które w jej ocenie zakazują jej występowania na imprezach transmitowanych przez inne stacje telewizyjne. Umowa ta nie była pozwanym znana. Natomiast analiza zapisów tej umowy wskazuje, że w istocie powódka bez pisemnej zgody […] nie mogła wykorzystywać swojego wizerunku w żadnych innych przedsięwzięciach o charakterze komercyjnym i niekomercyjnym (§ 9 umowy z […]). Kwestia, czy Gala była transmitowana przez konkurencyjną stację telewizyjną staje się zagadnieniem drugoplanowym. To na powódce ciążył w istocie obowiązek uzyskania zgody […] na występ na Gali. Zawarcie przez powódkę z pozwanymi umowy bez uzyskania uprzedniej zgody […], uznać należy zdaniem Sądu I instancji za przejaw nielojalności kontraktowej, zarówno względem pozwanych w tej sprawie, jak i […], a jednocześnie brak jest podstaw do stawiania zarzutów stronie pozwanej co do bezprawnego i niezgodnego z zasadami współżycia społecznego postępowania.

Sąd wskazał, że zgoda uprawnionego na naruszenie dóbr osobistych stanowi działanie prawne zbliżone rodzajowo do oświadczenia woli. Ze względu na nieodłączność dóbr osobistych od ich podmiotu, zgoda nie przybiera charakteru rozporządzenia powodującego trwałe przeniesienie lub wygaśnięcie prawa osobistego. Odnosi się tylko do sfery wykonywania prawa i dotyczy konkretnego działania osoby ingerującej w cudzą sferę dóbr osobistych (por. m.in. Z. Radwański, Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 2003, s. 168). Zgoda jest czynnością odwoływalną, przy czym odwołanie zgody nie ma mocy wstecznej. Z tych względów podkreśla się, że odwołanie takie możliwe jest do czasu podjęcia ingerencji w sferę dóbr osobistych objętych zgodą uprawnionego. W efekcie odwołanie zgody przez powódkę na posłużenie się jej nazwiskiem w materiałach reklamujących Galę nie uchyla wyłączenia bezprawności działań pozwanych w okresie do dnia […] lutego 2007 roku.

Odmienna sytuacja istniała w okresie od […] lutego 2007 roku do dnia […] marca 2007 roku. W tym okresie, na skutek cofnięcia zgody przez powódkę, pozwani S. utracili prawo posługiwania się jej nazwiskiem w materiałach reklamujących Galę, z tym, że powódka nie udowodniła, ani nawet nie wywodziła, że jakiekolwiek działania naruszające prawo do nazwiska powódki zostały podjęte przez pozwanych po dniu […] lutego 2007 roku. Wszystkie materiały reklamowe zostały wyemitowane i opublikowane przed tą datą.

Zaniechanie podjęcia przez pozwanych działań, na skutek wypowiedzenia umowy przez powódkę przed rozpoczęciem Gali a związanych z poinformowaniem opinii publicznej o fakcie rezygnacji powódki z prowadzenia Gali, nie stanowiło w ocenie Sądu bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powódki. Powódka odstąpiła od umowy zaledwie trzy dni przed planowaną galą. Zmiana treści materiałów reklamowych w tak krótkim okresie, przed samą imprezą, nie była możliwa. Pozwani podjęli kroki możliwe w tym zakresie -skierowanie do mediów, sponsorów i patronów medialnych informacji o rezygnacji powódki z udziału w Gali. Z tych względów, zdaniem Sądu, nie można skutecznie postawić pozwanym zarzutu bezprawnego zaniechania.

Sąd nie podzielił także zarzutu powódki, że niezłożenie przez pozwanych przed rozpoczęciem gali oświadczenia nadesłanego w dniu […] marca 2007 roku przez […] S.A. skutkowało dalszym naruszeniem dóbr osobistych powódki, czy też zwiększeniem skali dokonanego naruszenia. Treść oświadczenia nadesłanego przez […] SA., z której wynika, że pozwani ponoszą pełną odpowiedzialność za odstąpienie K. R. od umowy i w efekcie za niepojawienie się jej, pomimo publicznych zapowiedzi, na imprezie, nie znajduje potwierdzenia w ustalonym stanie faktycznym sprawy.

Co do powództwa skierowanego przeciwko pozwanemu […], Sąd uznał je za niezasadne z uwagi na brak legitymacji biernej po stronie tego pozwanego. […] w zakresie swoich działań nie zawierało żadnej umowy z powódką, nie przygotowywało materiałów reklamowych, w końcu swoimi działaniami nie naruszyło bezpośrednio ani pośrednio prawa powódki do jej nazwiska, dlatego nie ponosi odpowiedzialności niemajątkowej za naruszenie dóbr osobistych powódki.

W konsekwencji wobec braku przesłanek materialnoprawnych przewidzianych w art. 24 i 448 k.c., art. 83 i 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a także art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, sąd oddalił powództwo. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.c. w zw. z art. 108 § 1 k.c.

Orzeczenie to w części oddalającej powództwo w stosunku do pozwanych M. S. – S. oraz I. S., zaskarżyła apelacją powódka. Zarzuciła :

1.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 81 ust.1. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, poprzez błędną ich interpretację i uznanie, że wykorzystanie w celach reklamowych dóbr osobistych (nazwiska) osoby publicznej, w zasadzie nie wymaga zgody uprawnionego wyrażonej w sposób niewątpliwy i nie budzący zasadniczych wątpliwości na takie wykorzystanie;

2.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 81 ust.l. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, poprzez uznanie, że rzekomy fakt zawarcia umowy o dzieło w drodze ofertowej w odniesieniu do innych czynności implikuje w sposób kategoryczny okoliczność w postaci wyrażenia zgody na wykorzystanie do celów reklamowych dóbr osobistych (nazwiska) osoby publicznej, chociaż Sąd Okręgowy nazywa tę zgodę „dorozumianą”;

3.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 23 i 24 k.c., poprzez błędną ich interpretację i uznanie, że zaniechanie podjęcia określonych działań nie może zostać uznane za działanie bezprawne w rozumieniu tych przepisów i tym samym stanowić przesłankę egzoneracyjną wystarczającą do uznania, iż nie doszło do naruszenia dóbr osobistych;

4.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 355 § 2 k.c. poprzez uznanie że zasada podwyższonej należytej staranności określana przy uwzględnieniu jej zawodowego charakteru, obciąża powódkę - osobę fizyczną, a nie pozwanych będących przedsiębiorcami;

5.obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 66 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, kiedy biorąc pod uwagę stosunki danego rodzaju (udział osób publicznych w przedsięwzięciach z zakresu m.in. reklamy i promocji) i biorąc pod uwagę przyjęte poziomy wynagrodzeń (znacznie wyższe niż przedmiotowe 15.000 złotych za sam fakt „fizycznego” poprowadzenia gali) oczywistym jest, iż do istotnych i zasadniczych postanowień umowy należy uzgodnienie kwestii związanych z charakterem i zakresem działań reklamowych oraz związanego z tym wynagrodzenia -czego przedmiotowa „oferta” nawet w ogólnych zarysach nie zawierała; 6.błąd w ustaleniach faktycznych - poprzez niezasadne przyjęcie, że pozwani nie mogli podjąć jakichkolwiek działań o charakterze informującym opinię publiczną o nie poprowadzeniu gali przez powódkę K. R., pomimo jej kategorycznego żądania podczas, gdy było to możliwe bez konieczności ponoszenia specjalnych nakładów sił i środków;

7.błąd w ustaleniach faktycznych - poprzez przyjęcie, że powódka w rozmowie telefonicznej z pozwanym S. ustalała „co pozwany z jej wizerunku może użyć w materiałach reklamowych”, podczas gdy powódka nigdy w zeznaniach, na które Sąd Okręgowy następnie się powołuje nie twierdziła, że pozwany mówił o materiałach reklamowych ;

8.Obrazę przepisów prawa procesowego mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów i całkowite pominięcie istotnej części zeznań F. W. - Prezesa Zarządu Głównego […], którym nie zaprzeczył pozwany I. S., a które stanowiły zapewnienie, iż decyzja o tym że […] będzie transmitować Galę zapadła już w połowie stycznia, o którym to fakcie w tym samym czasie byli poinformowani przez niego osobiście pozwani S. ;

9.Obrazę przepisów prawa procesowego mającego wpływ na treść orzeczenia, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego rozstrzygającego o najistotniejszym zagadnieniu tj. o udzieleniu zgody na korzystanie z dóbr osobistych powódki (nazwiska) z całkowitym pominięciem w tym zakresie złożonych przez nią samą zeznań lub ich interpretacją całkowicie odbiegającą ich dosłownego brzmienia.

Apelująca wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez uwzględnienie powództwa w całości w stosunku do pozwanych I. S. i M. S.-S., oraz zasądzenie od tych pozwanych kosztów procesu za obie instancje.

Pozwani M. S. – S. i I. S. wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzanie na ich rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

W pierwszej kolejności, w związku z zarzutem naruszenia art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.06.90.631 j.t.), nasuwa się potrzeba oceny konstrukcji roszczenia.

Znaczna cześć uzasadnienia pozwu (i apelacji) odwołuje się do prawa autorskiego jak również dorobku orzeczniczego ukształtowanego na gruncie przepisów dotyczących ochrony wizerunku. Mimo niewątpliwych analogii, na które zwraca uwagę skarżąca, w przedmiotowym stanie faktycznym nie mogły mieć zastosowania przepisy ustawy z 4 lutego 1994 r. Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd wyrażony w publikacji, nota bene przytoczonej przez powódkę (Elżbieta Traple „Prawo reklamy i promocji” Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis Warszawa 2007, str. 837), iż z prawa do ochrony nazwiska można korzystać wyłącznie na podstawie art. 23 k.c., brak natomiast szczególnego przepisu konstruującego wyłączne prawo do „rozpowszechniania nazwiska”. Pojawiający się w piśmiennictwie postulat zrównania zasad ochrony wizerunku i nazwiska, choć bez wątpienia racjonalny, jak dotąd nie został zrealizowany przez ustawodawcę. Nie istnieje normatywna podstawa do poszukiwania ochrony przed rozpowszechnianiem nazwiska w zamieszczonych w ustawie o prawie autorskim, przepisach zakazujących (poza określonymi sytuacjami) rozpowszechniania wizerunku. Tym samym za nietrafne należy uznać odwoływanie się do właściwego dla tego prawa, pojęcia „pole eksploatacji”.

Ochrona dobra osobistego jakim jest nazwisko może się zatem realizować wyłącznie na podstawie art. 24 k.c. Jest w sprawie niesporne, że pozwani ad. 1 i 2 posłużyli się nazwiskiem powódki w kampanii informacyjno – reklamowej imprezy o nazwie „Polska Gala Mistrzów Tańca”. Ma wszakże rację Sąd I instancji, że nie było to zachowanie bezprawne. Strony łączyła ustna umowa, której istotne postanowienia (essentialia negotii) sprowadzały się do ustalenia, że powódka poprowadzi […] marca 2007 r., trwającą trzy godziny, Galę. W zamian miała otrzymać wynagrodzenie w wysokości 15.000 zł netto. Nadto strony ustaliły, iż w materiałach reklamowych zostanie użyte imię i nazwisko powódki.

Dokonując powyższych, stanowczych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy nie uchybił zasadzie swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Przedmiotowa umowa nie wymagała żadnej szczególnej formy. Zawarcie kontraktu w formie ustnej uwiarygodniają wskazane zeznania powódki o tym, że umowę na prowadzenie takich imprez w praktyce podpisuje się „tuż przed imprezą, na kilka dni przed imprezą” (k.194). Skoro tak się zwykle dzieje, to należy zaakceptować również to ustalenie, że ustnie skarżąca wyraziła zgodę na użycie nazwiska w materiałach reklamowych, przy czym nie chodzi o zgodę dorozumianą. Kampania informująca o Gali musiała przecież, by była skuteczną, rozpocząć się wcześniej niż kilka dni przed jej terminem, a jeszcze wcześniej musiały być zamówione materiały reklamowe.

Poza tym, o prawidłowości podstawy faktycznej rozstrzygnięcia przekonuje okoliczność, iż około dwa tygodnie przed Galą powódka podjęła proponowane przez I. S. działania, mające doprowadzić do zareklamowania imprezy w prowadzonym przez nią programie telewizyjnym „[…]” (zeznania powódki -k.194), czego zapewne by się nie podjęła gdyby nie była (i czuła się) związania umową.

Nie ma prawnych przeszkód, by zawarcie ustnej umowy nastąpiło w rozmowach telefonicznych. Ustalenie że tak było nie budzi zastrzeżeń także dlatego, iż przedmiot umowy był nieskomplikowany, obejmował odpłatny udział powódki w jednym tylko, określonym ściśle co do czasu i miejsca, odpowiednio zareklamowanym zdarzeniu, a zakres czynności jakie miała skarżąca podjąć, zamykał się w zwrocie „prowadzenie gali tańca”, co, zważywszy na doświadczenie zawodowe prowadzącej, nie wymagało doprecyzowania. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że także umowa z […] o transmisję była umową ustną (zeznania F. W. – k.226).

Należy też zauważyć, iż „wyrażenie zainteresowania”, a więc sformułowanie jakim posłużyła się powódka odtwarzając - w ramach zeznań – przebieg rozmów z pozwanym, nie jest dość precyzyjne, ma charakter opisowy i nie pozwala na ścisłe ustalenie treści wypowiedzi. Nie przekonuje w konfrontacji z relacją pozwanego, przytaczającą zwroty użyte w rozmowie. Istotą kampanii było dotarcie do jak największej liczby potencjalnych widzów, zatem ograniczenie się przez organizatorów tylko do formy plakatu nie wydawałoby się racjonalne, podobnie jak zastrzeżenie tylko takiej postaci informacji (reklamy) przez powódkę. Mając dwie rozbieżne relacje na ten temat, Sąd Okręgowy oparł się na tej, którą ocenił jako bardziej przekonującą. Musiał dokonać wyboru, a Sąd Apelacyjny w świetle przedstawionych uwag nie znajduje podstaw do jego zakwestionowania, zwłaszcza, że dysponuje tylko protokołami, podczas gdy Sąd meriti miał bezpośredni kontakt z przesłuchiwanymi stronami.

Jeśli chodzi o uzgodnione wynagrodzenie, to materiał dowodowy nie pozwala na zaakceptowanie wyrażonej w ramach zarzutu naruszenia art. 66 § 1 k.c. tezy, że zwykle wynagrodzenie w podobnych przypadkach jest znacznie wyższe niż 15.000 zł. Nie jest to również fakt powszechnie znany, który nie wymagałby dowodu. Co więcej, powódka zeznała, że taką właśnie kwotę strony ustaliły : „Ustaliliśmy podczas tej rozmowy również honorarium na kwotę 15.000 zł netto” (k.194).

Argument odwołujący się do niezgodności § 6 projektów umów złożonych do akt przez strony (k.12-14 i 120-122) nie został poszerzony o ewentualne konkretne wnioski, jakie miałyby się w związku z tym nasuwać. W szczególności, nie jest jasne, jaką korzyść mieliby pozwani osiągnąć, gdyby Sąd oparł się na projekcie dołączonym do odpowiedzi na pozew. Niemniej, zwraca uwagę okoliczność, że wskazując na ów projekt, pozwani, mimo że dołączyli własną wersję, powołali się na dokument „w aktach sprawy”, a więc w istocie na projekt już złożony przez stronę przeciwną (k.107). Na tę też wersję wskazała w trakcie zeznań pozwana (k.200).

Jak już zaznaczono, przedmiotem umowy było prowadzenie Gali. Niewątpliwie pozwani nie mieli interesu w zamieszczaniu dodatkowych postanowień, czy zastrzeżeń umownych, których przedmiotem byłby sposób transmisji, a w szczególności we wskazaniu stacji, która będzie emitować imprezę. Tym bardziej, że nie oni decydowali o sposobie transmisji imprezy. O ile powódka była ograniczona w możności wykonywania działalności o jakiej stanowiła umowa, to w jej interesie leżało nie tylko zapytanie o to, jaka stacja będzie transmitować Galę, ale wyraźne uwarunkowanie swego w niej udziału np. od prowadzenia transmisji przez […]. Pozwani nie musieli przecież interesować się treścią stosunków prawnych łączących powódkę z podmiotem, z którym pozostawała w stałych zawodowych relacjach. Dopiero gdyby skarżąca poczyniła stosowne zastrzeżenie dotyczące podmiotu transmitującego Galę (w sposób przewidziany art. 61 § 1 k.c.), to dopuszczenie do innych warunków emisji mogłoby obciążać pozwanych i co najmniej można byłoby mówić o nienależytym wykonaniu zobowiązania z ich strony.

Wiarygodność wersji zdarzeń prezentowanych przez stronę powodową osłabiają również zeznania słuchanego za pozwanego […], jego prezesa F. W. (k.224-226). Świadek ten prowadził rozmowy z wiceprezesem […] na temat transmisji przedmiotowej imprezy w telewizji […] i […]. Rozmowy te zwieńczone zostały porozumieniem, umożliwiającym […] patronat medialny. Ostatecznie […] podjął współpracę patronacką dotyczącą Polskiej Gali Mistrzów Tańca, przy czym korespondencję w tej sprawie prowadziła osoba z działu marketingu […] S.A. (k.209-216). A zatem w trakcie przygotowań i do Gali i jej promocji nie istniały ze strony kontrahenta powódki ([…]) przeszkody, dla których udział w niej skarżącej byłby niedopuszczalny lub choćby niewskazany.

Reasumując, wykorzystanie nazwiska powódki do promocji imprezy tanecznej było z nią uzgodnione i stanowiło element umowy dotyczącej prowadzenia Gali Mistrzów Tańca. Nie było więc bezprawne. Sąd Apelacyjny przyjmuje za swoje szerokie wywody Sądu Okręgowego poczynione w ramach oceny roszczenia, z wyjątkiem skomentowania zachowania powódki (k.250), co do zasady zbędnego dla rozstrzygnięcia. Aprobuje zatem także tę część rozważań i ustaleń, która poświęcona jest zachowaniu pozwanych po powzięciu wiadomości o cofnięciu przez powódkę zgody na udział w Gali. Nie zostało wykazane, by w tym okresie doszło jeszcze do jakiegokolwiek rozpowszechniania materiałów reklamowych zawierających nazwisko powódki. Na zastąpienie zaś dotychczasowych materiałów nowymi, pozbawionymi nazwiska powódki, nie było dość czasu. Zważywszy w dodatku, iż cofnięcie zgody na udział w Gali było zaskakujące i postawiło kontrahentów w trudnym położeniu, wymagającym podjęcia natychmiastowych doraźnych działań, umożliwiających, mimo zaistnienia nowej sytuacji, zrealizowanie przedsięwzięcia, za usprawiedliwione okolicznościami trzeba uznać zachowanie pozwanych, które ograniczyło się do polecenia – w dniu […] marca 2007 r. – usunięcia „ze strony głównej MP” i „Informacji o imprezie” informacji, że Galę poprowadzi K. R. (k.125). Konkludując, można stwierdzić, że także w dniach bezpośrednio poprzedzających Galę nie doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powódki.

Z przedstawionych względów, uznając że zaskarżony wyrok odpowiada prawu, w oparciu o przytoczone ustalenia, Sąd Apelacyjny oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. i orzekł o kosztach procesu za drugą instancję na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.).