Postanowienie z dnia 1967-09-07 sygn. II CR 184/67

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 184/67

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1967 r.

Przewodniczący: sędzia B. Łubkowski.

Sędziowie: W. Markowski, J. Pietrzykowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Izabeli O. przeciwko Pawłowi G. o podział majątku wspólnego, na skutek rewizji pozwanego od postanowienia Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 27 stycznia 1967 r., oddalił rewizję.

Małżeństwo stron zostało zawarte dnia 3 września 1946 r., rozwiązane zaś wyrokiem Sądu Powiatowego w Jeleniej Górze z dnia 18 grudnia 1961 r. orzekającym rozwód. W toku postępowania o podział majątku wspólnego, wszczętego na wniosek Izabeli O. (poprzednio G.), Sąd Wojewódzki we Wrocławiu postanowieniem wstępnym z dnia 27 stycznia 1967 r. stwierdził, że gospodarstwo rolne w G. pow. L., nadane Pawłowi G. aktem nadania nr 226344 z dnia 5 marca 1958 r. w Powiatowej Komisji Ziemskiej w L. (księga wieczysta Kw. nr 3201 Państwowego Biura Notarialnego w J.) wraz z objętymi nadaniem nieruchomościami, stanowi przedmiot wspólności ustawowej uczestników postępowania. W rewizji, błędnie nazwanej zażaleniem (por. art. 518 k.p.c.)., Paweł G. żądał uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania lub oddalenia wniosku. Skarżący twierdzi, że wobec objęcia przez niego, jako osadnika wojskowego, wspomnianego gospodarstwa w posiadanie w dniu 14 kwietnia 1946 r., a więc przed zawarciem małżeństwa, na podstawie "protokołu objęcia", stał się on z tą datą właścicielem tego gospodarstwa, wobec czego stanowi ono jego odrębny majątek.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Małżeństwo uczestników postępowania oraz wspólność ustawowa ustały przed dniem wejścia w życie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wobec czego - jak wynika z zestawienia art. V i VIII przep. wprowadzających ten kodeks - o składzie majątku wspólnego decydują przepisy dotychczasowe, w szczególności art. 21 kodeksu rodzinnego z 1950 r. Zgodnie z ustaloną judykaturą (por. m. in. orzeczenia SN z dnia 12.VI.1956 r. 1 CR 718/55, z dnia 10 października 1956 r. 3 CO 26/56, z dnia 30 listopada 1963 r. 2 CO 12/62) nieruchomość nadana jednemu z małżonków w trybie przepisów o reformie rolnej oraz przepisów o osadnictwie stanowi przedmiot wspólności ustawowej.

Według art. 21 § 1 k.r. przesłanką zaliczenia przedmiotu stanowiącego dorobek do wspólności ustawowej jest jego nabycie w czasie trwania małżeństwa. W związku z tym wymaga rozważenia, w jakiej dacie Paweł G. nabył gospodarstwo rolne, tj. w jakiej dacie stał się jego właścicielem. Jak wynika ze sprawy, akt nadania otrzymał on w dniu 5 marca 1958 r., a więc w czasie obowiązywania dekretu z dnia 6 września 1951 r. o ochronie i uregulowaniu własności osadniczych gospodarstw chłopskich na Obszarze Ziem Odzyskanych (Dz. U. Nr 46, poz. 340). Z przepisów tego dekretu, w szczególności z art. 2, 3 i 15, wynika, że wydany po wejściu w życie tego dekretu akt nadania jest administracyjnym aktem deklaratoryjnym, stwierdzającym nabycie z mocy prawa własności gospodarstwa przez osadnika, który objął to gospodarstwo w posiadanie przed dniem 7 września 1951 r. Data objęcia w posiadanie, jeżeli nastąpiło ono przed dniem 7 września 1951 r., nie ma znaczenia z punktu widzenia chwili nabycia własności gospodarstwa. Niezależnie bowiem od okresu posiadania przed tym dniem osadnik, który otrzymał akt nadania w trybie cytowanego dekretu i który posiadał gospodarstwo w chwili wejścia w życie dekretu w sposób określony w art. 2, jest uważany za właściciela gospodarstwa z mocą wsteczną od dnia 7 września 1951 r. W niniejszej sprawie nabycie własności gospodarstwa nastąpiło zatem w okresie trwania małżeństwa stron, trafnie więc uznał Sąd Wojewódzki wspomniane gospodarstwo za przedmiot wspólności ustawowej. Trafnie również Sąd Wojewódzki nie wiązał skutków prawnych, gdy chodzi o chwilę nabycia gospodarstwa z protokołem sporządzonym przez komisję gromadzką w G. z dnia 14 kwietnia 1946 r., protokół ten bowiem może oznaczać jedynie wprowadzenie Pawła G. w posiadanie gospodarstwa, w żadnym jednak razie nie oznacza nabycia przez G. w tej dacie własności gospodarstwa. Użyte w protokole sformułowanie o "przekazaniu na własność" jest pozbawione jakiejkolwiek podstawy prawnej, a tym samym skuteczności prawnej. W związku z tym nie mają znaczenia dla wyniku sprawy rozważania zarówno Sądu Wojewódzkiego, jak i rewizji dotyczące stosunków zachodzących między uczestnikami postępowania przed zawarciem małżeństwa oraz w czasie trwania małżeństwa. Nie można również zgodzić się z poglądem skarżącego, jakoby Sąd Wojewódzki nie mógł stwierdzić przynależności gospodarstwa do majątku objętego wspólnością ustawową przed przeprowadzeniem stosownych zmian w księdze wieczystej. Okoliczność, że tytuł własności nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa jest uregulowany w księdze wieczystej tylko na nazwisko Pawła G., nie stanowi przeszkody do ustalenia w postępowaniu o podział majątku objętego wspólnością ustawową przynależności nieruchomości do tego majątku.

Według bowiem art. 567 § 3 k.p.c. do tego postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku, z zestawienia zaś przepisów art. 684 i 618 k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c. wynika nie tylko, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd jest uprawniony do ustalenia składu tego majątku, lecz ponadto, że w czasie trwania tego postępowania sąd jest wyłącznie właściwy do rozstrzygnięcia sporu między uczestnikami postępowania o to, czy konkretny przedmiot majątkowy należy do majątku objętego wspólnością ustawową. Gdyby więc wnioskodawczyni wytoczyła nawet odrębne powództwo o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, to sprawa taka musiałaby być przekazana sądowi, przed którym toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego (art. 618 § 2 k.p.c. w związku z wyżej przytoczonymi przepisami k.p.c.).

W tym stanie rzeczy rewizja, jako nieuzasadniona, ulega oddaleniu na podstawie art. 387 k.p.c.