Wyrok z dnia 2010-09-09 sygn. I CSK 535/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt I CSK 535/09

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2010 r.

Ocena, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego, odnosi się do jego treści, a nie prawidłowości postępowania przed tym sądem czy obsady składu tego sądu; nieprawidłowości związane z nieujawnieniem przez arbitra powiązań ze stroną dotyczą treści wyroku.

Nieujawnienie przez arbitra okoliczności wskazujących na jego powiązania o charakterze towarzyskim i zawodowym z powodem nie mieści się w sytuacji związanej z wymaganiami co do składu sadu ani i podstawowych zasad postępowania przyjętych w sądzie polubownym (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.).

Wymagania stawiane osobom pełniącym funkcję arbitra łączyć należy z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych jego powiązaniach z podmiotami występującymi w postępowaniu. Własna ocena arbitra nie ma znaczenia, skoro istota rzetelności postępowania jest związana z zewnętrznym, dokonywanym przez inne podmioty, osądem. Do podstawowych zasad porządku prawnego należy także, przewidziane w art. 45 ust. 1 Konstytucji, prawo do sądu, którego elementem jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)

SSN Krzysztof Strzelczyk

SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)

w sprawie ze skargi „U.(...)” Spółki z o.o. w K.

przy uczestnictwie Z. M. o uchylenie wyroku sądu polubownego, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 września 2010 r., skargi kasacyjnej uczestnika postępowania

od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 18 marca 2009 r., sygn. akt VI ACa (…),

oddala skargę kasacyjną i zasądza od Z. M. na rzecz „U.(…)” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 2 700 zł (dwa tysiące siedemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2006 r. Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej ustalił, że na podstawie porozumienia z dnia 22 lipca 2002 r. Z. M. przysługują prawa i obowiązki dzierżawcy nieruchomości położonej w K. przy ulicy S., która stanowi własność U.(…) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K., począwszy od 15 października 1990 r.

Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2008 r. oddalił skargę U.(…) o uchylenie tego wyroku Sądu Arbitrażowego, stwierdzając że zarzuty dotyczące nieważności bądź bezskuteczności zapisu na sąd polubowny oraz powagi rzeczy osądzonej były nieuzasadnione. Zarzut braku bezstronności arbitrów podniesiony został dopiero w postępowaniu ze skargi, a zatem jako spóźniony, stosownie do art. 1208 § 1 k.p.c., nie mógł być skuteczną podstawą zaskarżenia, niezależnie od tego, że nie zasługiwał na podzielenie. Powołanie się na naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego w Rzeczypospolitej Polskiej nie konkretyzowało jakie zasady zostały naruszone. Uzupełnienie tego zarzutu przez wskazanie, że chodzi o zasady demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej, ochrony prywatnej własności, nie dość, że spóźnione, to i merytorycznie niezasadne, nie uwzględniało bowiem zasady swobody kształtowania treści umów zawieranych przez strony.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że uchylił w całości wyrok Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej z dnia 19 kwietnia 2006 r. wydany w sprawie SA (…) i obciążył Z. M. kosztami procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe oparte zostało na następujących ustaleniach i wnioskach:

Umowa dzierżawy nieruchomości położonej w K. przy ulicy S. została zawarta w dniu 15 października 1990r. na okres 30 lat przez Przedsiębiorstwo Państwowe U.(…) i Z. M. będącego dyrektorem przedstawicielstwa I.(…) w W. Wyrokiem Sądu Arbitrażowego z dnia 14 października 2002 r. ustalone zostało, że stosunek prawny dzierżawy powyższej nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym o powierzchni 447 m², wpisanym do rejestru zabytków za nr (...)/963 wraz z oranżerią o powierzchni ogólnej 395 m² i dobudowanym budynkiem mieszkalnym o ogólnej powierzchni 345 m², otoczonym parkiem będącym pod ochroną konserwatora zabytków łączy U.(...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w K. (następcę prawnego Przedsiębiorstwa Państwowego K.(…) ze Z. M., a jego treść określa umowa dzierżawy zawarta w dniu 15 października 1990 r. pomiędzy Z. M. i wymienionym Przedsiębiorstwem. Wyrok ten został uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 4 listopada 2002 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację Z. M., a Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia jego kasacji do rozpoznania.

W dniu 22 lipca 2002 r. Z. M. zawarł z U.(…) porozumienie, w którym potwierdzono, że na mocy umowy z dnia 15 października 1990 r. Z. M. korzysta z opisanej nieruchomości jako dzierżawca, od dnia jej zawarcia. U.(...) wystąpiło przeciwko Z. M. o nakazanie opuszczenia nieruchomości oraz o zapłatę odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z tej nieruchomości. Z kolei Z. M. zainicjował postępowanie przed Sądem Arbitrażowym z żądaniem ustalenia, że jest dzierżawcą wymienionej nieruchomości od 15 października 1990 r., które zakończyło się wydaniem w dniu 19 kwietnia 2006 r. wyroku uwzględniającego to żądanie.

Prowadzone przeciwko P. B., prezesowi zarządu U.(…) w okresie zawierania porozumienia, dochodzenie związane z zarzutem działania na szkodę U.(…) zostało umorzone wobec braku znamion czynu zabronionego.

Sąd Rejonowy uwzględnił wniosek Z. M. o uznanie wyroku Sądu Arbitrażowego.

Spółka U.(…)-Z.(…) w toku postępowania przed Sądem Arbitrażowym nie znała okoliczności wynikających z zeznań świadka W. T., wskazujących na to, że zna Z. M. nie tylko z racji reprezentowania go w innych procesach. Obaj byli związani ze środowiskiem lewicy, utrzymywał, że nie miał z nim kontaktów towarzyskich, nie wchodziła w grę żadna poufałość, obsługiwał Spółkę „C.(...)”, której prezesem był Z. M., nie wykluczył, że był u niego w K., poznał jego żonę, spotykali się na „jajeczku” i „śledziku” w obecności kilkuset osób, robił coś dla Spółki I.(...), ale nie pamięta szczegółów. Nie dostrzegł potrzeby ujawniania tych aspektów znajomości, bo wydawało mu się, że nie ma to związku z samodzielnym rozstrzygnięciem sprawy. Spółka dowiedziała się o nich dopiero w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, a zatem nie mogła ocenić, czy mogłyby one wywołać wątpliwości co do bezstronności tego arbitra w kontekście przesłanek przewidzianych art. 703 k.p.c., skoro wskazywały na naruszenie § 12 ust. 3, § 16 ust 1 zadanie 2 Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej oraz art. 2 Kodeksu etyki arbitra tego Sądu.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że zapis na sąd polubowny zawarty w punkcie VI 6.4 porozumienia stron z dnia 25 lipca 2002 r. podlega ocenie według przepisów kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym w dacie zawierania porozumienia, nie narusza art. 697 § 1 i art. 698 § 1 i 2 k.p.c., jest ważnym i wiążącym strony postanowieniem, niezależnym od ważności i skuteczności łączącego je stosunku prawnego. Nie ma podstaw do przyjęcia, że w tej samej sprawie zapadł pomiędzy stronami prawomocny wyrok, skoro w tej prowadzonej przez Sąd Arbitrażowy i zakończonej wyrokiem z dnia 14 października 2002 r. żądanie Z. M. wywodzone było z umowy dzierżawy zawartej w dniu 15 października 1990 r., a w sprawie zakończonej wyrokiem z 19 kwietnia 2006 r. z porozumienia zawartego w dniu 22 lipca 2002 r. Ponadto pierwszy z wyroków został uchylony, a zatem nie tworzył stanu powagi rzeczy osądzonej. Za uzasadnione uznał zarzuty objęte art. 1206 § 1 pkt 4 oraz § 2 pkt 2 k.p.c. w zakresie sprzeczności wyroku Sądu Arbitrażowego z podstawowymi zasadami porządku prawnego, odnoszącymi się do wykładni i zastosowania art. 353¹ k.c.

Powołanie podstawy skargi przewidzianej art.1206 § 1 pkt 4 k.p.c. nastąpiło z naruszeniem terminu wskazanego w art. 1208 § 1 k.p.c., ale w sytuacji, gdy zarzut okazał się uzasadniony, musi być wzięty pod uwagę przez Sąd urzędu w zakresie podstawy z art.1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Wydanie wyroku przez bezstronny i niezawisły sąd jest podstawową zasadą porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, odnoszoną także do sądu polubownego. Wynikające z powyższych zeznań wątpliwości U.(…) co do bezstronności arbitra nie są jednoznaczne ze stwierdzeniem, że nie był on bezstronny i niezależny. Naruszone zostało prawo tej strony do podjęcia decyzji co do wyłączenia go. Wydanie zatem wyroku w tych warunkach nastąpiło z pogwałceniem podstawowej zasady porządku prawnego w postaci prawa strony do osądzenia sprawy przez bezstronny i niezależny Sąd.

Nie było podstaw do zmiany stanowiska wyrażonego w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 20 października 2004 r., że przymiot dzierżawcy opisanej nieruchomości wywodzony z umowy z dnia 15 października 1990 r. przysługuje firmie I.(...), która była reprezentowana przez Spółkę Dernan, w której imieniu działał Z. M. Nie ma znaczenia, że dzierżawca nie wykonywał obowiązków wynikających z tej umowy. Ukształtowanie treści nowej umowy dzierżawy w porozumieniu z dnia 22 lipca 2002 r. jest dopuszczalne w granicach swobody kontraktowania, przewidzianej art. 353¹ k.c., ale nie może obejmować okresu wstecznego, ponieważ nie zmienia ani nie uzupełnia umowy z dnia 15 października 1990 r. Sprzeciwia się to naturze stosunku prawnego o charakterze trwałym, do jakich należy dzierżawa. W tej sytuacji opisane porozumienie jest nieważną czynnością prawną i oparcie na niej wyroku przez Sąd Arbitrażowy uchybia podstawowym zasadom porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej stabilności, pewności i bezpieczeństwa obrotu cywilnoprawnego, wypełniając podstawę przewidzianą art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c.

W skardze kasacyjnej Z. M. powołał obie podstawy objęte art. 398³ § 1 k.p.c. Naruszenie prawa materialnego łączy z błędną wykładnią i w konsekwencji niewłaściwym zastosowaniem art. 353¹ k.c. przez przyjęcie, że potwierdzenie z mocą wsteczną praw i obowiązków dzierżawcy, korzystającego z nieruchomości, jest sprzeczne z naturą stosunku o charakterze trwałym oraz niewłaściwym zastosowaniem art. 65 k.c. przez uznanie, że doszło do wykreowania nowego stosunku dzierżawy z mocą wsteczną, podczas gdy porozumienie stanowiło ugodowe usunięcie istniejącego między stronami sporu. Naruszenie przepisów postępowania dotyczy art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. przez przyjęcie, że uregulowanie to obejmuje również zasady wskazane w art. 1206 § 1 k.p.c., że możliwe jest uwzględnienie z urzędu sprekludowanego zarzutu braku bezstronności arbitra oraz uznanie za podstawę oceny wyroku postępowania przed sądem polubownym, a nie jego treści i stwierdzenia, że nie było potrzeby wykazywania, że arbiter nie działał w sposób bezstronny. Nieuzasadnione było zastosowanie art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. i założenie, że uchybienie wymaganiom co do wyłączenia arbitra oznacza uchybienie wymaganiom co do składu sądu polubownego oraz przyjęcie, że wystarczające dla uchylenia wyroku jest stwierdzenie, że arbitra łączą z jedną ze stron stosunki towarzyskie i zawodowe bez wykazania, że arbiter ten nie był bezstronny i niezależny. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o dokonanie jego zmiany i oddalenie skargi U.(…) o uchylenie wyroku Sądu Arbitrażowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia zmierzającym do uchylenia tego wyroku, jeśli usprawiedliwiona jest chociaż jedna z podstaw wyczerpująco wymienionych w art. 1206 k.p.c. Przyczyny te mają formalny charakter. Sąd powszechny nie jest uprawniony do merytorycznej oceny sporu pomiędzy stronami postępowania polubownego.

Do rozpoznania sprawy mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy-Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 178, poz. 1478), stosownie do art. 2, skoro skarga wniesiona została po dniu jej wejścia w życie. Do oceny okoliczności stanowiących podstawę skargi, które nastąpiły wcześniej, w odniesieniu do ich spełnienia się należy jednak brać pod uwagę przepisy dotychczas obowiązujące (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2008 r., IV CSK 292/08, niepubl. i uchwałę z dnia 21 stycznia 2009 r., III CZP 136/08, OSNC 2009/12/160). Sąd powszechny rozpoznający skargę jest związany przytoczonymi przez skarżącego podstawami. Z urzędu bierze pod uwagę jedynie dwie z wymienionych w art. 1206 § 2 k.p.c. podstaw, niemożność rozstrzygnięcia sporu przez sąd polubowny i sprzeczność wyroku sądu polubownego z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

Wypowiedzi orzecznictwa i piśmiennictwa z okresu obowiązywania art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c. i poprzedzających go uregulowań wyrażały dominujący pogląd, że ocena, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego odnosi się do jego treści, a nie prawidłowości postępowania przed tym sądem, czy obsady składu tego sądu (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 1937 r., C III 1254/35, wyrok z dnia 3 września 1998 r., I CKN 822/97, OSNC 1999/2/39). Uregulowanie art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. jest odpowiednikiem poprzednio obowiązującego art. 712 § 1 pkt 4 k.p.c., a zatem wypracowany w okresie jego obowiązywania sposób zapatrywania zachował aktualność w obecnym stanie prawnym. Do uchylenia wyroku sądu polubownego na podstawie klauzuli porządku prawnego może dojść w przypadku stwierdzenia, że objęte jego treścią skutki nie są zgodne z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad porządku prawnego obowiązującego w Polsce (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 września 2009 r., I CSK 53/09, niepubl.). Do zasad tych należą nie tylko normy konstytucyjne, ale i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r., II CKN 267/00, OSNC 2000/11/203).

Nie zasługuje na podzielenie zarzut, że skarżony wyrok narusza art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c., chociaż nie można zgodzić się ze stwierdzeniem Sądu drugiej instancji, że nieujawnienie przez arbitra W. T. okoliczności wskazujących na jego powiązania o charakterze towarzyskim i zawodowym ze Z. M. wypełniają dyspozycję podstawy przewidzianej art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c. Nie mieści się bowiem ani w sytuacji związanej z wymaganiami co do składu sądu ani podstawowych zasad postępowania przyjętych w sądzie polubownym. Prawidłowe było rozważenie tych okoliczności w ramach podstawy, którą sąd powinien brać pod uwagę z urzędu. Każda z podstaw objętych art. 1206 k.p.c. ma samodzielny charakter.

Określone w § 7 statutu Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej i § 12 ust. 3 i 4 regulaminu oraz art. 2 ust. 2 Kodeksu etyki arbitra tego Sądu wymagania stawiane osobom pełniącym funkcję arbitra łączyć należy z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych jego powiązaniach z podmiotami występującymi w postępowaniu. To ocenie uczestnika postępowania podlegają te okoliczności jako podłoże decyzji o wyborze arbitra lub żądania wyłączenia go. Własna ocena arbitra nie ma znaczenia, skoro istota rzetelności postępowania jest związana z zewnętrznym, dokonywanym przez inne podmioty, osądem. Doszło do naruszenia przekonania uczestnika postępowania o niezależności sądu, któremu powierzono rozstrzygnięcie sporu i zaufania, że o jego wyniku decydować będą jedynie przedstawiane racje, obiektywnie oceniane i przepisy prawa. Do podstawowych zasad porządku prawnego należy także, przewidziane art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do sądu, którego elementem jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania. Wyrok Sądu Arbitrażowego wydany został z pogwałceniem tej podstawowej zasady porządku prawnego, która dotyczy każdego postępowania sądowego, również arbitrażowego. Bezwzględny charakter tej przyczyny wskazuje na brak potrzeby wykazania, że wymieniony arbiter działał w sposób stronniczy.

Nie ma także racji skarżący, powołując się na to, że w istocie podnoszone przez U.(…) nieprawidłowości dotyczą przebiegu postępowania, a nie treści wyroku. Wydanie wyroku z pogwałceniem podstawowej zasady porządku prawnego nie wywołuje wiążącego skutku. Nie usuwa wątpliwości, czy w miarodajny sposób rozważone zostały wszystkie istotne, podnoszone w toku tego postępowania zagadnienia, dotyczące ustalenia stosunku prawnego i jego mocy wstecznej, zwłaszcza wobec związania U.(…) i Spółki I.(...) umową dzierżawy tego samego przedmiotu w tym samym okresie, co jest konsekwencją uchylenia poprzedniego wyroku Sądu Arbitrażowego.

Już z tej przyczyny skarga kasacyjna nie mogła odnieść zamierzonego rezultatu, co czyni bezprzedmiotowym wypowiadanie się w kwestii dotyczącej zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Z powyższych względów skarga kasacyjna, mimo częściowo nietrafnych motywów, Sądu Apelacyjnego podlegała oddaleniu w oparciu o art. 398¹⁴ k.p.c. Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego oparte zostało na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu na tym etapie, przewidzianej art. 98 § 1 w związku z art. 391 § 1 i art. 398²¹ k.p.c.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2014

Ocena, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego, odnosi się do jego treści, a nie prawidłowości postępowania przed tym sądem czy obsady składu tego sądu; nieprawidłowości związane z nieujawnieniem przez arbitra powiązań ze stroną dotyczą treści wyroku.

Nieujawnienie przez arbitra okoliczności wskazujących na jego powiązania o charakterze towarzyskim i zawodowym z powodem nie mieści się w sytuacji związanej z wymaganiami co do składu sadu ani i podstawowych zasad postępowania przyjętych w sądzie polubownym (art. 1206 § 1 pkt 4 k.p.c.).

Wymagania stawiane osobom pełniącym funkcję arbitra łączyć należy z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych jego powiązaniach z podmiotami występującymi w postępowaniu. Własna ocena arbitra nie ma znaczenia, skoro istota rzetelności postępowania jest związana z zewnętrznym, dokonywanym przez inne podmioty, osądem. Do podstawowych zasad porządku prawnego należy także, przewidziane w art. 45 ust. 1 Konstytucji, prawo do sądu, którego elementem jest uprawnienie strony do rozpoznania jej sprawy przez niezależny sąd, w ramach rzetelnie prowadzonego postępowania.

(wyrok z dnia 9 września 2010 r., I CSK 535/09, K. Zawada, K. Strzelczyk, B. Ustjanicz, Izba Cywilna 2011, nr 10, s. 54)

Glosa

Karola Zawiślaka, Ł. Błaszczak, R. Sikorski, M. Zachariasiewicz, K. Zawiślak, G. Żmij, Diagnoza arbitrażu. Funkcjonowanie prawa o arbitrażu i kierunki postulowanych zmian, red. B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz, Wrocław 2014, s. 211

Glosa ma charakter aprobujący.

Autor ocenił, że przyjęcie przez Sąd Najwyższy, iż wymagania stawiane arbitrom należy łączyć z uprawnieniem uczestnika postępowania do uzyskania wiedzy o wszelkich ewentualnych jego powiązaniach z podmiotami występującymi w postępowaniu uznać należy za prawidłowe. Glosator jednak podał w wątpliwość, czy Sąd Najwyższy nie za szeroko zakreślił zakres informacji, które powinny zostać ujawnione i czy uzasadnione jest żądanie od arbitra, aby ujawnił wszelkie ewentualne powiązania z podmiotami występującymi w postępowaniu. Autor zaproponował, aby przy ustalaniu zakresu ujawnionych informacji odwoływać się na przykład do IBA Guidelines on Conflicts of Interest in International Arbitration (Wytycznych) zawierających katalog sytuacji, w których powstaje uzasadniona wątpliwość co do bezstronności i niezależności arbitra, do kodeksu etyki arbitra Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej. Autor wskazał, że nie wydaje się uzasadnione żądanie ujawniania każdego przypadku „ewentualnych” powiązań z którymkolwiek podmiotem zaangażowanym bezpośrednio lub pośrednio w postępowanie. Podkreślił, że trudno również zgodzić się z kategorycznym stwierdzeniem Sądu Najwyższego, iż własna ocena arbitra nie ma znaczenia.

Ostatecznie glosator ocenił stanowisko Sądu Najwyższego jako trafne i odpowiadające zarówno zasadom, regułom i zwyczajom arbitrażu krajowego, jak i poglądom doktryny. Jednakże wskazał, że zastrzeżenie budzi zbyt mocny akcent na uprawnienie stron do uzyskania informacji o okolicznościach uzasadniających powstanie wątpliwości co do niezależności i bezstronności arbitra.

************************************************

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 06/2011

Glosa

Marka Neumanna, Glosa 2010, nr 2, s. 61

Glosa ma charakter krytyczny.

Glosator stwierdził, że nie kwestionuje wprawdzie trafności samego rozstrzygnięcia, jednak nie przekonuje go próba pogodzenia przez Sąd Najwyższy poglądu, że wyrok sądu arbitrażowego może naruszać porządek publiczny, z faktem, że w przedmiotowej sprawie chodziło o naruszenie reguł postępowania przed sądem polubownym. Glosator zakwestionował również wywody Sądu Najwyższego dotyczące relacji podstawy z art. 1206 §1 pkt 4 k.p.c. do klauzuli porządku publicznego.

Odniósł się do następujących zagadnień poruszonych przez Sąd Najwyższy: do kwestii naruszenia procesowej klauzuli porządku publicznego w związku z treścią wyroku sądu arbitrażowego, do relacji przesłanek przewidzianych w art. 1206 §1 k.p.c. do klauzuli porządku publicznego oraz do charakteru nieprawidłowości w postępowaniu polegającej na nieujawnieniu przez arbitra stosunków towarzyskich łączących go z jedną ze stron. Glosator podkreślił stanowisko Sądu Najwyższego, że klauzula porządku publicznego odnosi się tylko do meritum rozstrzygnięcia, nie dotyczy natomiast prawidłowości postępowania przed sądem polubownym. Ponadto autor glosy zaakcentował, że wyraźne postanowienie kodeksu postępowania cywilnego oraz ugruntowany pogląd, iż zasady procesu mieszczą się w klauzuli porządku publicznego, prowadzą do wniosku, według którego – w świetle art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. – treść wyroku nie może być podstawą oceny rozstrzygnięcia arbitrażowego.

Glosator zwrócił też uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego, że nieujawnienie przez arbitra okoliczności wskazujących na jego powiązania o charakterze towarzyskim i zawodowym z jedną ze stron nie wypełniają hipotezy art. 1206 §1 pkt 4 k.p.c. Zdaniem Sądu Najwyższego, ze względu na samodzielny charakter każdej z podstaw z art. 1206 k.p.c., prawidłowe było ujęcie powyższych okoliczności w ramach podstawy rozpoznawanej z urzędu, tj. klauzuli porządku publicznego.