Wyrok z dnia 2024-04-17 sygn. III SA/Gd 83/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia NSA Jacek Hyla, Sędziowie: Sędzia WSA Janina Guść, Asesor WSA Maja Pietrasik (spr.), Protokolant: Starszy asystent sędziego Robert Daduń, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 kwietnia 2024 r. sprawy ze skargi R. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2024 r. nr SKO Gd/4348/23 w przedmiocie świadczenia pieniężnego w ramach Indywidualnego Programu Integracji uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta Gdynia z dnia 13 czerwca 2023 r. nr MOPS.IPS.4207.1/2023.

W dniu 19 stycznia 2023 r. R. K., działając jako przedstawiciel ustawowy B. K. (ur. [...] 2022 r.) wystąpił o udzielnie pomocy w ramach indywidualnego programu integracji dla cudzoziemca, o której mowa w art. 91 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r., poz. 901 ze zm., dalej jako "u.p.s."). We wniosku zaznaczono, że Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców decyzją z dnia 5 stycznia 2023 r. nadał B. K. status uchodźcy oraz że B. K. oczekuje na wydanie karty pobytu.

Wniosek zainicjował wszczęcie postępowania w sprawie B. K. i objęcia go jako uchodźcy Indywidualnym Programem Integracyjnym. Postępowanie zostało zawieszone do czasu dostarczenia karty pobytu B. K., co nastąpiło w dniu 30 marca 2023 r.

Indywidulany Program Integracji dla małoletniego B. K. planowany na okres od 19 stycznia 2023 r. do 29 lutego 2024 r., przygotowany przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w [...] w formie umowy, nie zyskał akceptacji Wojewody Pomorskiego, o czym organ I instancji został poinformowany w piśmie z dnia 19 maja 2023 r. Wojewoda Pomorski wskazał, że nie przekaże środków na realizację programu, ponieważ świadczenie to jest przyznawane rodzinie jednorazowo. B. K. urodził się zaś w trakcie realizacji przez rodzinę K. Indywidualnego Programu Integracyjnego, a obecnie w rodzinie, w ocenie Wojewody, zakończono proces integracji. Złożenie kolejnego wniosku po zakończeniu realizacji programu na dziecko, które urodziło się w jego trakcie, jest w ocenie Wojewody, błędną praktyką. Zdaniem Wojewody B. K. powinien być po urodzeniu wliczony w skład rodziny, korzystającej w tym czasie z Indywidualnego Programu Integracyjnego będącego formą pomocy udzielonej na wniosek uchodźcy R. K., który to program obejmował także jego żonę oraz dzieci.

Prezydent Miasta [...]decyzją z dnia 13 czerwca 2023 r. na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeksu postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r., poz. 2000, dalej w skrócie - "k.p.a.") w zw. z art. 91 ust. 3 u.p.s., wydał wobec R. K. decyzję o odmowie przyznania dla jego syna pomocy w postaci świadczenia pieniężnego w ramach Indywidualnego Programu Integracji.

Organ wskazał, że zgodnie z art. 91 ust. 1 u.p.s. cudzoziemcowi, który uzyskał w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą przysługuje pomoc w zakresie integracji - na jego wniosek złożony do odpowiedniego starosty w terminie 60 dni od dnia uzyskania decyzji Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców. Według art. 91 ust. 3 i 4 u.p.s. możliwe jest również objecie małżonka i dzieci cudzoziemca Indywidualnym Programem Integracji - w przypadku jeżeli również uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Powyższe przepisy wskazują, iż świadczenie to jest przyznawane rodzinie jednorazowo i nie może być wznawiane z uwagi na narodzenie się kolejnego dziecka.

Organ zaznaczył, że stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. W tym zakresie wymieniono wyrok WSA w Lublinie z dnia 10 lutego 2011 r. sygn. akt II SA/ Lu 11/11 oraz wyroki WSA w Białymstoku z dnia 4 czerwca 2013 r. sygn. akt II SA/ Bk 51/ 13 oraz z dnia 27 czerwca 2013 r. sygn. akt II SA/ Bk 187/13.

W ocenie organu potrzeba i ciężar integracji koncentruje się przede wszystkim wokół osób, które właśnie przybyły na terytorium RP, a nie osób, które narodziły się w rodzinie, dla której okres pomocy na integrację już się zakończył. Powołując się na wystąpienie pokontrolnie NIK z 2014 r. wyrażono także opinię, że art. 91 u.p.s. nie uprawnia do udzielenia pomocy wspierającej proces integracyjny na każde kolejne dziecko cudzoziemca urodzone w Polsce, gdyż w przypadku kilkumiesięcznego dziecka trudno mówić o jakimkolwiek procesie integracji.

Dalej wyjaśniono, że w dniu 25 października 2021 r. Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców wydał decyzję o nadaniu R. K. na jego wniosek statusu uchodźcy. Decyzja objęła Również S. K. (żonę) oraz córki B. K. (ur. 2013 r.) oraz B. K.2 (ur. 2019). R. K. w dniu 4 listopada 2021 r. złożył wniosek o objęcie go Indywidualnym Programem Integracji w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w [...]. We wniosku zwrócił się o objęcie pomocą również jego żony oraz 2 małoletnich córek. W dniu 4 lutego 2022 r. R. K. złożył oświadczenie o tym, że wraz z rodziną zamierza zamieszkać w G. Wniosek został zatem przesłany zgodnie z właściwością do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w [...]. R. K. wraz z żoną dostarczyli karty pobytu oraz genewskie dokumenty podróży 8 lutego 2022 r. Tym samym Indywidualny Program Integracji został zawarty w formie umowy na okres od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. Należne świadczenia za okres obowiązywania Indywidualnego Programu Integracji zostały wypłacone na konto R. K. Podczas sporządzania wywiadu środowiskowego nr VI dla cudzoziemców, rodzina złożyła oświadczenie, że S. K. jest w ciąży z 3 dzieckiem. Rodzina przez cały okres trwania ciąży współpracowała z pracownikiem socjalnym na rzecz dobrostanu S. K. Po narodzinach dziecka ([...] 2023 r.) R. K. udał się do Oddziału Straży Granicznej w [...] i złożył wniosek o nadanie statusu uchodźcy dla syna. Status ten B. K. otrzymał 5 stycznia 2023 r. Wówczas R. K. złożył w dniu 19 stycznia 2023 r. w imieniu syna wniosek o objęcie go Indywidualnym Programem Integracji. W związku z powyższym został sporządzony Indywidualny Program Integracji dla B. K. i dokument ten w dniu 5 maja 2023 r. wysłany został do akceptacji Wojewody Pomorskiego. Dnia 1 czerwca 2023 r do Zespołu ds. intensywnej pracy socjalnej z rodziną w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w [...] wpłynęło pismo od Wojewody Pomorskiego, który nie zaakceptował Indywidualnego Programu Integracji B. K.

Organ I instancji wskazał, że z powyższych względów, to jest mając na uwadze, że pomoc dla rodziny ma charakter jednorazowy, odmówił przyznania pomocy.

W złożonym odwołaniu R. K., działający w imieniu małoletniego syna, podniósł zarzut dokonania przez organ błędnej wykładni art. 91 ust. 1 i 3 u.p.s., w wyniku zastosowania której w sposób nieuprawniony przyjęto, że B. K., jako uchodźcy, nie przysługuje pomoc mająca na celu wspieranie procesu jego integracji. W odwołaniu podkreślono, że powołane przepisy nie ograniczają możliwości skorzystania z pomocy jedynie do cudzoziemców, którzy urodzili się poza terytorium Polski. Małoletnie dziecko, które jest cudzoziemcem ma prawo do skorzystania z pomocy w integracji niezależnie od swojego rodzica. Z art. 91 ust. 4 u.p.s. nie wynika w szczególności, aby dziecko miało możliwość skorzystania z opisanej pomocy, tylko w czasie gdy rodzic jest do tej pomocy uprawniony. Wskazany przepis dotyczy jedynie dzieci, które w tym samym czasie co rodzic uzyskały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą i wspólnie z rodzicami będą korzystać z pomocy w ramach indywidualnego programu integracji.

Strona powołała się na wyroki WSA w Warszawie (wyrok z dnia 9 grudnia 2016 r., sygn. akt IV SA/Wa 1301/16 oraz z dnia 16 marca 2016 r. sygn. akt IV SA/Wa 3645/15), stanowiące aktualną linię orzeczniczą w zakresie przyznawania pomocy małoletnim cudzoziemcom i jest krytyczna wobec wcześniej przyjmowanego stanowiska, między innymi w wyrokach WSA w Białymstoku z 2013 r.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Gdańsku decyzją z dnia 9 stycznia 2024 r. (nr SKO Gd/4348/23), na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 91 ust. 3 u.p.s. utrzymało w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] jako prawidłową.

W uzasadnieniu decyzji przytoczono pełną treść art. 91 ust. 1, 2, 3 i 4 u.p.s. Wskazano, że cudziemcowi, który posiada status uchodźcy i przebywa na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udziela się pomocy mającej na celu wspieranie procesu jego integracji (ust. 1). Pomocy udziela się na wniosek cudzoziemca, który może złożyć w terminie 60 dni od dnia uzyskania statusu uchodźcy (ust. 3). Podkreślono, że w przedmiotowej sprawie istotne pozostaje, że wniosek cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniająca, obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit, c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.

Kolegium oceniło, że nadanie B. K. na mocy decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w dniu 5 stycznia 2023 r. statusu uchodźcy nie oznacza, że można mu na tej podstawie przyznać świadczenie pieniężne w ramach Indywidualnego Programu Integracji. Za prawidłowe w tym zakresie uznano stanowisko organu I instancji oparte na piśmie Wojewody Pomorskiego, że takie świadczenie jest przyznawane rodzinie uchodźcy jednorazowo, bez względu na ilość urodzonych później dzieci. R. K. zanim wystąpił z wnioskiem dotyczącym syna, wcześniej bowiem złożył wniosek o objęcie programem siebie raz z żoną oraz dwoma córkami i taka pomoc została rodzinie udzielona. W tym zakresie w całości przytoczono ustalenia faktyczne, w takim kształcie, jak przedstawione zostały w decyzji organu I instancji.

Uzasadniając podjęte w sprawie rozstrzygnięcie powołano się końcowo na wyrok WSA w Białymstoku z dnia 28 maja 2013 sygn. akt II SA/Bk 25/13, gdzie wyjaśniono, że analiza treści przepisu art. 91 u.p.s. prowadzi do wniosku, że pomoc udzielana cudzoziemcowi ma charakter pomocy jednorazowej. Jej celem jest wspieranie procesu integracji osób, które uzyskały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Chodzi o to, aby w początkowym okresie pobytu w Polsce ułatwić takim cudzoziemcom przetrwanie od strony materialnej, zapewnić pomoc w nauczeniu się języka oraz w podjęciu pracy. Pomoc ta nie przysługuje jednak w każdym czasie, gdyż w przepisach ograniczono termin, w jakim można złożyć wniosek o przyznanie takiej pomocy (60 dni od dnia uzyskania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej) a także przewidziano 12-miesięczny okres, w którym udziela się pomocy dla cudzoziemca.

R. K. złożył skargę na opisaną wyżej decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku dotyczącą jego syna B. K., wnosząc o uchylenie decyzji wraz z poprzedzającą ją decyzją organu I instancji.

W skardze podtrzymano zarzuty i argumentację przywołaną uprzednio w odwołaniu, dotyczącą dokonania błędnej wykładni art. 91 ust. 1 i 3 u.p.s.

Skarżący zakwestionował stanowisko organu, aby małe dziecko nie wymagało procesów integracyjnych. Podkreślił, że jego małoletni syn także posiada potrzeby w zakresie swojej integracji ze społeczeństwem, aby stać się jego częścią. Odbieranie mu możliwości skorzystania z pomocy jest krzywdzące i dyskryminujące. Możliwości tej odmawia się bowiem główne z uwagi na fakt, że B. K. urodził się już w Polsce oraz że członkowie rodziny korzystali wcześniej z programu integracji. Podkreślił, ze pozbawienie jego małoletniego syna pomocy, o której mowa w art. 92 ust. 1 u.p.s. odbiera mu nie tylko możliwość uzyskania środków, które rodzice mogliby przeznaczyć na zakup żywności, ubrań czy pomocy w języku polskim, ale także uniemożliwia skorzystanie z pracy socjalnej, czy wsparcia specjalistycznego dla dziecka, z którego można korzystać w przypadku objęcia przedmiotowym programem.

W skardze opisano historię rodziny. R. K. wyjaśnił, że wraz z żoną i dwiema małoletnimi córkami przyjechał do Polski w sierpniu 2021 r. w ramach polskiej akcji ewakuacyjnej związanej z opanowaniem Afganistanu przez Talibów. Konieczność natychmiastowego wyjazdu z Afganistanu była dla rodziny szokująca i traumatyczna. R. K. jako jedyny w rodzinie posługiwał się językiem angielskim. Jego żona oraz córki nie znały żadnego języka europejskiego. Rodzina nie była przygotowana na konieczność wyjazdu do kraju tak odległego od ich miejsca zamieszkania. Pomimo tych trudności rodzina podjęła wysiłek umożliwiający jej funkcjonowanie w nowym kraju zamieszkania. R. K. zaznaczył, że aktualnie, po zakończeniu 12 miesięcznego okresu pomocy w ramach Indywidualnego Programu Integracji posługuję się językiem polskim w stopniu komunikatywnym. Potrafi napisać proste treści w języku polskim. W wypełnieniu druku urzędowego wymaga jednak wsparcia ze względu na częste problemy ze zrozumieniem sposobu funkcjonowania placówek publicznych w Polsce (pisma w sprawie opracował wolontariusz). S. K. ze względu na ciążę oraz konieczność sprawowania opieki nad malutkim dzieckiem opanowała język polski jedynie na poziomie podstawowym. Rodzina przebywając w Polsce często napotyka jeszcze na trudności w kontaktach z instytucjami publicznymi, placówkami czy służbą zdrowia. Rodzina nie ma jeszcze w Polce zbudowanej sieci rodzinnej czy bliskich osób, które mogłyby udzielić jej wsparcia. Rodzina każdego dnia uczestniczy w integracji z lokalną społecznością. Jednak proces ten nie jest z pewnością zakończony. R. K. zaznaczył, że powyższe przekłada się także na życie jego syna, który ze względu na sytuację rodzinną ma ograniczone możliwości integracji ze społeczeństwem i bezsprzecznie wymaga w tym zakresie wsparcia. Nie można więc uznać, że B. K. od urodzenia przebywa w rodzinie, która dysponuje wszystkimi niezbędnymi narzędziami umożliwiającymi jego integrację w kraju zamieszkiwania. Niewątpliwie przez najbliższy czas sytuacja ta nie ulegnie też zmianie i proces integracji będzie, pomimo starań rodziny, trwał jeszcze długi czas.

Reasumując wskazano, że małoletniemu B. K., który uzyskał status uchodźcy oraz legalnie przybywa na terytorium RP odmówiono przyznania pomocy pomimo, że spełnił wszystkie warunki i procedury jej przyznania określone w art. 91 u.p.s.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, to jest że świadczenie przyznaje się jednorazowo, a rodzina takie świadczenie już otrzymała.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r., poz. 2492 ze zm.), sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Zgodnie natomiast z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 dalej jako "p.p.s.a."), Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Rozpoznając niniejszą sprawę w świetle powyższych kryteriów, Sąd doszedł do przekonania, że skarga zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli Sądu w niniejszej sprawie R. K. (dalej jako skarżący) uczynił decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2024 r., która utrzymała w mocy decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 13 czerwca 2023 r. odmawiającą przyznania świadczenia pieniężnego wnioskowanego na rzecz syna B. K. w ramach realizacji tzw. Indywidualnego Programu Integracji.

Poza sporem w sprawie było, że R. K. jest ojcem małoletniego B. K. (ur. [...] 2023 r.) i wraz z żoną S. K. oraz dwoma starszymi córkami B. K. (ur. 2013 r.) oraz B. K.2 (ur. 2019) są cudzoziemcami zamieszkałymi w G.

Podstawę materialnoprawną zapadłych rozstrzygnięć stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r., poz. 901 ze zm., dalej jako "u.p.s.").

Dział II Rozdział 5 ustawy o pomocy społecznej (art. 91-95) reguluje kwestię integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą.

Zgodnie z art. 91 ust. 1 u.p.s. cudzoziemcowi, który:

1) uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub

2) przybywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach

- zwanemu dalej w niniejszym rozdziale "cudzoziemcem", udziela się pomocy mającej na celu wspieranie procesu jego integracji, zwanej dalej "pomocą dla cudzoziemca".

Pomocy dla cudzoziemca udziela starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca (art. 91 ust. 2 u.p.s.).

Pomocy dla cudzoziemca udziela się na wniosek cudzoziemca złożony do starosty, za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od dnia uzyskania przez cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (art. 91 ust. 3 u.p.s.).

Wniosek cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, obejmuje małoletnie dzieci cudzoziemca oraz jego małżonka, jeżeli uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub uzyskali zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (art. 91 ust. 4 u.p.s.). W ustawie doprecyzowano, że pomocą dla cudzoziemca obejmuje się małoletnie dziecko na czas realizowania indywidualnego programu integracji przez jego przedstawiciela ustawowego (art. 91 ust. 12 u.p.s.)

Przepis art. 91 ust. 5-8 u.p.s., określa co powinien zawierać wniosek oraz jakie dokumenty powinny zostać do niego dołączone.

Natomiast pomoc dla cudzoziemca przysługuje począwszy od miesiąca kalendarzowego, w którym cudzoziemiec złożył wniosek (art. 91 ust. 9 u.p.s.).

Stosownie do art. 92 ust. 1 u.p.s. pomocy dla cudzoziemca udziela się w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy i obejmuje ona:

1) świadczenia pieniężne w wysokości od 721 zł do 1450 zł miesięcznie na osobę przeznaczone na:

a) utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe,

b) pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego;

2) opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne

3) pracę socjalną;

4) poradnictwo specjalistyczne, w tym poradnictwo prawne, psychologiczne i rodzinne;

5) udzielanie informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami, w szczególności z instytucjami rynku pracy, ze środowiskiem lokalnym oraz organizacjami pozarządowymi;

6) inne działania wspierające proces integracji cudzoziemca

Jak wynika z art. 93 ust. 1 u.p.s. pomoc dla cudzoziemca jest realizowana w ramach Indywidualnego Programu Integracji, uzgodnionego między powiatowym centrum pomocy rodzinie a cudzoziemcem, określającego wysokość, zakres i formy pomocy, w zależności od indywidualnej sytuacji życiowej cudzoziemca i jego rodziny, oraz nałożenia stosownych zobowiązań zarówno na powiatowe centrum pomocy rodzinie oraz cudzoziemca (przepis szczegółowo te zobowiązania określa). Przepis art. 92 ust. 1 u.p.s. pozwala na ułożenie Indywidualnego Programu Integracji adekwatnego dla potrzeb osób małoletnich. Oczywistym jest, że kilkumiesięczne dziecko nie potrzebuje pomocy w związku z poszukiwaniem pracy, czy lekcjami języka polskiego. Posiada jednak potrzeby związane z utrzymaniem, jak też szczególnie w przypadku gdy zajmuje się nim matka niewładająca językiem polskim, program integracji powinien zakładać udzielania wsparcia i poradnictwa specjalistycznego w sprawach dotyczących małoletniego jego opiekunom, tak aby nie uciekało na tym dobro małoletniego (np. pomoc w wizytach lekarskich i wizytach urzędowych dotyczących spraw małoletniego).

Należy podkreślić, że powyższa pomoc przewidziana w powołanych przepisach prawa ma - na celu wspieranie procesu integracji. Przez proces integracji należy przede wszystkim rozumieć stworzenie cudzoziemcowi takich warunków, które umożliwią mu samodzielne funkcjonowanie, jak również w szczególności zaspakajanie niezbędnych potrzeb.

Postępowanie w niniejszej sprawie zostało zainicjowane wnioskiem R. K. z dnia 19 stycznia 2023 r. o przyznanie pomocy w formie, o której mowa w art. 91 ust. 1 pkt 1 u.p.s., to jest w formie świadczenia pieniężnego dla syna B. K. w ramach Indywidualnego Programu Integracyjnego, a więc pomocy mającej na celu wspieranie procesu jego integracji na zasadach określonych w art. 91 i następnych ustawy.

Skarżący składając wniosek, działa jako przedstawiciel ustawowy małoletniego syna, który urodził się w dniu [...] 2022 r. w G.

Nie było kwestionowane w sprawie, że rodzina skarżącego przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 2021 r. w związku z ewakuacją z Afganistanu i jak już zostało podniesione obecnie rodzina składa się z pięciu osób (R. K. i jego żony oraz trojga dzieci). Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego wynika, że rodzina prowadzi wspólne gospodarstwo domowe i zamieszkuje w wynajmowanym lokalu mieszkalnym. Rodzina dobrze funkcjonuje w środowisku lokalnym. R. K. pracuje. S. K. prowadzi dom oraz zajmuje się trójką dzieci. B. K. pozostaje w domu pod opieką matki. Młodsza córka chodzi do przedszkola, starsza do szkoły podstawowej.

Decyzją Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców z dnia 5 stycznia 2023 r. nr DPU.420.3663.2022 synowi skarżącego małoletniemu B. K., nadano status uchodźcy (okoliczność poza sporem).

Bezsporne było, że skarżący realizował już program integracyjny, obejmujący jego, żonę i obie małoletnie córki, otrzymując w ramach tego programu m.in. świadczenia na utrzymanie. Ich wysokość wskazano w Indywidualnym Programie Integracyjnym zatwierdzonym przez Prezydenta Miasta [...] i zaakceptowanym przez Wojewodę, gdzie wypłatę świadczeń przewidziano na okres od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. Powyższe pozostaje zgodne z znajdującą się aktach administracyjną sprawy decyzją Prezydenta Miasta [...] z dnia 5 maja 2022 r. nr [...] wydaną w oparciu o art. 91 ust. 1, 2 i 3 u.p.s. w przedmiocie przyznania świadczenia pieniężnego na utrzymanie dla skarżącego, jego żony i ich córek posiadających status uchodźcy.

U podstaw odmowy przyznania przez organy obu instancji wnioskowanego na rzecz małoletniego syna świadczenia pieniężnego, legła zasadniczo okoliczność udzielenia takiej pomocy rodzinie skarżącego, przed jego urodzeniem się. Podniesiono, że syn urodził się w Polsce, po zakończeniu procesu integracji rodziny, a pomoc udzielana cudzoziemcowi ma charakter jednorazowy. Wskazano także, że w przypadku tak małego dziecka (kilkumiesięcznego) trudno w ogóle mówić o jakiejkolwiek integracji.

W ocenie Sądu orzekającego z powyższym stanowiskiem organów nie sposób się zgodzić.

Przyjęcie bowiem takiego poglądu w niniejszej sprawie powoduje, że skorzystanie przez cudzoziemca i jego rodzinę z pomocy mającej na celu wspieranie procesu integracji trwale wyczerpuje uprawnienia do tego rodzaju pomocy, nie tylko osób, które z tej pomocy korzystały ale również kolejnych członków rodziny - małoletnich dzieci - które się później urodziły i nie korzystały ze świadczenia. Oznacza to, że późniejsze urodzenie się w rodzinie cudzoziemca dzieci nie powodowałoby po ich stronie odrębnych uprawnień do skorzystania z tego rodzaju pomocy.

Jak wynika natomiast z literalnego brzmienia art. 91 ust. 1 u.p.s. ustawodawca uzależnił powstanie uprawnienia cudzoziemca do uzyskania przedmiotowej pomocy - wyłącznie - od faktu wcześniejszego uzyskania przez niego określonego tytułu do legalnego przebywania w Polsce, a mianowicie uzyskania przez cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej lub uzyskania przez niego zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy o cudzoziemcach, zastrzegając jedynie stosowny, sześćdziesięciodniowy termin na złożenie wniosku w tym przedmiocie (w art. 91 ust. 3 u.p.s.).

Tym samym z powyższych regulacji ustawowych wynika, że każdy cudzoziemiec, który łącznie:

1) uzyskał jeden z tytułów do przebywania w Polsce, wymienionych w art. 91 ust.1 ustawy,

2) w terminie 60 dni od dnia uzyskania tego tytułu wniósł o przyznanie pomocy, winien taką pomoc otrzymać.

Taki też pogląd wyraził w wyroku z dnia 9 grudnia 2016 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt III SA/Wa 1301/16, który podniósł, że -wywodzenie istnienia przeszkody do przyznania przedmiotowej pomocy, mającej polegać na tym, że cudzoziemiec jest członkiem rodziny, która przed urodzeniem się tego cudzoziemca, korzystała już z takiej pomocy, nie znajduje żadnego oparcia w przepisach ustawy o pomocy społecznej.

W uzasadnieniu tego wyroku trafnie podniesiono, że przyjęta wykładnia art. 91 u.p.s. odwołuje się nie tylko do literalnej redakcji tego przepisu, ale w logiczny sposób realizuje cele ochrony udzielanej cudzoziemcom na terytorium RP. Przy uwzględnieniu tych celów niemożliwym jest bowiem przyjęcie, że małoletni cudzoziemiec, który urodził się w rodzinie korzystającej w przeszłości z pomocy integracyjnej, traci własne uprawnienia do otrzymania takiej pomocy. Wprawdzie nie można negować faktu, że z punktu widzenia perspektyw integracji ze społeczeństwem polskim sytuacja małoletniego cudzoziemca, który urodził się w rodzinie przebywającej już od jakiegoś czasu na terytorium RP, a tym samym poddanej już procesowi integracji, jest dużo korzystniejsza od sytuacji małoletniego cudzoziemca, który wraz z rodziną dopiero przybył na terytorium RP, niemniej nie wynika stąd, że w stosunku do tego "uprzywilejowanego" cudzoziemca integracja ta wystąpiła automatycznie, tak iż nie zachodzi konieczność poddania się różnego rodzaju działaniom integracyjnym, zasługującym na wsparcie ze środków publicznych. Za punkt wyjścia do oceny powyższej sprawy należy zatem przyjąć fakt, iż każdy cudzoziemiec, posiadający prawo do legalnego pobytu na terytorium RP, wyszczególnione w art. 91 ust.1 u.p.s. w obiektywny sposób nabywa własne potrzeby integracyjne, niezależne od potrzeb pozostałych członków jego rodziny (aczkolwiek równolegle występujące).

Jednocześnie w oczywistym interesie społecznym pozostaje to, aby cudzoziemiec, o którym mowa w art. 91 ust.1 u.p.s. dysponował realnymi możliwościami integrowania się ze społeczeństwem. Fakt zrealizowania przez rodzinę takiego małoletniego cudzoziemca programu integracyjnego przed jego urodzeniem, nie stoi na przeszkodzie temu, aby kolejny program integracyjny, dotyczący wyłącznie tegoż małoletniego, wdrożyć.

Przedstawione stanowisko Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni aprobuje.

Sąd nie podziela natomiast odmiennej interpretacji ww. przepisów prezentowanej w cytowanych w zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji wyrokach WSA w Białymstoku z 2013 r. Obecnie nie może być wątpliwości, że każdy uchodźca przebywający legalnie na terytorium w RP powinien mieć możliwość starania się o pomoc w zakresie swojej integracji. Taką możliwość przewidziano także dla małoletnich, którzy przebywają na terytorium RP bez rodziców. Tym bardziej brak jest powodów żeby małoletni cudzoziemcy przebywający na terytorium RP z rodzicami nie mogli z takiej możliwości korzystać tylko dlatego, że później niż ich opiekunowie otrzymali status uchodźcy lub urodzili się już w Polsce.

Dostrzec należy, że pierwszy program integracyjny był zainicjowany wnioskiem cudzoziemca R. K., natomiast w przypadku drugiego programu integracyjnego o objecie nim stara się już inny cudzoziemiec - małoletni B. K., który nigdy bezpośrednio nie korzystał z programu integracji, w tym świadczeń pieniężnych na utrzymanie. Wnioskodawcą w tym przypadku nie jest więc R. K., ale B. K.

Kategorycznego zatem podkreślenia wymaga, że z racji różnego zakresu podmiotowego pomiędzy tymi dwoma programami integracyjnymi (tj. objęcia tymi programami różnych osób) ryzyko naruszenia oczywistej zasady tylko jednokrotnego obejmowania danego cudzoziemca tego rodzaju programem, nie występuje. B. K. nie był objęty programem integracyjnym z okresu od lutego 2022 r. do stycznia 2023 r. Nie było to też uchybieniem, ponieważ B. K. nie posiadał w tym czasie statusu uchodźcy i dopiero oczekiwał na rozpoznanie jego wniosku o nadanie mu tego statusu. Świadczenia pieniężne, o których mowa w art. 91 ust. 1 pkt 1 u.p.s. nie były zatem nigdy wcześniej przyznane na B. K.3, ale tylko na te 4 osoby z rodziny K., które miały już w tym czasie status uchodźców i w stosunku do których mogła mieć zastosowanie reguła wynikająca z art. 91 ust. 4 u.p.s. to jest, że programem objęte są też małżonka oraz małoletnie dzieci cudzoziemca. Po swoim urodzeniu B. K., choć niewątpliwie był małoletnim dzieckiem uchodźcy, sam takiego statusu nie posiadał i nie mógł zostać formalnie objęty indywidualnym programem integracji.

Sytuacja ta zmieniła się gdy B. K. został nadany w dniu 5 stycznia 2023 r. na mocy decyzji Szefa Urzędu do spraw Cudzoziemców status uchodźcy. Bezpośrednio po otrzymaniu wskazanej decyzji, w dniu 19 stycznia 2023 r. doszło do złożenia wniosku o świadczenie, a zatem z zachowaniem terminu z art. 91 ust. 3 u.p.s. B. K. przebywa w Polce legalnie na podstawie karty pobytu, która również została przedłożona.

Mając wskazane okoliczności na uwadze, Sąd stwierdził, że małoletni syn skarżącego spełnia warunki, wynikające z art. 91 ust. 1 i ust. 3 u.p.s. uprawniające go do uzyskania pomocy.

Podsumowując, skargę należało uwzględnić, albowiem zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja, zostały wydane z naruszeniem przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 91 ust.1 i ust. 3 u.p.s. poprzez ich wadliwą wykładnię, w wyniku której organy nieprawidłowo uznały, że synowi skarżącego nie przysługuje pomoc, mająca na celu wspieranie procesu integracji. Niewątpliwie, naruszenie to wpłynęło na wynik sprawy. W konsekwencji obie ww. decyzje należało wyeliminować z obrotu prawnego.

Wskazania co do dalszego postępowania dla organów wynikają z dokonanych rozważań. Organy ponownie rozpatrując niniejszą sprawę rozpatrzą wniosek skarżącego, działającego w imieniu małoletniego syna z uwzględnieniem przedstawionej oceny prawnej. Stosownie bowiem do treści art. 153 p.p.s.a. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenia postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. Pomimo, że organy w zaskarżonych decyzjach odmówiły świadczenia pieniężnego, a więc formy pomocy określonej w art. 91 ust. 1 pkt 1 u.p.s., w swojej argumentacji wskazywały one szerzej, że małoletniemu B. K., pomimo, ze jest uchodźcą, w ogóle nie należy się udzielenie pomocy związanej z Indywidualnym Programem Integracji. Końcowego podkreślenia zatem wymaga, że B. K. na skutek sprzecznej z art. 91 ust. 1 i 3 u.p.s. decyzji organów ostatecznie nie został w ogóle objęty Indywidualnym Programem Integracji w jakiejkolwiek wymienionej w art. 91 ust. 1 u.p.s. formie. Przygotowany dla niego przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w [...] program nie został bowiem podpisany przez Prezydenta Miasta [...]jako niezaakceptowany przez Wojewodę Pomorskiego. Przygotowanie nowego programu dla małoletniego i wydanie związanej z nim decyzji o przyznaniu świadczenia pieniężnego powinno uwzględniać, że B. K., ma prawo ubiegać się o pomoc dla cudzoziemców, o której mowa w art. 91 i następnych u.p.s. na równi z wszystkimi innymi osobami przebywającymi na terytorium RP i posiadającymi status uchodźcy. Jak wskazano zaś wyżej art. 92 ust. 1 u.p.s. umożliwia zaś ułożenie programu adekwatnego dla potrzeb integracyjnych B. K.

Powołane w treści niniejszego uzasadnienia orzeczenie sądu administracyjnego dostępne jest w Internetowej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych (orzeczenia.nsa.gov.pl).

Z powyższych względów Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art.145 § 1 pkt 1 lit. a i art.135 p.p.s.a.