Wyrok z dnia 2022-08-02 sygn. III SA/Kr 393/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Maria Zawadzka (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Renata Czeluśniak Asesor WSA Marta Kisielowska po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 sierpnia 2022 r. sprawy ze skargi małoletniego S. S. reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego matkę M. L. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 19 stycznia 2022 r., nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji

Decyzją z 19 stycznia 2022 r., nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję Burmistrza Z z dnia 23 listopada 2021 r., znak: [...], którą orzeczono o odmowie przyznania M. L. (dalej: matka skarżącego) świadczenia z funduszu alimentacyjnego na osobę uprawnioną - syna S. S. (dalej: skarżący), do ukończenia 18 roku życia, w kwocie 500 zł miesięcznie, w okresie od 1 listopada 2021 r. do 31 marca 2022 r.

Zaskarżona decyzja została wydana w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych.

W dniu 26 października 2021 r. matka skarżącego działając jako jego przedstawiciel ustawowy wniosła o przyznanie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na okres świadczeniowy 2021/2022, trwający od 1 października 2021 r. do 30 września 2022 r. Skarżący jest uprawniony do alimentów od ojca na podstawie wyroku Sądu Rejonowego z 9 lutego 2021 r., a których egzekucja jest bezskuteczna, co zostało potwierdzone zaświadczeniem o bezskuteczności egzekucji z 15 października 2021 r. Małoletni skarżący, przebywa w Wielkiej Brytanii, gdzie uczęszcza do szkoły [...].

Decyzją z dnia 23 listopada 2021 r. organ pierwszej instancji odmówił matce skarżącego przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego stwierdzając, że skarżący nie spełnia przesłanki określonej w art. 1a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, tj. nie zamieszkuje przez okres świadczeniowy w Rzeczpospolitej Polskiej.

Od powyższej decyzji matka skarżącego wniosła odwołanie, kwestionując zaskarżoną decyzję w całości. Podała, że jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku, legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, mogącą podjąć pracę jedynie w Zakładzie Pracy Chronionej, którego w jej miejscu zamieszkania nie ma. Nie posiada żadnych dochodów. Małoletni skarżący wyjechał do Wielkiej Brytanii w celu pobierania tam nauki. Nie wiąże z tamtym krajem swojego życia i zamierza powrócić do Polski. Matka skarżącego jest jego jedynym opiekunem prawnym, który w Wielkiej Brytanii nie ma nikogo bliskiego. Ojciec dziecka od 2016 r. nie płaci żadnych alimentów na syna.

Decyzją z 19 stycznia 2022 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Powołując się na treść art., 1a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów całkowicie zaaprobowano ustalenia faktyczne organu pierwszej instancji i stwierdzono, że organ pierwszej instancji prawidłowo uznał, że skarżący nie spełnia przesłanki przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego albowiem nie zamieszkuje przez okres świadczeniowy w Rzeczpospolitej Polskiej.

Na powyższą decyzję matka skarżącego wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądy Administracyjnego w Krakowie. W skardze zakwestionowała rozstrzygnięcie organu odwoławczego, twierdząc, że syn uczy się w Wielkiej Brytanii od 2020 r. i za poprzedni okres świadczeniowy świadczenie z funduszu alimentacyjnego na syna było jej wypłacane, a stan faktyczny od tamtego czasu się nie zmienił. Dodała, że samodzielnie wychowuje syna, jest osobą niepełnosprawną, bezrobotną, bez prawa do zasiłku. Podała, że syn nie korzysta z tego rodzaju pomocy w Wielkiej Brytanii.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie zważył, co następuje.

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 137) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zgodnie z art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi( tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 329), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skarga jest zasadna.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy skoro skarżący w okresie świadczeniowym przebywa i uczy się w Wielkiej Brytanii, jest uprawiony do przyznania na niego świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Należało zatem dokonać wykładni przesłanki "zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej". Omawiane zagadnienie było przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego w wyroku z 8 października 2015 r., sygn. akt I OSK 77/14. Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie w pełni podziela zaprezentowane tam stanowisko i przyjmuje je za własne.

W pierwszej kolejności jednak Sąd wskazuje, że organy obu instancji z naruszeniem reguł dowodowych przyjęły, że skarżący nie zamieszkuje na stałe na terenie Polski. Powyższe ustalenie pozostaje w sprzeczności oświadczeniem matki skarżącego (k.7 akt administracyjnych), że syn przebywa w Wielkiej Brytanii w celu ukończenia szkoły, nie wiąże przyszłości z tym krajem, a jego centrum życiowe jest w Polsce, gdzie zamierza wrócić po zakończeniu nauki. Oświadczono też, że skarżący nie pracuje w Wielkiej Brytanii. Na okoliczność pobierania przez skarżącego nauki w [...] przedłożono stosowne zaświadczenie informujące o programie zajęć w roku szkolnym 2021/2022. Z powyższego dokumentu w powiązaniu z oświadczeniem matki skarżącego, jednoznacznie wynika, że centrum spraw życiowych skarżącego pozostaje w Polsce, a zatem nie sposób przyjąć, że nie zamieszkuje on na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W konsekwencji ustalenia organów, co do miejsca zamieszkania skarżącego, nie znajdują uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym, a wręcz pozostają z nim w sprzeczności. Tym samym doszło do naruszeniem przepisów art. 7, art. 77 i art. 80 K.p.a., w stopniu mającym istotny wpływ na wynika sprawy.

Przechodząc do przepisu prawa materialnego, będącego podstawą rozstrzygnięcia Sąd wskazuje, że zgodnie z art. 1a ust. 2 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2021 r., poz. 877), zwanej dalej "ustawą" świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobom, o których mowa w ust. 1, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres świadczeniowy, w którym otrzymują świadczenia z funduszu alimentacyjnego, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Naczelny Sąd Administracyjny w przywołanym na wstępie wyroku uznał, że zamieszkiwanie przez obywateli polskich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w rozumieniu art. 1a ust. 2 cyt. ustawy należy utożsamiać z miejscem zamieszkania, w rozumieniu art. 25 k.c. "Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie definiuje "miejsca zamieszkania", co oznacza, że należy je rozumieć zgodnie z ogólną definicją tego terminu, zawartą w przepisach Kodeksu cywilnego" (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 listopada 2010 r., sygn. akt I OW 136/10),

W okolicznościach niniejszej sprawy istotne jest to, że skarżący na dzień składania wniosku był małoletni, a jego jedynym opiekunem prawnym była matka. Zgodnie z art. 26 § 1 k.c. "Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej." Bezsporne jest, że matka skarżącego jest obywatelką polską i ma miejsce zamieszkania na terytorium RP. W konsekwencji, miejscem zamieszkania skarżącego jest miejsce zamieszkania matki, bez względu na to, gdzie przebywa syn pobierając naukę. Zatem czasowe przebywanie skarżącego poza granicami kraju w celu pobierania nauki, nie stanowi przeszkody do przyznania świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Odmienna wykładnia przyjęta przez organy narusza fundamentalną zasadę wypracowaną w Unii Europejskiej tj. zasadę swobodnego przepływu osób (por. wyrok WSA w Krakowie z 29.02.2012 r., sygn. akt III SA/Kr 253/11).

Przy interpretacji omawianego przepisu należy mieć też na uwadze też cel ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, którym jest wspieranie osób ubogich z uwagi na to, że osoby te nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb oraz nie otrzymują należnego im wsparcia od osób zobowiązanych wobec nich do alimentacji. Odmowa przyznania przedmiotowego świadczenia obywatelom polskim pobierającym naukę za granicą, byłaby swoistą "premią" dla dłużników alimentacyjnych, w stosunku do których nie byłyby podejmowane działania regresowe. Skoro świadczenie przysługuje dziecku pobierającemu naukę w kraju, to odmienne traktowanie dziecka uczącego się za granicą, gdzie koszty utrzymania są z reguły wyższe, byłoby nielogiczne i stanowiłoby swoistą dyskryminację tego dziecka. Jednocześnie faktycznie zwalniałoby dłużnika alimentacyjnego przez czas pobytu dziecka za granicą ze świadczeń na jego rzecz. Skoro fundusz alimentacyjny nie wypłacałby świadczenia, to nie miałby on roszczenia regresowego wobec dłużnika alimentacyjnego (por. wyrok WSA w Krakowie z 14.09.2017 r., sygn. akt III SA/Kr 705/17).

W konsekwencji należało uznać, że organy obu instancji naruszyły przepisy prawa procesowego oraz przepisów prawa materialnego w stopniu, który miał wpływ na wynik sprawy, a zatem na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 135 P.p.s.a. orzeczono jak w sentencji wyroku. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organy będą zobowiązane uwzględnić wykładnię przedstawioną w niniejszym wyroku.