Wyrok z dnia 2024-10-22 sygn. IV SA/Wr 184/24

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Marta Pająkiewicz-Kremis Sędziowie: Asesor WSA Aneta Brzezińska (sprawozdawca) Sędzia WSA Katarzyna Radom po rozpoznaniu w Wydziale IV na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 22 października 2024 r. sprawy ze skargi L. H. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Legnicy z dnia 31 stycznia 2024 r. nr SKO/ZA-425/2/2024 w przedmiocie uznania świadczeń z funduszu alimentacyjnego za nienależnie pobrane i zobowiązania do ich zwrotu oddala skargę w całości.

Decyzją z 26 września 2022 r. (DR.530.22/23.209.2022.DR) działający z upoważnienia Prezydenta Miasta Legnicy, Kierownik Działu Świadczeń Rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy (dalej: organ I instancji), na wniosek L. H. (dalej: skarżąca) przyznał świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę uprawnioną w wieku do 18 lat: J. H., na okres od 1 października 2022 r. do 30 września 2023 r. w wysokości 500 zł miesięcznie. Decyzja została zrealizowana częściowo, tj. stronie wypłacono świadczenie z funduszu alimentacyjnego za miesiące od października 2022 r. do sierpnia 2023 r.

Decyzją z 28 listopada 2023 r. (DR.530.22/23.209.4.2022/2023.DJ) organ I instancji orzekł w sprawie uznania n/w świadczeń w wysokości 5.500 zł za świadczenia nienależnie pobrane oraz obowiązku ich zwrotu wraz z odsetkami:

1) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 października 2022 r. do 31 października 2022 r. w wysokości 500 zł,

2) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 listopada 2022 r. do 30 listopada 2022 r. w wysokości 500 zł,

3) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 – J. H. otrzymane w okresie od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. w wysokości 500 zł;

4) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18. lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 stycznia 2023 r. w wysokości 500 zł;

5) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 lutego 2023 r. do 28 lutego 2023 r. w wysokości 500 zł;

6) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 marca 2023 r. do 31 marca 2023 r. w wysokości 500 zł;

7) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 kwietnia 2023 r. do 30 kwietnia 2023 r. w wysokości 500 zł;

8) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat - J. H. otrzymane w okresie od 1 maja 2023 r. do 31 maja 2023 r. w wysokości 500 zł;

9) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 czerwca 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. w wysokości 500 zł;

10) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 lipca 2023 r. do 31 lipca 2023 r. w wysokości 500 zł;

11) świadczenie z funduszu alimentacyjnego na osobę w wieku do 18 lat – J. H. otrzymane w okresie od 1 sierpnia 2023 r. do 31 sierpnia 2023 r. w wysokości 500 zł.

W uzasadnieniu decyzji, organ I instancji podniósł, że decyzją z 26 września 2022 r. przyznano na wniosek skarżącej świadczenie z funduszu alimentacyjnego na rzecz osoby uprawnionej J. H. w kwocie 500 zł miesięcznie na okres od 1 października 2022 r. do 30 września 2023 r. Następnie, w związku ze zmianą sytuacji materialnej, która miała wpływ na prawo do przyznanego świadczenia (przekroczenie kryterium dochodowego), na wniosek skarżącej z dniem 31 sierpnia 2023 r. uchylono decyzję przyznającą prawo do ww. świadczeń (decyzja z 13 września 2023 r. (DR.530.22/23.209.2.2022/2023.DR)).

Organ I instancji wskazał również, że z dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, iż skarżąca w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2023 r. poz.1993 ze zm., dalej: u.p.o.u.a.) alimenty od dłużnika alimentacyjnego (A. H.). Pismem z 5 października 2023 r., wszczęto z urzędu postępowanie w sprawie określenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz obowiązku jego zwrotu. Poza tym organ I instancji wskazał, że Sąd Okręgowy w D. nakazem alimentacyjnym z 11 marca 2010 r. zobowiązał dłużnika alimentacyjnego (A. H.) do płatności sumy 100 euro tygodniowo na utrzymanie każdego, zależnego dziecka: K. H. i J. H. Wskazano, że poczynając od 2010 r. dłużnik regularnie dokonuje przekazem pocztowym comiesięcznych wpłat tytułem alimentów (obecnie jest to kwota 800 zł). Organ podał, że według wliczenia wierzycielki zadłużenie alimentacyjne na dzień 16 sierpnia 2022 r. wyniosło 41.480 euro. Na dzień wydania decyzji organ dysponował zaświadczeniem Sądu Okręgowego w Legnicy, jako organu przesyłającego wnioski o egzekucję alimentów dla osób zamieszkałych za granicą, z 29 sierpnie 2022 r., z którego wynika, że od czasu udzielenia ostatniej informacji z 6 sierpnia 2021 r. w sprawie z wniosku L. H. o dochodzenie alimentów od dłużnika wystąpiły nowe istotne fakty. Pismem z 23 lutego 2022 r. amerykański organ D. w S. poinformował, że ustalono miejsce pobytu dłużnika w U. i należy wystąpić z odpowiednim wnioskiem celem dalszego procedowania sprawy. W związku z powyższym w celu przygotowania wniosku o dochodzenie zaległości alimentacyjnych w U. w trybie Konwencji o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny z 23 listopada 2007 r. Sąd Okręgowy w Legnicy, na wniosek wierzycielki, zwrócił się pisemnie do Sądu D. w D. o przesłanie niezbędnych dokumentów, tj. odpisu wyroku zasądzającego alimenty oraz innych załączników. W związku z faktem, iż żądane dokumenty nie wpłynęły, Sąd Okręgowy w Legnicy ponaglił sąd irlandzki o wykonanie ww. wniosku.

W dalszej części uzasadnienia organ I instancji wskazał, że w czasie, kiedy decyzją z 26 września 2022 r. skarżąca miała przyznane świadczenie z funduszu alimentacyjnego na rzecz J. H. w wysokości 500 zł miesięcznie, równocześnie z pobieranym świadczeniem otrzymywała w okresie w okresie od października 2022 r. do sierpnia 2023 r. - przekazem pocztowym bezpośrednio od dłużnika alimentacyjnego - alimenty w wysokości 800 zł miesięcznie. Fakt ten nie był kwestionowany przez skarżącą, która każdorazowo informowała organ o otrzymywanych od dłużnika alimentach, oświadczając przy tym, że należy je zarachować zgodnie z art. 1026 § 2 k.p.c. na poczet odsetek.

Reasumując, organ I instancji stwierdził, że skarżąca była osobą uprawnioną do otrzymania świadczeń z funduszu alimentacyjnego na podstawie decyzji z 26 września 2022 r., (DR.530.22/23.209.2022.DR) oraz że w okresie od 1 października 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. skarżącej wypłacano comiesięczne świadczenie z funduszu alimentacyjnego w wysokości 500 zł, a jednocześnie w okresie tym skarżąca otrzymała od dłużnika alimentacyjnego świadczenia pieniężne na poczet alimentów w łącznej wysokości 8.800 zł (800 zł miesięcznie) niezgodnie z kolejnością, o której mowa w art. 28 u.p.o.u.a. W ocenie organu, skarżąca była także świadoma braku uprawnień do pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego w sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny reguluje nawet częściowo swoje zobowiązania alimentacyjne, gdyż w decyzji przyznającej ww. świadczenie, została pouczona o definicji nienależnie pobranego świadczenia. W ocenie organu I instancji świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone od 1 października 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. w rozumieniu art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a stanowi zatem świadczenie nienależnie pobrane. A tym samym skarżąca, stosownie do art. 23 ust. 1 u.p.o.u.a, jest obowiązana do jego zwrotu.

Od decyzji tej skarżąca wywiodła odwołanie po rozpoznaniu którego, Samorządowe Kolegium Odwoławcze we Wrocławiu (dalej: SKO) zaskarżoną decyzją z 31 stycznia 2024 r. (SKO/ZA-425/2/2024) utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. SKO uznało, że organ I instancji zasadnie orzekł o uznaniu świadczeń jako nienależnie pobranych i ich zwrocie wraz z ustawowymi odsetkami. Skarżąca bowiem, przyjmując od dłużnika alimenty przekazane niezgodnie z kolejnością wyznaczoną w art. 28 ust. 1 u.p.o.u.a., wypełniła wskazaną w art. 2 pkt 7 lit. d) tej ustawy przesłankę uzasadniającą podjęcie decyzji o uznaniu za nienależnie pobrane świadczeń z funduszu alimentacyjnego. SKO podkreśliło, iż w decyzji z 26 września 2022 r. przyznającej stronie świadczenie z funduszu alimentacyjnego została ona pouczona, iż zgodnie z art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a, nienależnie pobranym świadczeniem alimentacyjnym jest świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie jego pobierania otrzymała alimenty (zaległe lub bieżące) niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 tej ustawy, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów.

Przywołując treść wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 17 maja 2016 r., sygn. akt II SA/Bd 195/16 i Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 października 2016 r. sygn. akt I OSK 445/15, SKO wskazało, iż osoba pobierająca świadczenie z funduszu alimentacyjnego ma obowiązek powstrzymania się od bezpośredniego pobierania alimentów od dłużnika alimentacyjnego. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z treści art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. i dotyczy zarówno alimentów zaległych, jak i bieżących. Wszystkie otrzymane od dłużnika środki wierzyciel alimentacyjny (skarżąca) winien przekazać organowi właściwemu wierzyciela.

SKO nie zgodziło się również z twierdzeniem skarżącej, że każda wpłata dobrowolna od dłużnika alimentacyjnego winna być księgowana na odsetki od powstałej zaległości. W czasie pobierania świadczenia z funduszu alimentacyjnego wierzyciel alimentacyjny nie ma bowiem możliwości zaliczenia, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 u.p.o.u.a., na poczet zaległości alimentacyjnej kwoty alimentów dobrowolnie uiszczonej przez dłużnika (wyrok WSA w Kielcach z 30 października 2014 r. sygn. akt II SA/Ke 767/14, wyrok WSA we Wrocławiu z 12 lutego 2015 r. sygn. akt IV SA/Wr 554/14).

Niezależnie od powyższego, SKO wskazało na przysługujące skarżącej uprawnienia wynikające z art. 23 ust. 8 u.p.o.u.a,, a dotyczące możliwości ubiegania się skarżącej o umorzenie kwot nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami, odroczenia terminu płatności albo rozłożenia na raty.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skarżąca wniosła o uchylenie decyzji SKO. Podkreśliła (w szczególności), że świadczenia zostały jej przyznane na podstawie złożonego wniosku wraz z wymaganymi (prawdziwymi) dokumentami. Zarzuciła decyzji, wad brak praworządności, niezgodność z Konstytucją RP. Zwróciła uwagę na swoją sytuacją życiową (problemy ze zdrowiem dzieci, ubóstwo, brak możliwości poprawy sytuacji rodzinnej) oraz zaleganie ze spłatą alimentów przez męża.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Wrocławiu zważył, co następuje:

Stosownie do art. 134 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2024 r., poz. 935 ze zm., dalej: p.p.s.a.) sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną. Oznacza to, że sąd bierze pod uwagę wszelkie naruszenia prawa, a także wszystkie przepisy, które powinny znaleźć zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, niezależnie od żądań i wniosków podniesionych w skardze - w granicach sprawy, wyznaczonych przede wszystkim rodzajem i treścią zaskarżonego aktu. Kontrola Sądu nie obejmuje natomiast oceny wypełniania przez organy administracji tzw. poza systemowych kryteriów słusznościowych, w szczególności kierowania się zasadami współżycia społecznego, ani kryteriów celowościowych (wyrok NSA z 25 września 2009 r., I OSK 1403/08,CBOSA).

Zdaniem Sądu skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji nie naruszają prawa.

W rozpoznawanej sprawie organy obu instancji uznały, że świadczenie z funduszu alimentacyjnego, przyznane decyzją organu I instancji z 26 września 2022 r. w kwocie 500 zł miesięcznie na rzecz uprawnionej do alimentów córki skarżącej, wypłacone skarżącej (jako osobie uprawnionej) w okresie od 1 października 2022 r. do 30 września 2023 r. jest świadczeniem nienależnie pobranym, podlegającym zwrotowi wraz z odsetkami na zasadach wskazanych w decyzji. W opinii Sądu ww. stanowisko organów orzekających w sprawie jest prawidłowe.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że decyzją z 26 września 2022 r. skarżącej przyznano z funduszu alimentacyjnego na okres od 1 października 2022 r. do 30 września 2023 r. na córkę (J. H.), świadczenie w wysokości 500 zł miesięcznie. Ustalono, że skarżąca w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego otrzymywała alimenty od dłużnika alimentacyjnego (ojca dziecka skarżącej – A. H.), który jest zobowiązany nakazem alimentacyjnym Sądu Okręgowego w D. do płatności alimentów w wysokości 100 euro tygodniowo na rzecz dwójki swoich dzieci, w tym J. H. Poczynając od 2010 r. dłużnik regularnie dokonuje przekazem pocztowym comiesięcznych wpłat tytułem alimentów (obecnie jest to kwota 800 zł). Nie ulega zatem wątpliwości, że skarżąca w okresie pobierania świadczenia z funduszu alimentacyjnego otrzymała jednocześnie alimenty. Okoliczność ta nie jest przez skarżącą kwestionowana, która wręcz każdorazowo informowała organ o otrzymywanych od dłużnika alimentach, oświadczając przy tym, że należy je zarachować zgodnie z art. 1026 § 2 k.p.c. na poczet odsetek.

Zgodnie zaś z art. 2 pkt 7 lit. d ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2023 r. poz. 1993 ze zm., dalej: u.p.o.u.a.) świadczeniami nienależnie pobranymi są świadczenia wypłacone, w przypadku gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała, niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28, zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów.

W myśl art. 28 ust. 1 tej ustawy w okresie, w którym osoba uprawniona otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego, z kwoty uzyskanej z egzekucji od dłużnika alimentacyjnego organ prowadzący postępowanie egzekucyjne zaspokaja w następującej kolejności:

1) należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy - do ich całkowitego zaspokojenia,

2) należności powstałe z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej - do ich całkowitego zaspokojenia,

3) należności wierzyciela alimentacyjnego - do ich całkowitego zaspokojenia,

4) należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym - do ich całkowitego zaspokojenia - po należnościach określonych w art. 1025 § 1 pkt 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego, a przed należnościami określonymi w art. 1025 § 1 pkt 2-10 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

Przywołane przepisy ustanawiają zakaz jednoczesnego pobierania przez osobę uprawnioną świadczeń alimentacyjnych z budżetu państwa (funduszu alimentacyjnego) oraz od dłużnika. Treść art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. wyraźnie przy tym stanowi, że dla uznania wypłaconych świadczeń za nienależnie pobrane bez znaczenia pozostaje okres, za jaki strona otrzymała alimenty. Istotny jest sam fakt, że strona w okresie, w którym otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego otrzymuje także alimenty, bez względu na to, czy są one wypłacane za miesiące bieżące, czy poprzednie. Osoba pobierająca świadczenie z funduszu alimentacyjnego ma obowiązek powstrzymania się od bezpośredniego pobierania alimentów od dłużnika alimentacyjnego lub pobierania ich za pośrednictwem komornika sądowego. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z treści art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. i dotyczy zarówno alimentów zaległych, jak i bieżących. Wszystkie otrzymane od dłużnika środki finansowe wierzyciel alimentacyjny powinien przekazać komornikowi sądowemu lub organowi właściwemu wierzyciela - o czym, co należy podkreślić - skarżąca w sposób wyraźny została pouczona w decyzji przyznającej świadczenie z funduszu alimentacyjnego. Pobierając świadczenia z tego funduszu wierzyciel alimentacyjny nie ma możliwości zaliczenia na poczet zaległości alimentacyjnych jakichkolwiek kwot uiszczonych dobrowolnie przez dłużnika. Kolejność zaspokajania roszczeń z kwot uzyskanych od dłużnika alimentacyjnego normuje bowiem u.p.o.u.a., która przewiduje, że środki te w pierwszej kolejności przekazywane są na poczet zobowiązania dłużnika istniejącego z tytułu wypłaconych zastępczo świadczeń z funduszu, zaliczek alimentacyjnych, a dopiero w dalszej kolejności z tytułu należności wierzyciela. I baz znaczenia pozostają tutaj powołane przez stronę przepisy z zakresu postępowania cywilnego.

Sądowi z urzędu znany jest fakt, iż w analogicznych okolicznościach faktycznych i prawnych, dotyczących wcześniejszych okresów świadczeniowych, w których przyznano skarżącej świadczenia z funduszu alimentacyjnego, zapadały już rozstrzygnięcia organów o uznaniu tych świadczeń za nienależnie pobrane, które były także przedmiotem kontroli sądowoadministracyjnej przed tut. Sądem (wyroki WSA we Wrocławiu: z 7 listopada 2017 r., IV SA/Wr 314/17; z 7 listopada 2017 r., IV SA/Wr 445/17; z 31 stycznia 2018 r., IV SA/Wr 615/17; z 27 marca 2018 r., IV SA/Wr 108/18; z 24 października 2018 r., IV SA/Wr 297/18; z 24 października 2018 r., IV SA/Wr 410/18, IV SA/Wr 291/21) oraz NSA (wyrok z 7 maja 2020 r., I OSK 201/19 i wyrok z 25 stycznia 2023 r. I OSK 579/22).

Sąd w składzie orzekającym w tej sprawie w całości podziela stanowisko zaprezentowane w ww. wyrokach wraz z zasadniczym tokiem rozważań, sprowadzającym się do stwierdzenia, że w czasie pobierania świadczenia z funduszu alimentacyjnego wierzyciel alimentacyjny nie ma możliwości zaliczenia na poczet zaległości alimentacyjnej, w tym również na poczet odsetek, kwoty alimentów dobrowolnie uiszczonej przez dłużnika, a tego zdaje się domagać skarżąca w skardze. Przepisy art. 2 pkt 7 lit. d w zw. z art. 28 u.p.o.u.a. stanowią lex specialis w stosunku do art. 451 § 1 zdanie 2 k.c., normującego zasady zarachowania zapłaty. W konsekwencji oznacza to, że w okresie, w którym osoba uprawniona otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego, sposób zaliczenia wynikający z art. art. 451 § 1 i § 3 k.c. nie ma zastosowania do środków przekazywanych przez dłużnika alimentacyjnego z tytułu obciążających go rat alimentacyjnych.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że pobierając świadczenie z funduszu alimentacyjnego i otrzymując w tym czasie alimenty - jak miało to miejsce w sprawie - osoba je pobierająca znajduje się w sytuacji, którą trzeba zakwalifikować jako naruszenie kolejności zaspokojenia przez dłużnika alimentacyjnego wierzycieli, tj. kolejności określonej w art. 28 omawianej ustawy. Jest to okoliczność obiektywna, której zaistnienie, niezależnie od stanu świadomości osoby pobierającej świadczenia, prowadzić musi do uznania, że wypłacone w takich uwarunkowaniach świadczenia są nienależnie pobrane, a tym samym - zgodnie z art. 23 ust. 1 i ust. 1a u.p.o.u.a. - podlegają zwrotowi wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Zgodzić się zatem trzeba z organami orzekającymi w sprawie, że z powołanych wyżej przepisów wynika, iż osoba uprawniona nie może pobierać jednocześnie świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz od dłużnika alimentacyjnego. Przy czym - stosownie do treści art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. - dla uznania wypłaconych świadczeń za nienależnie pobrane bez znaczenia jest, za jaki okres strona otrzymała alimenty, czy też za (na) jaki okres chce je zaliczyć. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreśla się, że istotny jest sam fakt, że strona w okresie, w którym otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego, otrzymuje również alimenty i nie ma znaczenia, czy są one wypłacane za miesiące bieżące, czy za miesiące poprzednie. W okresie pobierania świadczenia z funduszu alimentacyjnego, wierzyciel alimentacyjny nie ma możliwości zaliczenia na poczet zaległości alimentacyjnych jakichkolwiek kwot uiszczonych przez dłużnika alimentacyjnego. Sytuacja, w której osoba pobierając świadczenie z funduszu alimentacyjnego, otrzymuje jednocześnie alimenty stanowi naruszenie kolejności zaspokojenia wierzycieli przez dłużnika alimentacyjnego, określonej w art. 28 ustawy.

W rozpoznawanej sprawie oczywiste jest, że skarżąca - w okresie pobierania świadczeń z funduszu alimentacyjnego - otrzymała również alimenty. Słusznie zatem organy uznały, że wypłacone w tym okresie świadczenia z funduszu alimentacyjnego są świadczeniami nienależnie pobranymi, a tym samym, że podlegają zwrotowi wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, stosownie do treści art. 23 ust. 1 i ust. 1a u.p.o.u.a. Zauważyć przy tym należy, iż decyzja z 26 września 2022 r. zawierała pouczenie, że zgodnie z art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. nienależnie pobranym świadczeniem alimentacyjnym jest świadczenie z funduszu alimentacyjnego wypłacone w przypadku, gdy osoba uprawniona w okresie jego pobierania otrzymała alimenty (zaległe lub bieżące) niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 u.p.o.u.a., do wysokości otrzymanych w tym okresie alimentów. Podobne pouczenie, w tym również co do konieczności informowania o sytuacji, która ma wpływ na prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, skarżąca otrzymała podpisując i składając wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (pkt 12 wniosku). Nie można zatem przyjąć braku świadomości skarżącej co do tego, że kwoty uzyskane od dłużnika alimentacyjnego tytułem alimentów w okresie pobierania przez nią świadczeń z funduszu alimentacyjnego, nie rodzą skutku prawnego w zakresie pobrania świadczeń nienależnych z tego funduszu (oraz w dalszej kolejności ich zwrotu wraz z odsetkami).

Wymaga też zaakcentowania, że będąca przedmiotem sporu decyzja ma charakter związany i przesłanki jej wydania zostały w sposób wyczerpujący określone w art. 23 ust. 1 w związku z art. 2 pkt 7 lit. d u.p.o.u.a. Zaistnienie wskazanych przesłanek nie pozwala zatem organowi na podjęcie rozstrzygnięcie w granicach luzu decyzyjnego. W związku z tym podnoszona w skardze argumentacja nakierowana na sytuację rodzinną skarżącej, (problemy ze zdrowiem dzieci, ubóstwo, brak możliwości poprawy sytuacji rodzinnej) w realiach sprawy pozbawiona jest doniosłości prawnej. Kwestie te mogą być brane pod uwagę dopiero na etapie ewentualnego postępowania w sprawie udzielenia ulgi w zakresie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Należy w tym miejscu zauważyć, że stosownie do art. 23 ust. 8 u.p.o.u.a., organ właściwy wierzyciela, który wydał decyzję w sprawie nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, może umorzyć kwotę nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny, do czego zresztą nawiązał organ odwoławczy w zaskarżonej decyzji. W pierwszej kolejności organ wydaje jednak decyzję o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń, a dopiero później może odrębnie orzekać w oparciu o art. 23 ust. 8 u.p.o.u.a. I jak wynika z treści zaskarżonej decyzji, organ pouczył skarżącą o możliwościach wynikających z art. 23 ust. 8 u.p.o.u.a., a tym samym w jej gestii pozostaje, czy z uprawnienia tego skorzysta, czy też nie skorzysta.

Końcowo wskazać należy, że ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest aktem normatywnym zaliczanym do szeroko rozumianej pomocy społecznej, a zatem stanowiącym integralny element systemu wsparcia państwa na rzecz określonych kategorii podmiotów, które na takie wsparcie ze strony państwa zasługują. Obowiązek alimentacyjny rodziców w stosunku do dzieci wynika natomiast wprost z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Niemniej jednak, dopiero w sytuacji, gdy rodzic albo osoba zobowiązana w dalszej kolejności nie wywiązuje się z obowiązku alimentacji, środki na utrzymanie dziecka (dzieci) zastępczo wykłada państwo w ramach konstytucyjnego obowiązku wspierania rodziny (art. 71 Konstytucji RP). Jak stanowi preambuła ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, pomocnicze działanie państwa ogranicza się do tych przypadków, gdy rodzice wychowujący dzieci, pozbawieni alimentów ze strony osób zobowiązanych, nie są w stanie samodzielnie zaspokoić potrzeb w zakresie utrzymania dziecka. Dlatego też, zdaniem Sądu, stanowisko organów obu instancji przyjęte w decyzjach nie narusza art. 71 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 68 pkt 3 Konstytucji RP. A wynikające z powołanych regulacji wartości jaką jest troska o dobro dziecka i rodziny, są okolicznościami, które należy rozważyć na etapie ewentualnego postępowania w sprawie udzielenia ulgi w zakresie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Dlatego też, zarzuty skarżącej również w tym zakresie, należało uznać za niezasadne.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że zaskarżona decyzja oraz poprzedzająca ją decyzja organu I instancji są zgodne z prawem. W ocenie Sądu organy rozpoznające sprawę w sposób wyczerpujący zebrały i rozpatrzyły materiał dowodowy oraz należycie uzasadniły zajęte stanowisko. Wniesiona skarga jest więc bezzasadna i brak jest podstaw do jej uwzględnienia. W takiej zaś sytuacji wypłacone świadczenia należało uznać za nienależnie pobrane i podlegające zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami. Stwierdzenie powyższego oznacza, że zarzuty skargi przedstawiają się jako bezzasadne, co obligowało Sąd do jej oddalenia w całości na podstawie art. 151 p.p.s.a.