Postanowienie z dnia 2023-03-22 sygn. I NSP 25/23

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I NSP 25/23

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2023 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Elżbieta Karska (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Paweł Czubik
‎SSN Aleksander Stępkowski

w sprawie ze skargi K. S.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki
‎w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie w sprawie o sygn. III AUa 1493/18, 

z udziałem Skarbu Państwa - Prezesa Sądu Apelacyjnego w Krakowie

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w dniu 22 marca 2023 r.,

I. stwierdza, że w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie w sprawie o sygn. akt III AUa 1493/18 nastąpiła przewlekłość postępowania;

II. przyznaje skarżącemu K. S. od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie sumę pieniężną w wysokości 3000 (trzech tysięcy) złotych;

III. zaleca Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie rozpatrzenie sprawy sygn. akt III AUa 1493/18 w terminie trzech miesięcy od dnia zwrotu akt;

IV. zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie na rzecz skarżącego K. S. kwotę 257 (dwieście pięćdziesiąt siedem) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu skargowym;

V. oddala skargę w pozostałej części.

UZASADNIENIE

Skargą z 18 stycznia 2023 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki K. S. (dalej także: „Skarżący”), zastępowany przez adwokata, wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania prowadzonego przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w sprawie III AUa 1493/18 (pkt 1), zobowiązanie Sądu Apelacyjnego w Krakowie do rozpoznania niniejszej sprawy niezwłocznie, nie później niż w terminie 2 miesięcy od rozpoznania skargi (pkt 2), przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz Skarżącego kwoty 20000 zł (pkt 3) oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych (pkt 4).

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że w dniu 5 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Krakowie wydał wyrok. Skarżący w dniu 24 września 2018 r. złożył apelację. W  dniu 25 października 2018 r. akta sprawy zostały przekazane Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie i zarejestrowane pod sygn. akt III AUa 1493/18. Do  dnia  złożenia skargi na przewlekłość postępowania sprawa nie została rozstrzygnięta przez Sąd Apelacyjny w Krakowie.

W odpowiedzi na skargę Prezes Sądu Apelacyjnego w Krakowie wniósł  o  jej  oddalenie, a w przypadku jej uwzględnienia o przyjęcie mniejszej kwoty  odszkodowania. Podał, że sprawa wpłynęła do III Wydziału Pracy i  Ubezpieczeń Społecznych Sądu Apelacyjnego w Krakowie dnia 19 grudnia 2018 r. Następnie dokonano losowania sędziego sprawozdawcy. Podkreślono, że sprawa oczekiwała na wyznaczenie terminu rozprawy zgodnego z zasadą kolejności wpływu. Sprawa Skarżącego nie należała do kategorii spraw określanych jako pilne. Długość  oczekiwania na rozpoznanie spraw wynika z wakatów w Wydziale. Dodatkowe opóźnienie spowodowane jest stanem epidemii COVID-19, z  powodu  którego przez około 3 miesiące nie odbywały się rozprawy. Nierozpatrzenie sprawy do tej pory nie wynika więc z opieszałości, ale trudnej sytuacji kadrowej, biurowej i proceduralnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga na przewlekłość postępowania zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na  naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i  postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz.U. 2018, poz.  75 ze zm., dalej: „ustawa o skardze na przewlekłość postępowania”) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli  postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

Stosownie do treści art. 2 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania, dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez Sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od  jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i  prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych  w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

Utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, że o przewlekłości postępowania apelacyjnego można zasadniczo mówić w przypadku bezczynności sądu drugiej instancji polegającej na niewyznaczeniu rozprawy apelacyjnej w  ciągu  12 miesięcy od daty wpłynięcia apelacji (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 12 maja 2005 r., III SPP 96/05; z 16 marca 2006 r., III SPP 10/06; z  21 marca 2006 r., III SPP 13/06; z 18 maja 2016 r., III SPP 53/16; z 14 lipca 2016  r., III SPP 55/16; z 7 marca 2017 r., III SPP 6/17; z 21 lutego 2018 r., III  SPP  3/18; z 13 grudnia 2018 r., I NSP 62/18; z 24 stycznia 2019 r., I NSP 87/18; z 27 marca 2019 r., I NSP 88/18; z 5 kwietnia 2022 r., I NSP 66/22; z 7 lipca 2022 r., I NSP 204/22; z 23 listopada 2022 r., I NSP 312/22). Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku, w którym przekroczony został okres 12 miesięcy, w czasie których nie wyznaczono terminu rozprawy, automatycznie następuje przewlekłość postępowania w rozumieniu ustawy. Ocena spełnienia obowiązku rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie zależy od konkretnych okoliczności, a więc wymaga uwzględnienia wielu czynników wpływających na tok postępowania. Powyższe oznacza, że przewlekłość postępowania ocenia się w każdej sprawie w sposób indywidualny, z uwzględnieniem wymienionych okoliczności.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że znaczny wpływ spraw, problemy kadrowe i obciążenie sędziów pracą pozostają bez wpływu na  stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie, w której wniesiono skargę (por. postanowienia Sądu Najwyższego z: 21 marca 2006 r., III SPP 13/06, 5  kwietnia 2022 r., I NSP 66/22, 7 lipca 2022 r., I NSP 204/22, z 23 listopada 2022 r., I NSP 312/22). Obciążenie pracą, ilość spraw oraz stan kadry orzeczniczej, co najwyżej prowadzić mogą do stwierdzenia, że przewlekłość postępowania w  konkretnej sprawie nie jest wynikiem zaniedbań, czy też uchybień ze strony Sądu. Jednakże to na Państwie spoczywa obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2006 r., III SPP 10/06). W tym też kontekście – organizacyjnym – należy rozpoznawać argumenty zawarte w pismach Przewodniczącego Wydziału i sędziego referenta. Jakkolwiek przyczyniają się one do dezorganizacji i opóźnień w wyznaczaniu spraw, to wciąż pozostają bez wpływu na stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie. Ostatecznie Sąd jako  jednostka reprezentująca Skarb Państwa ponosi formalną odpowiedzialność za niewłaściwe wywiązywanie się przez Państwo z powyższego obowiązku.

Z akt sprawy wynika, że apelacja wpłynęła do Sądu Okręgowego w Krakowie 3 października 2018 r. (k. 229). Zarządzeniem z 4 października 2018 r. strona została wezwana do uzupełnienia braków (odpisu apelacji) w terminie tygodnia, pod  rygorem odrzucenia apelacji (k. 239-240). Dnia 31 października 2018 r. brak  został uzupełniony (k. 243). Stronie wysłano odpis apelacji w dniu 5  listopada  2018 r. (k. 246), a w dniu 19 grudnia 2018 r. akta sprawy wpłynęły do  Sądu Apelacyjnego w Krakowie (k. 252), zaś 20 grudnia 2018 r. wylosowano sędziego referenta (k. 253).

Sąd Najwyższy zauważył i uwzględnił, że w okresie rozpoznawania sprawy III AUa 1493/18 Sądu Apelacyjnego w Krakowie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej od dnia 20 marca 2020 r. obowiązywał stan epidemii wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020, poz. 491).

Istotne znaczenie dla stwierdzenia tego, czy doszło do przewlekłości w  analizowanej sprawie ma treść art. 15zzs ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o  szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem przeciwdziałaniem i  zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. 2020, poz. 374 ze zm.). Stosownie do ust. 1 ww. artykułu w  okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z  powodu COVID-19, bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach sądowych został zawieszony. Ponadto zgodnie z ust. 11 tego przepisu zaprzestanie czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzące odpowiednio postępowanie lub kontrolę, w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez  nieuzasadnionej zwłoki. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że  w związku z wprowadzonymi rozwiązaniami prawnymi stanowiącymi reakcję na  stan epidemii okres od 31 marca 2020 r. do 23 maja 2020 r. podlega wyłączeniu  w zakresie rozpoznawania bezczynności sądu (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 28 września 2020 r., I NSP 128/20; z 24 marca 2021 r., I  NSP 182/20 i I NSP 8/21; z 21 kwietnia 2021 r., I NSP 32/12; z 5 kwietnia 2022 r., I NSP 66/22; z 7 lipca 2022 r., I NSP 204/22; z 23 listopada 2022 r., I NSP 312/22). Stan ten z pewnością opóźnił rozpoznawanie wszystkich spraw, a pośrednio także sprawy Skarżącego.

W świetle przytoczonego wyżej, utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz okoliczności faktycznych sprawy, nie ulega wątpliwości, iż czas oczekiwania na rozpoznanie apelacji w analizowanej sprawie został przekroczony i  wynosił ponad 12 miesięcy. Sąd Apelacyjny w Krakowie od momentu wpływu akt wraz z apelacją, w zasadzie poza wylosowaniem sędziego referenta nie podjął czynności zmierzających do jej merytorycznego rozpoznania. W ocenie Sądu Najwyższego w powyższych okolicznościach uzasadnione jest stwierdzenie przewlekłości postępowania w przedmiotowej sprawie.

Konsekwencją stwierdzenia, że w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie w sprawie III AUa 1493/18 nastąpiła przewlekłość postępowania, jest  obowiązek Sądu Najwyższego rozstrzygnięcia w przedmiocie żądania Skarżącego o zasądzenie na jego rzecz odpowiedniej sumy pieniężnej.

Orzekając o przyznaniu Skarżącemu od Skarbu Państwa – Sądu  Apelacyjnego w Krakowie sumy pieniężnej w wysokości 3000 zł, Sąd  Najwyższy uwzględnił, iż zgodnie z art. 12 ust. 4 ustawy o skardze na  przewlekłość postępowania, minimalna wysokość sumy pieniężnej jaką należy zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz Skarżącego wynosi 500 zł za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość. Ponieważ postępowanie w  niniejszej sprawie przed Sądem I instancji rozpoczęło się w 2017 r., to na rzecz Skarżącego od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie należy zasądzić łącznie kwotę 3000 zł (co pozostaje w zgodzie z ustawowym zastrzeżeniem przyznania minimalnej odpowiedniej sumy pieniężnej w kwocie 2000 zł).

Jednocześnie, Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do przyznania Skarżącemu żądanej przez niego kwoty 20000 zł. Skarżący nie udowodnił i  nie  uzasadnił w sposób przekonujący dlaczego domaga się zasądzenia akurat takiej kwoty – 20000 zł, co konkretnie składa się na tę sumę. Co prawda podnosi, że brak świadczeń z ZUS pogorszył jego sytuację finansową, utrudnił wykup lekarstw i rehabilitację, co wywołało u niego traumę, krzywdę moralną, utratę  możliwości świadczenia pracy i mnogość problemów egzystencjalnych, ale  wbrew treści art. 6 k.c. nie przedstawił na te okoliczności żadnego dowodu. Ponadto, trudno przesądzić jakie będzie rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w  Krakowie w sprawie III AUa 1493/18 i czy Skarżący w ogóle uzyska świadczenie o które się ubiega, czy też nie. Zasądzana suma pieniężna w swej istocie ma na  celu rekompensatę zaistnienia i skutków przewlekłości postępowania, a  nie  poprawę bytu materialnego Skarżącego pozostającego w trudnej sytuacji ekonomicznej. Z tych względów, w ocenie Sądu Najwyższego, kwota 3000 zł rekompensuje zaistnienie i skutki przewlekłości postępowania.

Z uwagi na to, że w sprawie nie został wyznaczony termin rozprawy apelacyjnej, na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania, Sąd Najwyższy zalecił Sądowi Apelacyjnemu rozpatrzenie sprawy w terminie trzech miesięcy od dnia zwrotu akt (pkt III sentencji postanowienia).

Na mocy art. 12 ust. 2 i 4 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania Sąd Najwyższy orzekł jak w pkt. I i II sentencji postanowienia. O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu skargowym orzeczono w oparciu art.  98  § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 394¹ § 3 k.p.c. i w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy o  skardze na przewlekłość postępowania oraz § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra  Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za  czynności adwokackie, Dz.U. 2015, poz. 1800 ze zm. (pkt IV sentencji postanowienia). Na zasadzie art. 12 ust. 1 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania rozstrzygnięto jak w pkt. V sentencji postanowienia.