Wyrok z dnia 2002-12-02 sygn. IV KKN 135/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KKN 135/00

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)

SSN Wiesław Kozielewicz (sprawozdawca)

SSN Dorota Rysińska

Protokolant Katarzyna Wasilewska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Józefa Gemry

w sprawie E. C. oskarżonej z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 grudnia 2002 r., kasacji, wniesionej przez prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 19 października 1999 r., sygn. akt IV Ka 751/99 zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie z dnia 15 lipca 1999 r., sygn. akt II K 317/99/K

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonej E. C. przekazuje Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

U Z A S A D N I E N I E

Prokurator Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie oskarżył E. C. o to, że:

w okresie od 28 lipca 1997 r. do końca lipca 1998 r. daty bliżej nieustalonej w K., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, z góry powziętym zamiarem, doprowadziła T. M. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci mieszkania, poprzez wprowadzenie w błąd występującego w jego imieniu K. M. co do zamiaru przestrzegania warunków umowy z dnia 28 lipca 1997 r. o wynajmie lokalu w punkcie dotyczącym regulowania rachunków i opłat za czynsz, prąd, gaz i usługi telekomunikacyjne na łączną kwotę 4.888,28 zł

tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk.

Sąd Rejonowy dla Krakowa – Krowodrzy w Krakowie wyrokiem z dnia 15 lipca 1999 r. sygn. akt II K 317/99/K uznał oskarżoną E. C. za winną tego, że w okresie od 28 lipca 1997 r. do końca lipca 1998 r. daty bliżej nieustalonej w K. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej z góry powziętym zamiarem doprowadziła K. M. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem T. M. przez wprowadzenie K. M. w błąd co do zamiaru przestrzegania warunków umowy z dnia 28 lipca 1997 r. o wynajmie mieszkania przy ul. […] w K. w punkcie dotyczącym regulowania rachunków opłat za czynsz, prąd, gaz i usługi telekomunikacyjne na łączną kwotę nie mniejszą niż 5.254,16 zł tj. występku z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to na mocy art. 286 § 1 kk wymierzył jej karę 1 roku pozbawienia wolności; na mocy art. 33 § 2 kk w zw. z art. 33 § 1 i 3 kk orzekł wobec oskarżonej karę grzywny w wysokości 60 stawek dziennych po 10 zł każda; na mocy art. 69 § 1 i 2 kk w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 kk warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres 3 lat próby; na mocy art. 72 § 2 kk zobowiązał oskarżoną do wpłacenia w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku na rzecz pokrzywdzonego K. M. kwoty 5.254,16 zł tytułem naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem; zasądził od pozwanej na rzecz powoda T. M. kwotę 5.284,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 4.992,50 zł liczonymi od dnia 26 sierpnia 1998 r. zaś od pozostałej kwoty z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 20 maja 1999 r.; w pozostałym zakresie pozostawił powództwo bez rozpoznania; zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 200 zł tytułem częściowego zwrotu kosztów sądowych zwalniając ją od ponoszenia ich w dalszym zakresie.

Od tego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonej i zarzucając:

1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że E. C. nie przekazywała K. M. pieniędzy na opłatę innych mediów jak rachunki telefoniczne i opłaty za eksploatację lokalu w związku z podpisaną umową najmu,

2. naruszenie przepisu art. 65 § 1 pkt 3 kpk w zw. z art. 62 kpk przez przyjęcie i zasądzenie powództwa cywilnego od osoby nieuprawnionej z uwagi na brak pełnomocnictwa szczegółowego dla K. M.,

3. naruszenie przepisu art. 286 § 1 kk przez przyjęcie, że działania oskarżonej wyczerpują znamiona tego przestępstwa,

wniósł o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonej od dokonania zarzuconego jej czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 19 października 1999 r. sygn. akt IV Ka 751/99 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że E. C. uniewinnił od popełnienia zarzuconego jej w akcie oskarżenia przestępstwa, powództwo cywilne T. M. pozostawił bez rozpoznania, zaś koszty procesu w sprawie przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Od tego wyroku kasację złożył Prokurator Okręgowy w Krakowie. Zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonej i zarzucając:

rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść wyroku, doprowadzając do uniewinnienia oskarżonej od zarzuconego jej przestępstwa a to:

- art. 2 § 2 i 410 kpk w zw. z art. 458 kpk poprzez nie oparcie orzeczenia Sądu Okręgowego w Krakowie na całokształcie okoliczności ujawnionych na rozprawie,

- art. 452 § 2 kpk w zw. z art. 9 § 1 i 2, 167 i 333 § 1 pkt 2 kpk polegające na nie przeprowadzeniu dowodów zawnioskowanych aktem oskarżenia do odczytania, które ze względu na ich treść miały istotne znaczenie dla zapadłego wyroku,

- art. 7 kpk poprzez dokonanie ustaleń w przedmiocie braku złego zamiaru po stronie oskarżonej w sposób dowolny a nie swobodny, z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego,

- art. 5 § 2 kpk poprzez błędne ustalenie, że istnieją nie dające się usunąć wątpliwości co do zawinienia czynu zarzuconego oskarżonej,

wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja zasługuje na uwzględnienie.

Rację ma skarżący, gdy podnosi w kasacji, że zgodnie z art. 410 kpk podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Wymóg wynikający z powołanego przepisu oznacza zatem, iż sąd nie może opierać się na materiale nie ujawnionym na rozprawie, jak i to, że orzeczenia nie wolno wydawać na podstawie części ujawnionego materiału dowodowego, a musi ono być wynikiem analizy całokształtu ujawnionych okoliczności (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 lutego 1977 r. IV KR 320/76, OSNPG 1977, z. 7-8, poz. 62 i z dnia 30 lipca 1979 r., III KR 196/79, OSNPG 1980, z. 3, poz. 53).

Oczywistą jest przy tym rzeczą, że podstawę orzeczenia mogą stanowić także dowody przeprowadzone bezpośrednio tylko w postępowaniu przygotowawczym, o ile zostały ujawnione na rozprawie zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dla wartości dowodu nie ma bowiem znaczenia, w jakiej fazie go przeprowadzono, istotna jest natomiast prawidłowa ocena przez sąd zebranych dowodów (por. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1998, s. 795).

W niniejszej sprawie, jak zasadnie wywodzi skarżący, uniewinniający oskarżoną wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie nie został oparty na całokształcie dowodów, które należało ujawnić na rozprawie głównej, gdyż Sąd ten nie uczynił przecież przedmiotem swoich rozważań dowodów zawnioskowanych w akcie oskarżenia do odczytania na rozprawie. Otóż Sąd I instancji z naruszeniem art. 167 kpk w zw. z art. 333 § 1 pkt 2 kpk nie rozstrzygnął co do dowodów wymienionych w wykazie z aktu oskarżenia, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domagał się oskarżyciel. Dotyczyło to m.in. następujących dowodów: informacji Urzędu Skarbowego (k. 62 – 64 i k. 145), kserokopii rachunków (k. 117 – 119), pisma Komornika Rewiru IX (k. 132), wywiadu kuratorskiego i środowiskowego (k. 87, k. 144, 147), pism zawierających zestawienia rozmów telefonicznych (k. 84, 110 – 112).

Powyższego uchybienia Sądu I instancji nie dostrzegł Sąd Okręgowy w Krakowie. W tej sytuacji procesowej nie można uznać, aby uniewinniający wyrok Sądu odwoławczego został oparty na całokształcie okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej, skoro Sąd nie ujawnił przecież, wbrew wymogom procedury karnej, całokształtu okoliczności, gdyż z naruszeniem w/w przepisów prawa procesowego nie przeprowadził licznych dowodów zawnioskowanych w akcie oskarżenia do ujawnienia na rozprawie głównej.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy przy rozważaniu kwestii prawidłowości przypisania oskarżonej popełnienia przestępstwa zakwalifikowanego z art. 286 § 1 kk powinien, przy założeniu zawarcia umowy przez oskarżoną w „dobrej wierze”, rozważyć też sytuację faktyczną, która zaistniała w okresie od stycznia do lipca 1998 r. w aspekcie ewentualnego popełnienia przez oskarżoną przestępstwa oszustwa poprzez działanie polegające na wykorzystaniu błędnego przeświadczenia pokrzywdzonego co do uiszczania przez nią terminowo i w pełnej wysokości rachunków z tytułu najmu lokalu (czynsz, opłaty za dostawę prądu, gazu oraz rachunki za usługi telekomunikacyjne). Działanie sprawcy określone w art. 286 § 1 kk jako doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem sprowadza się bowiem do trzech wymienionych w tym przepisie sposobów: wprowadzenie w błąd, wyzyskanie błędu, wyzyskanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Jeżeli chodzi o dwa pierwsze sposoby działania, to zawsze przy ich stosowaniu warunkiem zrealizowania skutku jest błąd po stronie pokrzywdzonego. Może to być błąd co do osoby, błąd co do rzeczy, błąd co do zjawiska lub zdarzenia.

W sytuacji wprowadzenia w błąd sprawca wywołuje w świadomości pokrzywdzonego fałszywe wyobrażenie (rozbieżność między rzeczywistością), zaś w przypadku wyzyskania błędu ta rozbieżność już istnieje, a sprawca nie koryguje jej lecz korzysta z tego błędu dla uzyskania przez siebie, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, niekorzystnej dla pokrzywdzonego decyzji majątkowej. Przy rozważaniu sposobu działania w formie wykorzystania błędu pokrzywdzonego niezbędne jest należyte ustosunkowanie się przez Sąd Okręgowy w Krakowie do okoliczności stanu faktycznego wyeksponowanych w uzasadnieniu kasacji oskarżyciela publicznego (patrz str. 11 – 13 kasacji), które mogą wskazywać na taki właśnie sposób działania oskarżonej.

Kierując się powyższym Sąd Najwyższy z mocy art. 537 § 2 kpk orzekł jak w wyroku.