Wyrok z dnia 2022-05-26 sygn. X GC 946/20

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. Akt. X GC 946/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Łódź dnia 26 maja 2022r.

Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Sulińska – Kowalska

Protokolant : sekr. Adriana Kałuziak

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2022 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy

z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł.

o zapłatę kwoty 215.735,71 złotych

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 10.817 zł. (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie.

Pozwem z dnia 7 sierpnia 2020 roku powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. na rzecz powoda kwoty 51.041,97 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 sierpnia 2018 roku do dnia zapłaty tytułem odszkodowania wypłaconego przez powoda .

Wniósł również o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego powoda.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż na terenie Republiki Federalnej Niemiec doszło do wypadku drogowego z udziałem S. P. kierującego pojazdem marki V. o nr rej. (...) (objęty ochroną ubezpieczeniową przez powoda), z którym sprzężona była naczepa marki S. (...) o nr rej. (...) (objęta ochroną ubezpieczeniową przez pozwanego) i który w wyniku niezachowania bezpiecznej odległości między pojazdami doprowadził do zderzenia z autobusem marki (...) o nr rej. (...), którym kierował A. G.. Autobus został uszkodzony, poszkodowani zostali również pasażerowie autobusu.

W związku ze szkodą przedstawiciel zagraniczny powódki A. (...) w wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego uznał swoją odpowiedzialność wobec poszkodowanego do kwoty 102.083,94 euro. Następnie powód dokonał refundacji na rzecz A. (...) kwoty 102.083,94 euro i wezwał pozwanego do wypłaty na swoją rzecz połowy wskazanej kwoty. Pozwany nie zapłacił.

(pozew k. 4-5)

Zarządzeniem z dnia 10 listopada 2020 r. starszy referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Łodzi X Wydział Gospodarczy stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i skierował sprawę do postępowania zwykłego.

(zarządzenie k. 26)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany przyznał, iż obejmował ochroną ubezpieczeniową naczepę marki S. (...) o nr rej. (...) w dacie powstania szkody oraz przeprowadził postępowanie likwidacyjne na skutek zgłoszenia roszczenia przez powoda, a następnie odmówił uregulowania roszczenia regresowego. Pozwany zakwestionował zasadę swojej odpowiedzialności z uwagi na brak podstaw prawnych dla żądania powoda na gruncie prawa polskiego.

(odpowiedź na pozew k. 36-38)

W trakcie procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 września 2015 r. na terenie Republiki Federalnej Niemiec S. P., kierujący ciągnikiem siodłowym marki V. o numerze rejestracyjnym (...), z którym sprzężona była naczepa marki S. o numerze rejestracyjnym (...), doprowadził do kolizji drogowej, w której uszkodzeniu uległ autobus marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) kierowany przez A. G..

(okoliczność bezsporna)

Powód był ubezpieczycielem z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ciągnika siodłowego, zaś pozwany w dacie zdarzenia szkodzącego był ubezpieczycielem z tego tytułu naczepy.

(okoliczność bezsporna)

Przedstawiciel zagraniczny powoda – A. (...) z tytułu powyższej szkody przyznał i wypłacił odszkodowanie w łącznej kwocie 102.083,94 euro, tj. równowartość kwoty 431.471,40 zł.

(okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 7 lipca 2017 r. doręczonym w dniu 14 lipca 2017 r. oraz pismem z dnia 11 lipca 2018 r. doręczonym w dniu 23 lipca 2018 r. powód wezwał pozwanego do wypłaty kwoty 215.735,71 zł tytułem regresu związanego z powyższą szkodą.

(okoliczność bezsporna, pisma powoda wraz z dowodami doręczenia k. 10-13)

Pismem z dnia 28 września 2018 r. powód wezwał pozwanego do próby ugodowej.

(pismo powoda k.18, postanowienie Sądu k. 21)

Mimo powyższych wezwań pozwany nie spełnił na rzecz powoda dochodzonego
w sprawie roszczenia.

Powyższy stan faktyczny był , co do zasady niesporny. Pozwany nie kwestionował okoliczności faktycznych wskazanych w pozwie dotyczących tak samego zdarzenia, jego skutków jak i przyczyn jego wystąpienia. Spór w niniejszym postępowaniu dotyczy bowiem nie okoliczności faktycznych lecz okoliczności o charakterze stricte prawnym tj. istnienia ,bądź nie istnienia podstawy prawnej dochodzenia przez powoda roszczenia regresowego od pozwanego ubezpieczyciela. W tym w szczególności osią owego sporu jest kwestia prawa właściwego do oceny istnienia bądź nie istnienia współodpowiedzialności ubezpieczyciela naczepy za szkody spowodowane poprzez ruch zespołu pojazdów – ciągnika i naczepy.

Z uwagi na brak sporu, co do okoliczności faktycznych sprawy Sąd pominął wnioski dowodowe powoda o przesłuchanie świadków zgłoszone w pozwie i powołanie biegłego sądowego ds. techniki samochodowej (pismo powoda k. 47) jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, jako nieusprawiedliwione co do zasady, podlegało oddaleniu w całości.

W przedmiotowej sprawie ostatecznie spór nie dotyczył faktów, te bowiem przez pozwanego w istocie nie były kwestionowane, lecz prawa właściwego dla oceny istnienia po stronie powodowej (ubezpieczyciela ciągnika) roszczenia regresowego o zwrot od pozwanego (ubezpieczyciela naczepy) połowy odszkodowania wypłaconego przez powoda, jako ubezpieczyciela OC pojazdu ciągnącego, tytułem naprawienia szkody wyrządzonej przez ten zespół pojazdów.

Strona powodowa powołała się na prawo właściwe dla miejsca wyrządzenia szkody, tj. prawo Republiki Federalnej Niemiec. Zgodnie bowiem z prawem niemieckim (vide wyrok Federalnego Trybunału Sprawiedliwości z 27 X 2010r., IV ZR 279/08) w przypadku podwójnego ubezpieczenia zespołu pojazdów z przyczepą złożonego z pojazdu i przyczepy podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia, w razie zaistnienia szkody spowodowanej przez zespół pojazdu z przyczepą obowiązek pokrycia szkody mają ubezpieczyciel w zakresie odpowiedzialności cywilnej pojazdu oraz ubezpieczyciel przyczepy w relacji wzajemnej po połowie, co ma wynikać w szczególności z interpretacji przepisów § 59 ust. 2 poz.1 VV G w wersji z dn. 1 stycznia 1964 roku (Gesetz über den Versicherungsvertrag – ustawy z 30 maja 1908 r. o umowie ubezpieczenia, któremu to już nieobowiązującemu przepisowi odpowiada § 78 obecnie obowiązującej ustawy z dnia 23 listopada 2007 roku o umowie ubezpieczenia oraz §§ 7, 17 i 18 StVG (Strassenverkehrsgesetz – ustawy o zasadach ruchu drogowego).

Stanowisko powoda jest jednak niezasadne z tego względu, że dla oceny jego roszczenia właściwe będzie nie prawo niemieckie, jako prawo miejsca popełnienia deliktu, lecz prawo polskie, jako prawo miejsca ubezpieczenia ryzyka. Problem wyboru prawa właściwego dla oceny zgłaszanego przez nią roszczenia był poddany wykładni Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W wyroku z dnia 21 stycznia 2016 r. (C-359/14) ETS stwierdził, że „wykładni rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 864/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) należy dokonywać w ten sposób, że prawo właściwe dla roszczeń regresowych ubezpieczyciela pojazdu ciągnącego – który wypłacił odszkodowanie osobom poszkodowanym w wypadku spowodowanym przez kierującego tym pojazdem – względem ubezpieczyciela przyczepy ciągniętej w chwili tego wypadku przez ten pojazd należy ustalić na podstawie art. 7 rozporządzenia nr 593/2008, jeżeli przepisy regulujące odpowiedzialność deliktową, mające zastosowanie do tego wypadku na mocy art. 4 i n. rozporządzenia nr 864/2007, przewidują podział odpowiedzialności za naprawienie wyrządzonej szkody”. ETS umotywował swoje stanowisko w ten sposób, że użyte w obu rozporządzeniach (tj. Rzym I i Rzym II) pojęcia „zobowiązania umownego” i „zobowiązania pozaumownego” należy interpretować w sposób autonomiczny, poprzez odniesienie zasadniczo do systemu i celu tego rozporządzenia. Nie można też pominąć sformułowanego w motywie 7 obu tych rozporządzeń celu dotyczącego stosowania obu tych rozporządzeń spójnie nie tylko względem siebie, ale też względem rozporządzenia Bruksela I, którego art. 5 wprowadza w szczególności rozróżnienie na sprawy, których przedmiotem jest umowa lub roszczenia z umowy oraz sprawy, których przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego albo roszczenia wynikające z takiego czynu. Z kolei z orzecznictwa ETS dotyczącego tego ostatniego rozporządzenia wynika, że pojęciem „sprawy, której przedmiotem jest umowa lub roszczenia z umowy”, w rozumieniu art. 5 pkt 1 tego rozporządzenia objęte są wyłącznie zobowiązania prawne swobodnie zaciągnięte przez jedną stronę względem drugiej strony. Jeśli natomiast chodzi o pojęcie „zobowiązania pozaumownego”, o którym mowa w art. 1 rozporządzenia Rzym II, to w rozumieniu art. 5 pkt
3 rozporządzenia Bruksela I pojęcie „czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego albo roszczeń wynikających z takiego czynu” obejmuje wszelkie roszczenia, które zmierzają do pociągnięcia pozwanego do odpowiedzialności i które nie są związane z „umową lub roszczeniem wynikającym z umowy” w rozumieniu art. 5 pkt 1. Nadto, jak wynika z art. 2 rozporządzenia Rzym II, akt ten ma zastosowanie do zobowiązań, których źródłem jest szkoda, rozumiana jako wszelkie następstwa czynu niedozwolonego, bezpodstawnego wzbogacenia, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia lub „culpa in contrahendo”. W świetle tych wyjaśnień przez pojęcie „zobowiązania pozaumownego” w rozumieniu rozporządzenia Rzym II należy rozumieć zobowiązanie, którego źródłem jest jedno ze zdarzeń wymienionych w art. 2 tego rozporządzenia. Dalej ETS wskazał, że ubezpieczyciela i posiadaczy lub kierowców pojazdu ciągnącego oraz ubezpieczyciela i posiadaczy przyczepy wiążą zobowiązania umowne w rozumieniu rozporządzenia Rzym I. Natomiast między oboma wskazanymi ubezpieczycielami nie ma jakiejkolwiek więzi zobowiązaniowej. Wobec powyższego prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych (wskazane przez
art. 4 rozporządzenia Rzym I – jeżeli jego przepisy nie stanowią inaczej, prawo państwa, w którym została wyrządzona szkoda) może jedynie służyć ustaleniu, czy na posiadaczu przyczepy ciąży obowiązek naprawienia wyrządzonej przez niego szkody. To prawo determinuje podstawę i zakres odpowiedzialności oraz przesłanki jej podziału. Stąd też, jak wskazał ETS, w świetle prawa miejsca powstania bezpośredniej szkody (tu: prawa niemieckiego), należy ustalić podmiot zobowiązany do naprawienia poszkodowanemu wyrządzonej mu szkody oraz, w stosownym wypadku, stopień współodpowiedzialności za tę szkodę posiadacza przyczepy i posiadacza pojazdu ciągnącego lub jego kierowcy.

Dalej, jak wskazał ETS w przywołanym wyroku, obowiązek naprawienia przez ubezpieczyciela szkody poniesionej przez poszkodowanego ma swoje źródło nie
w samej szkodzie, ale w umowie wiążącej go z ubezpieczonym, który odpowiada za jej wyrządzenie. A zatem skoro źródłem obowiązku odszkodowawczego jest zobowiązanie umowne, prawo właściwe dla tego zobowiązania musi być ustalane w oparciu
o przepisy rozporządzenia Rzym I. Należy zatem ustalić, na gruncie prawa właściwego dla, odpowiednio, umów ubezpieczenia pojazdów ciągnących takich jak rozpatrywane w postępowaniach głównych oraz umów ubezpieczenia dołączonych do tych pojazdów przyczep, czy ubezpieczyciele obu tych rodzajów pojazdów faktycznie byli zobowiązani, zgodnie z postanowieniami wspomnianych umów, do wypłaty odszkodowania poszkodowanym w wypadkach spowodowanych przez te pojazdy.

Po trzecie wreszcie, jak wskazał ETS, art. 19 rozporządzenia Rzym II dokonuje rozróżnienia pomiędzy kwestiami podlegającymi reżimowi odpowiedzialności ex delicto a kwestiami podlegającymi reżimowi odpowiedzialności ex contractu. Przepis ten znajduje zastosowanie w szczególności w sytuacji, gdy osoba trzecia, czyli ubezpieczyciel, wypłacił odszkodowanie osobie poszkodowanej w wypadku, uprawnionej do domagania się od kierującego lub posiadacza pojazdu mechanicznego naprawienia szkody w ramach odpowiedzialności ex delicto, zwalniając tym samym dłużnika ze zobowiązania. Konkretniej rzecz ujmując, na gruncie art. 19 rozporządzenia Rzym II w tego rodzaju sytuacji kwestia ewentualnego wstąpienia w prawa poszkodowanego (subrogacja) jest regulowana przez prawo właściwe dla zobowiązania osoby trzeciej – czyli ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej – do naprawienia szkody poniesionej przez owego poszkodowanego. Z tego powodu zobowiązanie ubezpieczyciela do przejęcia na siebie odpowiedzialności cywilnej ubezpieczonego wobec poszkodowanego wynikające z umowy ubezpieczenia zawartej z ubezpieczonym oraz warunki, w jakich ubezpieczyciel może zrobić użytek z praw przysługujących osobie poszkodowanej w wypadku wobec osób za niego odpowiedzialnych, zależą od prawa krajowego regulującego ową umowę ubezpieczenia, które należy ustalić zgodnie z art. 7 rozporządzenia Rzym I. Z kolei prawo właściwe dla ustalenia kręgu osób, które mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności, jak również dla kwestii ewentualnego podziału odpowiedzialności między nimi a ich odnośnymi ubezpieczycielami, podlegają ustaleniu – w myśl art. 19 – na podstawie art. 4 i n. rozporządzenia Rzym II. Należy w szczególności stwierdzić, że w sytuacji gdy zgodnie z prawem właściwym ustalonym na podstawie wyżej wymienionych przepisów rozporządzenia Rzym II poszkodowany w wypadku drogowym spowodowanym przez pojazd ciągnący przyczepę może dochodzić swoich praw zarówno w stosunku do posiadacza przyczepy, jak i jej ubezpieczyciela, roszczenie regresowe względem ubezpieczyciela przyczepy przysługuje ubezpieczycielowi pojazdu ciągnącego, który wypłacił odszkodowanie poszkodowanemu, tylko wówczas, gdy ustalone na podstawie art. 7 rozporządzenie Rzym I prawo właściwe dla umowy ubezpieczenia przewiduje możliwość wstąpienia ubezpieczyciela w prawa poszkodowanego (subrogacja).

Z powyższych względów również art. 20 rozporządzenia (WE) Rzym II nie ma w sprawie zastosowania. Zgodnie z cytatem z Opinii Rzecznika Generalnego w przywołanej sprawie C-359/14, który wskazał, że rozważania te utwierdzają go w przekonaniu, że rozporządzenie (WE) Rzym II nie ma zastosowania oraz że, w rezultacie, zasady określone w art. 20 tegoż rozporządzenia (WE) dotyczące odpowiedzialności kilku osób są nieistotne dla ustalenia prawa właściwego w przedmiotowej sprawie (teza 80 opinii).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy zdaniem Sądu Okręgowego powód nie podnosił, by posiadacz naczepy przyczynił się w jakimkolwiek stopniu do powstania szkody – z niekwestionowanych przez pozwanego okoliczności wskazanych w pozwie wynika, że szkodę spowodował kierujący zespołem pojazdów, a właściwie kierujący pojazdem ciągnącym, bowiem w szczególności pojazd ciągnięty nie był holowany, a zatem nie był kierowany odrębnie od pojazdu ciągnącego.

Zgodnie z dyspozycją art. 7 ust. 3 in fine rozporządzenia Rzym I, w zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa zgodnie z tym ustępem (a w sprawie nie było podnoszone, by ubezpieczający – posiadacz naczepy i ubezpieczyciel – pozwany dokonali wyboru prawa), umowa ubezpieczenia podlega prawu państwa członkowskiego, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe w chwili zawarcia umowy. Z kolei wedle ustępu 6 art.
7 rozporządzenia Rzym I, do celów cytowanego artykułu państwo, w którym umiejscowione jest ryzyko ubezpieczeniowe, ustala się zgodnie z art. 2 lit. d) drugiej dyrektywy Rady 88/357/EWG z dnia 22 czerwca 1988 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie i ustanowienia przepisów ułatwiających skuteczne korzystanie ze swobody świadczenia usług, natomiast w przypadku ubezpieczenia na życie państwem, w którym umiejscowione jest ryzyko, jest państwo zobowiązania w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2002/83/WE. Ponieważ zaś zgodnie z dyspozycją art. 2 lit. d) tiret drugi drugiej dyrektywy Rady 88/357/EWG z dnia 22 czerwca 1988 r. „państwo członkowskie umiejscowienia ryzyka” oznacza państwo członkowskie zarejestrowania, w przypadku gdy ubezpieczenie dotyczy jakiegokolwiek rodzaju pojazdów, zaś sporna naczepa zarejestrowana była w Polsce, właściwe dla oceny zgłoszonego w pozwie roszczenia będzie prawo polskie.

Przechodząc na grunt prawa krajowego zgodnie z dyspozycją art. 37 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 2060), jeżeli szkoda zostaje wyrządzona ruchem zespołu pojazdów mechanicznych, ubezpieczeniem OC posiadacza pojazdu mechanicznego ciągnącego jest objęta szkoda spowodowana przyczepą, która jest złączona z pojazdem silnikowym albo odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i jeszcze się toczyła. Natomiast ubezpieczeniem OC posiadacza przyczepy są objęte szkody spowodowane przyczepą, która nie jest złączona
z pojazdem silnikowym ciągnącym albo odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i przestała się już toczyć. Wedle art.2 pkt 49, 50 i 52 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1260) zespół pojazdów to pojazdy złączone ze sobą w celu poruszania się po drodze jako całość; nie dotyczy to pojazdów złączonych w celu holowania, przyczepa to pojazd bez silnika, przystosowany do łączenia go z innym pojazdem, zaś naczepa to przyczepa, której część spoczywa na pojeździe silnikowym
i obciąża ten pojazd.

Tym samym brak jest podstaw prawnych do żądania od pozwanej zwrotu połowy wypłaconego przez powoda odszkodowania.

Analogiczny pogląd wyraził Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt XIII Ga 10/18.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Zasądzoną kwotę stanowi wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego - radcy prawnego, które zostało określone zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 roku, poz. 265 ze zm.) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron przez PI