Wyrok z dnia 2008-02-13 sygn. IV KK 407/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 407/07

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2008 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Grubba (przewodniczący) (sprawozdawca)

SSN Halina Gordon-Krakowska

SSN Józef Szewczyk

Protokolant: Jolanta Grabowska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Zbigniewa Siejbika

w sprawie M. C. skazanego za czyn z art. 202 § 4a k.k. w zw. z art. 64§1 k.k. i 31§2 k.k. i in. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 13 lutego 2008 r.

kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Okręgowy w K. z dnia 30 marca 2007r. sygn. akt VII Ka […] utrzymującego w mocy wyrok Sąd Rejonowy w D. z dnia z dnia 31 sierpnia 2006 r. sygn. akt II K […]

I - uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej:

A - orzeczenia o karze łącznej,

B - skazania oskarżonego za popełnienie czynu z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., w zw. z art. 31 § 2 k.k., a także w tej samej części, utrzymany nim wyrok Sądu Rejonowego w D. w sprawie II K […] i na podstawie art. 537§2 k.p.k. uniewinnia M. C. od stawianego mu zarzutu,

C - skazania oskarżonego za popełnienie czynu z art. 202§4a k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i w tej części przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym,

II - zwraca skazanemu wniesioną opłatę w kwocie 450zł., a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb Państwa.

U Z A S A D N I E N I E

M. C. wyrokiem Sądu Rejonowego w D. z dnia 31 sierpnia 2006 r. w sprawie II K […] został uznany za winnego tego, że:

1. w dniu 4 września 2004 r. w D. posiadał materiały o treści pornograficznej w postaci kaset video, płyt CD, zapisków, notesów z udziałem małoletnich poniżej 15 lat, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa

to jest występku z art. 202 § 4a k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

2. w dniu 4 września 2004 r. w D. groził P. K., M. S. i P. L. wysadzeniem w powietrze bloku mieszkalnego nr […] przy ulicy D. w D. poprzez przecięcie przewodów instalacji gazowej, przy czym groźba ta wzbudziła u pokrzywdzonych uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa i mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność do kierowania swoim postępowaniem

to jest występku z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.;

3. w miesiącu sierpniu 2004 r. w D. prezentował małoletniemu poniżej lat 15, K. M. treści pornograficzne poprzez odtwarzanie filmu z komputerowych nośników informacji, przy czym czynu tego dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa

to jest występku z art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Za tak opisane czyny wymierzono oskarżonemu odpowiednio kary pozbawienia wolności: za czyn 1. - roku i 6 miesięcy, za czyn 2. - 6 miesięcy, za czyn 3. - roku i 6 miesięcy. Skazania jednostkowe objęto karą łączną 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 41 § la k.k. orzeczono wobec oskarżonego zakaz zajmowania wszelkich stanowisk i wykonywania działalności związanej z edukacją, wychowaniem, leczeniem i opieką nad małoletnimi przez okres lat 10, zaś na podstawie art. 4la § 2 k.k. obowiązek powstrzymywania się od kontaktów z osobami małoletnimi bez zgody ich przedstawicieli ustawowych również na okres 10 lat.

Wyrok zaskarżony został apelacjami prokuratury - kwestionującej współmierność wymierzonej kary i obrońcy oskarżonego, w której podniesiono zarzuty:

- obrazy przepisów prawa materialnego odnośnie zarzutu opisanego w punkcie 2. przez błędne przyjęcie, iż wypowiedź oskarżonego wyczerpała dyspozycję art. 190 § 1 k.k., a nadto błędne przyjęcie działania oskarżonego w warunkach recydywy z art. 64 § 1 k.k.,

- obrazy przepisów prawa materialnego odnośnie zarzutu opisanego w punkcie 1., a polegającą na przyjęciu, iż we wrześniu 2004 r. obowiązywał art. 202 § 4a k.k.,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych jako podstawę orzeczenia, a mający wpływ na treść tego orzeczenia, polegający na przyjęciu, iż oskarżony popełnił zarzucany mu czyn, pomimo że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał takich podstaw,

- obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść wyroku, a polegającą na przyjęciu jedynie dowodów niekorzystnych z pominięciem dowodów korzystnych dla oskarżonego.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i wydanie wyroku uniewinniającego ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 30 marca 2007 r. w sprawie VII Ka […] utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając obie apelacje za oczywiście bezzasadne.

Wyrok ten zaskarżony został kasacją obrońcy skazanego, w której podniósł zarzuty:

1. rażącej obrazy przepisów prawa materialnego (art. 190 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.) polegającą na uznaniu, iż zachowanie skazanego z dnia 1 września 2004 r. wyczerpało znamiona przestępstwa groźby karalnej wobec zatrzymujących go funkcjonariuszy policji,

2. rażącą obrazę prawa materialnego polegającą na uznaniu, iż groźba wypowiedziana przez skazanego mogła wzbudzić u tych funkcjonariuszy obawę jej spełnienia,

3. rażącą obrazę przepisów procesowych poprzez dokonanie szeregu sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego ustaleń faktycznych dotyczących zachowania skazanego, co stanowi naruszenie art. 4 k.p.k. i art. 7 k.p.k. i mogło mieć wpływ na treść orzeczenia,

4. obrazę prawa materialnego poprzez uznanie, iż skazany popełnił czyn zabroniony z art. 202 § 4a oraz art. 2 § 1 k.k., gdy w dacie czynu artykuł ten nie obowiązywał, co stanowi naruszenie art. 1 § 1 k.k., a Sąd nie rozpatrzył, która ustawa jest dla sprawcy względniejsza, co mogło zatem mieć wpływ na treść orzeczenia.

Podnosząc powyższe obrona wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w D. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest zasadna w tej części, w jakiej podnosi zarzuty obrazy prawa materialnego - art. 190 § 1 k.k. oraz 202 § 4a k.k.

Natomiast zarzuty związane z naruszeniem prawa procesowego są o tyle niezasadne, że obrona odnosi je do okoliczności, które nie stanowiły podstawy przypisania skazanemu pełnienia żadnego z trzech przestępstw~. Z uzasadnień obu wyroków nie wynika też, aby były to okoliczności mające wpływ na wymiar kary. Ta ostatnia okoliczność traci zresztą na znaczeniu wobec rozstrzygnięć, które zapadły w postępowaniu kasacyjnym, a których konsekwencją jest w zakresie dotyczącym tego zarzutu uchylenie jednego z czynów do ponownego rozpoznania i uchylenie orzeczenia o karze łącznej. Trafne natomiast są pozostałe zarzuty wskazane w kasacji.

Odnośnie czynu opisanego w pkt 2 wyroku wskazać należy, że Sąd Okręgowy w tym zakresie nie dokonał jakiejkolwiek kontroli instancyjnej stawianego zarzutu. Za wynik takiej kontroli, nie może bowiem być uznane jednozdaniowe uzasadnienie, w którym wskazuje się, iż twierdzeniom oskarżonego przeczą zeznania funkcjonariuszy policji, którzy nie mieli żadnego powodu by zeznawać fałszywie. Sąd ten całkowicie zignorował zatem to, że obrona postawiła zarzut obrazy prawa materialnego i dokonał jedynie lakonicznej oceny prawidłowości dokonania ustaleń faktycznych. W zakresie stawianego zarzutu obrazy prawa materialnego Sąd Okręgowy procedował zatem w sposób rażący uchybiając art. 433 § 2 k.p.k. Sąd ten nie dokonał jakiejkolwiek analizy znamion przestępstwa z art. 190 § 1 k.k., nie rozważył też, czy słowa wypowiadane przez oskarżonego mogą wypełniać te znamiona. Tymczasem Sąd I instancji dopuścił się ewidentnej obrazy art. 190 § 1 k.k., a Sąd Odwoławczy to zaakceptował i uznał słuszną skargę apelacyjną za oczywiście bezzasadną.

Przystępując do rozważań nad konkretnie postawionym zarzutem kasacyjnym wskazać trzeba, że zgodnie z dyspozycją art. 190 § 1 k.k. przestępstwo groźby karalnej popełnione może być tylko w ten sposób, że sprawca grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej. Pokrzywdzonym tym przestępstwem może zatem być tylko osoba, do której ta groźby jest skierowana i która w jej następstwie mogłaby bezpośrednio lub pośrednio (poprzez pokrzywdzenie osoby jej najbliższej) ponieść szkodę. Taka sytuacja nie zaistniała w niniejszej sprawie. Wszyscy funkcjonariusze wskazani jako osoby pokrzywdzone w niniejszej sprawie zeznali, że oskarżony nigdy nie groził popełnieniem przestępstwa na ich szkodę. P. K. (k. 34) zeznał, że: „M. C. stwierdził, że i tak załatwi wszystkich mieszkańców bloku, poprzez wysadzenie instalacji gazowej (...) i tak wyjdzie, a ci którzy go pomawiają to wylecą w powietrze i cała D., prasa i telewizja usłyszą o nim”. M. S. (k. 37) zeznał: „Po wejściu do mieszkania wymienionego, zaczął grozić, że i tak wyjdzie na wolność, a jak wyjdzie to przepiłuje instalację tj. rury gazowe i wysadzi blok w powietrze, szlag trafi wszystkich. Załatwi tych co mu robią na złość tzn. tych co go pomówili”. P. L. (k. 38a) „M. C. oświadczył, że i tak załatwi wszystkich mieszkańców tego bloku, gdyż wysadzi instalację gazową”. Jak wynika z powyższego przytoczenia zeznań, wszyscy funkcjonariusze policji wskazani jako pokrzywdzeni, wskazali, że oskarżony groził wysadzeniem budynku, w którym zamieszkiwał, przy czym nie miało to nastąpić natychmiast, lecz w przyszłości, po opuszczeniu przez niego zakładu karnego. Nie można zatem mówić o tym, że groził on popełnieniem przestępstwa na ich szkodę lub szkodę osób im najbliższych. Żaden z policjantów wykonujących czynności z udziałem oskarżonego nie zamieszkiwał w tym budynku, nie mieszkali tam też najbliżsi żadnego z nich. Groźba była ewidentnie adresowana do osób, które „pomawiają” oskarżonego, a więc tych jego sąsiadów, którzy zawiadomili policję o zachowaniu M. C. Żadna z tych osób nie była obecna w mieszkaniu oskarżonego w czasie, gdy wypowiadał on swoje groźby. Nie można zatem przyjąć, że zachowaniem swym oskarżony wypełnił znamiona czynu zabronionego z art. 190 § 1 k.k. Wypowiadane przez niego groźby miały oczywiście charakter bezprawny, lecz nie jest to równoznaczne z karalnością takiego zachowania. Słuszne są również uwagi skarżącego co do tego, czy zachowanie oskarżonego wypełniało pozostałe znamiona przestępstwa z art. 190§1 k.k. Tracą one na znaczeniu wobec wskazanych wyżej okoliczności, nie ulega bowiem wątpliwości w świetle przytoczonych wyżej zeznań, że oskarżony nie groził natychmiastowym wysadzeniem budynku, a więc w czasie, gdy przebywali tam słyszący to policjanci. Niezależnie jednak od powyższego, stwierdzić należy, że ma rację obrona wskazując, iż oskarżony mając skute ręce i przebywając w obecności trzech policjantów nie miałby możliwości dokonania uszkodzenia instalacji gazowej, zwłaszcza poprzez jej przepiłowanie. Taka zatem groźba i tak nie mogłaby wzbudzić u tych funkcjonariuszy uzasadnionej obawę, że będzie spełniona.

Mając na uwadze przedstawione powyżej okoliczności stwierdzić należy, że w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a jest on kompletny i nie ma możliwości uzupełnienia go o inne dowody, które mogłyby mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, brak jest podstaw do uznania, iż oskarżony dopuścił się czynu z art. 190§1 k.k. W tej sytuacji, należało zaskarżony wyrok w części uchylić, podobnie jak utrzymaną nim tą część wyroku Sądu I - instancji, która dotyczyła skazania za czyn zarzucony w pkt II aktu oskarżenia oraz na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. uniewinnić M. C. od postawionego mu zarzutu popełnienia występku z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

Równie ewidentnego błędu dopuścił się Sąd Odwoławczy dokonując oceny obrazy prawa materialnego poprzez zakwalifikowanie czynu opisanego w pkt 1 z art. 202 § 4a k.k. Błędna jest co prawda konstatacja obrony, że czyn przypisany oskarżonemu, w chwili jego popełnienia, a więc we wrześniu 2004 r. w ogóle nie był penalizowany, lecz sama istota skargi polegająca na zakwestionowaniu zastosowania przez Sąd I -instancji właściwej ustawy została wyrażona dostatecznie jasno - „obraza przepisów prawa materialnego odnośnie zarzutu opisanego w punkcie 1. polegająca na przyjęciu, iż we Wrześniu 2004 r. obowiązywał art. 202 § 4a k.k.”. Rzecz zatem winna być oceniana nie tylko poprzez zbadanie naruszenia wskazanego przez obronę art. l § l k.k., ale również art. 4 § l k.k. Tak w istocie Sąd Okręgowy postąpił, lecz jego ocena przedstawiona na k. 3 uzasadnienia zaskarżonego wyroku jest błędna. Ma bowiem rację obrona, a Sąd Najwyższy w swym orzecznictwie podkreślał to wielokrotnie, że ocena względności ustaw dokonana w ramach stosowania art. 4 § 1 k.k., nie może ograniczać się do prostego zestawienia wysokości sankcji zawartych w porównywanych przepisach, lecz wymaga analizy wszystkich prawnokarnych skutków wynikających dla oskarżonego z zastosowania ustawy nowej albo obowiązującej poprzednio. Tymczasem Sąd Okręgowy dokonując oceny postawionego w tym zakresie zarzutu stwierdził jedynie, że czyn przypisany oskarżonemu był również karalny we wrześniu 2004 r. i podobnie jak obecnie był zagrożony karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Nie dostrzegł natomiast już tego, że przepis art. 202 § 4a k.k. został wprowadzony ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. (obowiązującą od dnia 26 września 2005 r.) o zmianie ustawy -Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego i ustawy - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 2005 r., Nr 163, poz. 1363) i na mocy tej samej ustawy weszły w życie przepisy art. 41 § la i § lb k.k., a także art. 41a k.k. Dopiero zatem ta nowelizacja kodeksu karnego dawała możliwość orzeczenia nowych środków karnych, jakimi są zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania działalności związanej z wychowaniem i edukacją małoletnich oraz zakaz kontaktowania się z określonymi osobami. Oba zaś te środki zostały orzeczone wobec oskarżonego wyrokiem Sądu I - instancji. Sąd ten zastosował zatem wobec oskarżonego ustawę, która nie obowiązywała w chwili popełnienia przez niego przypisanego czynu i która jest dla niego mniej korzystna, gdyż daje możliwość orzeczenia środków karnych nie znanych ustawie obowiązującej poprzednio. Tym samym oba Sądy ewidentnie naruszyły dyspozycję art. 4 § 1 k.k.

Zupełnie odrębną kwestię, tu sygnalizowaną jedynie na marginesie przedstawionych rozważań, stanowi zagadnienie możliwości wykonywania, a zwłaszcza racjonalnego egzekwowania tak ogólnie sformułowanego zakazu, jaki orzekł Sąd Rejonowy w pkt 6 swego wyroku.

Kierując się przedstawionymi względami Sąd Najwyższy uznał zasadność skargi kasacyjnej w omówionym zakresie i uchylił zaskarżony wyrok również w części dotyczącej utrzymania w mocy skazania za czyn z art. 202 § 4a k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i w tej części sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Co do pozostałej część wyroku - dotyczącej skazania za czyn z art. 202 § 2 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., choć formalnie została zaskarżona kasacją (wyrok zaskarżono w całości), obrona nie przedstawiła żadnych zarzutów. Wystarczające zatem jest stwierdzenie, że w tym przypadku nie zachodziła żadna z przesłanek zastosowania art. 439 k.p.k.

Zgodnie z dyspozycją art. 527 § 4 k.p.k. orzeczono o zwrocie opłaty wniesionej przez skazanego, a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążono Skarb Państwa.