Postanowienie z dnia 2012-05-08 sygn. III KK 343/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KK 343/11

P O S T A NO W I E N I E

Dnia 8 maja 2012 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Rafał Malarski – sprawozdawca (przewodniczący)

SSN Marek Pietruszyński

SSA del. do SN Piotr Mirek Protokolant Teresa Jarosławska

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej

w sprawie R. D.

skazanego z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 158 § 1 k.k. w zb. z art. 275 § 1 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 8 maja 2012 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w S..  z dnia 14 lipca 2011 r., sygn. akt II Ka […], utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 23 lutego 2011 r., sygn. akt II K […],

I. oddala kasację, przy czym w części dotyczącej zarzutów naruszenia prawa materialnego, to jest art. 280 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k. (pkt I. 2 i 3), oraz naruszenia prawa procesowego (pkt II. 1 i 2) jako oczywiście bezzasadną;

II. obciąża skazanego kosztami sądowymi za postępowanie kasacyjne.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w S., wyrokiem z 23 lutego 2011 r., uznał R. D. za winnego tego, że w dniu 13 lipca 2006 r., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, używając przemocy wobec H.W. polegającej na biciu rękami i kopaniu po ciele oraz groźby wrzucenia do studni, zabrał w celu przywłaszczenia 2000 zł oraz dowód osobisty i książeczkę oszczędnościową, biorąc jednocześnie udział w pobiciu pokrzywdzonego, w którym tenże narażony był na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń ciała naruszających czynności narządów na czas powyżej 7 dni, to jest przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 158 § 1 k.k. w zb. z art. 275 § 1 k.k., i za to skazał go, przyjmując za podstawę wymiaru kary art. 280 § 1 k.k., na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy w S., po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2011 r. apelacji obrońcy, który podniósł zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, utrzymał w mocy pierwszoinstancyjny wyrok, uznając złożony środek odwoławczy za oczywiście bezzasadny.

Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego wniósł obrońca. Sformułował w niej pięć zarzutów rażącego i mogącego mieć istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa: 1) art. 158 § 1 k.k. przez jego zastosowanie w zbiegu kumulatywnym z art. 280 § 1 k.k., mimo że zachodzi tu pozorny zbieg przepisów; 2) art. 280 § 1 k.k. przez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu, że do znamion tego przestępstwa wchodzi „groźba pozbawienia życia”; 3) art. 275 § 1 k.k. przez jego zastosowanie w sytuacji, gdy nie został udowodniony zamiar bezpośredni przywłaszczenia dokumentów; 4) art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. przez nieustosunkowanie się do zarzutu istnienia nieusuwalnych wątpliwości co do sprawstwa skazanego; 5) art. 455 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. przez zaniechanie poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu. W konsekwencji skarżący zażądał uchylenia drugoinstancyjnego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu w S.. do ponownego rozpoznania.

Prokurator Okręgowy w S. w odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej. Stanowisko to zyskało wsparcie obecnego na rozprawie kasacyjnej prokuratora Prokuratury Generalnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja okazała się bezzasadna, przy czym w części dotyczącej zarzutów obrazy prawa materialnego, to jest art. 280 § 1 k.k. i art. 275 § 1 k.k., oraz zarzutów obrazy prawa procesowego – w stopniu oczywistym. Następstwem takiego podejścia była potrzeba sporządzenia pisemnego uzasadnienia jedynie w zakresie zarzutu rażącego naruszenia art. 158 § 1 k.k. oraz rezygnacja z pisemnych motywów co do pozostałych zarzutów (zob. post. SN z 4 grudnia 3001 r., II KKN 175/99, OSNKW 2002, z. 5–6, poz. 47).

Jest prawdą, że kwestia powoływania przepisów art. 280 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k. w kwalifikacji prawnej rozboju, w którym przemoc przybrała postać pobicia, wzbudzała w judykaturze i piśmiennictwie prawniczym kontrowersje. Raz zakładano, że wchodzi tu w grę rzeczywisty zbieg przepisów ustawy, skutkujący przyjęciem tzw. kumulatywnej kwalifikacji – art. 11 § 2 k.k. (zob. wyr. SA w Lublinie z 26 października 1999 r., II AKa 168/99, Prok. i Pr. – wkł. 1000/3/20; Kodeks karny. Część szczególna pod red. A. Zolla, Zakamycze 2006, tom II, s. 371; Kodeks karny. Praktyczny komentarz pod red. M. Mozgawy, Zakamycze 2006, s. 548), a innym razem, że miał miejsce zbieg przepisów pomijalny (zob. wyr. SA w Krakowie z 16 września 1998 r., II AKa 165/98, Prok. i Pr. – wkł. 1999/4/17; wyr. SA we Wrocławiu z 6 marca 2002 r., II AKa 45/02, OSA 2002, z. 11, poz. 78).

Abstrahując od dotychczas prezentowanych stanowisk i przywoływanych na ich poparcie argumentów, Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę wyraża przekonanie, że zakwalifikowanie danego napadu rabunkowego popełnionego przez co najmniej 2 sprawców w zbiegu z art. 158 § 1 k.k. uzależnione jest w głównej mierze od jednego czynnika: intensywności stosowanej wobec ofiary przemocy. Skoro stanowiąca jeden ze sposobów popełnienia przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. przemoc wobec osoby nie musi charakteryzować się użyciem siły fizycznej o natężeniu stwarzającym niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego (zob. post. SN z 17 marca 2009 r., II KK 43/09, LEX nr 507050), to tym samym w jednym wypadku wystąpi konieczność wprowadzenia do kwalifikacji prawnej czynu art. 158 § 1 k.k., a w innym nie.

Jeśli skutkiem działania co najmniej dwóch napastników będzie narażenie pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub spowodowania uszczerbku na zdrowiu – ciężkiego lub średniego, to niewątpliwie taki czyn, oczywiście przy wystąpieniu wszystkich znamion rozboju, należało będzie oceniać również w płaszczyźnie art. 158 § 1 k.k. W takim wypadku dochodzi wszak do krzyżowania się znamion charakteryzujących oba typy czynów zabronionych (art. 280 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k.); sięgnięcie tu po konstrukcję z art. 11 § 2 k.k. odda całą kryminalną zawartość czynu. Nie ma w tym wypadku zastosowania reguła lex consumens derogat legi consumptae, w której chodzi o sytuację, gdy dany czyn wyczerpuje znamiona jednego przestępstwa, a jednocześnie tylko fragment tego czynu wyczerpuje znamiona innego przestępstwa.

Jeżeli natomiast natężenie przemocy nie będzie tak duże i nie przekroczy wyznaczonego w art. 158 § 1 k.k. zagrożenia, wówczas przemoc taka zostanie włączona w zestaw znamion przestępstwa rozboju.

W podsumowaniu wolno stwierdzić: użycie przez co najmniej dwóch sprawców rozboju przemocy w postaci pobicia, w którym naraża się pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., daje podstawę do zakwalifikowania takiego czynu jako jednego przestępstwa określonego w art. 280 § 1 k.k. i art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

W tym stanie rzeczy, przypominając, że kasacja w części podnoszącej inne zarzuty rażącego naruszenia prawa oceniona została jako ewidentnie niezasadna i że w tym zakresie odstąpiono od sporządzenia pisemnego uzasadnienia, Sąd Najwyższy orzekł jak w dyspozytywnej części postanowienia (art. 537 § 1 k.p.k. i art. 535 § 3 k.p.k.).

O kosztach sądowych za postępowanie kasacyjne orzeczono po myśli art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.