Uchwała z dnia 1997-06-09 sygn. III CZP 25/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 25/97

Uchwała

z dnia 9 czerwca 1997 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski

Sędziowie SN: E. Skowrońska-Bocian, Z. Strus (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "C." - Spółki z o.o. w R. o zarządzenie wpisu, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 9 czerwca 1997 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach, postanowieniem z dnia 8 kwietnia 1996 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC:

"Czy w przypadku niedotrzymania terminu, do którego połączenie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością ma być zgłoszone do zarejestrowania (art. 284 § 2 pkt 5 Kodeksu handlowego), który został wskazany w uchwałach zgromadzeń wspólników spółek o ich połączeniu przez przekazanie całego majątku spółki przejętej na spółkę przejmującą (art. 283 pkt 1 Kodeksu handlowego), uchwały te tracą moc obowiązującą, co uniemożliwia dokonanie wpisu do rejestru handlowego podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej i wpisu połączenia spółek?"

podjął następującą uchwałę:

Sąd odmówi wpisu połączenia przez inkorporację spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 283 pkt 1 KH) w razie zgłoszenia dokonanego po upływie terminu ustalonego w uchwałach właściwych organów łączących się spółek.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Katowicach - Wydział Gospodarczy Rejestrowy po rozpoznaniu sprawy z wniosku "C. - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. o wpis do rejestru odmówił ujawnienia w rejestrze handlowym połączenia wnioskodawczyni ze spółką działającą pod firmą "R." oraz podwyższenia kapitału zakładowego Spółki "C.". Jako podstawę swego rozstrzygnięcia wskazał art. 284 § 1 i 2 KH wymagający podjęcia przez łączące się spółki uchwały określającej m.in. termin, do którego połączenie ma być zgłoszone do zarejestrowania. W rozpoznawanej sprawie termin wynikający z uchwał Zgromadzenia Wspólników spółki przejmującej i przejmowanej nie został dochowany, wobec czego - zdaniem sądu - uchwały straciły swą skuteczność.

Rozpoznając apelację od tego postanowienia Sąd Wojewódzki powziął wątpliwość, którą sformułował w postaci przytoczonego zagadnienia prawnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dopuszczalność przedstawienia zagadnienia prawnego przez sąd rozpoznający apelację została uzależniona od tego, czy w danej sprawie przysługuje kasacja. Zgodnie z art. 5191 § 3 KPC, w postępowaniu rejestrowym kasacja przysługuje jedynie od postanowień sądu drugiej instancji w przedmiocie wpisu lub wykreślenia z rejestru podmiotu podlegającego rejestracji. W przypadku łączenia się spółek przez przeniesienie całego majątku, spółka przejmująca nie ulega oczywiście wpisaniu lub wykreśleniu, ponieważ jako osoba prawna istnieje nadal, a zmiana w rejestrze zazwyczaj obejmuje kapitał zakładowy (art. 285 § 2 KH). Dlatego w sprawie z wniosku o wpisanie połączenia i podwyższenia tego kapitału kasacja nie przysługuje, a tym samum przedstawienie zagadnienia prawnego było dopuszczalne w świetle art. 390 § 1 KPC.

Przechodząc do rozważenia wątpliwości Sądu Wojewódzkiego należy zauważyć, że zakładanie braku następstw uchybienia terminu, którego ustalenie jest obowiązkiem wynikającym z ustawy, oznaczałoby przypisanie ustawodawcy nieracjonalności, co w ramach wykładni jest dopuszczalne tylko w razie wykrycia w ustawie błędu w zakresie techniki legislacyjnej. Natomiast regułą organów stosujących prawo powinno być uznawanie doniosłości prawnej przepisów zawartych w akcie normatywnym.

Powoływane przez sądy obydwu instancji rozbieżne poglądy doktryny dotyczą właśnie skutków uchybienia terminu, do którego połączenie ma być zgłoszone do rejestru. Treść art. 284 § 2 pkt 5 nie daje wprost odpowiedzi na te wątpliwości, dlatego konieczne jest zwrócenie uwagi na istotną cechę (charakterystyczną dla rozważań przyjętych w kodeksie handlowym) czynności prawnej łączenia się spółek, jaką jest duży zakres autonomii woli podmiotów tego prawa. Artykuł 283 KH nie ingeruje w tę autonomię co do samego połączenia, określa jednak sposoby jego dokonania. W rozpoznawanej sprawie wymienione spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przyjęły inkorporację, czyli przeniesienie majątku na spółkę przejmującą, podwyższenie jej kapitału i wykreślenie spółki przejętej (art. 283 pkt 1 KH).

Aby doszło do połączenia spółek konieczne jest podjęcie jednakowych uchwał właściwych organów łączących się spółek (scil. zgromadzeń wspólników). Ustawa narzuca konieczne elementy tych uchwał (art. 284 § 2 KH), pozostawiając spółkom ustalanie ich treści. Cecha zgodności uchwał, jako nieodzowny warunek połączenia, została dostrzeżona w piśmiennictwie (np. M. Allerhand, Kodeks handlowy, komentarz, Lwów 1935, s. 449), gdzie zwraca się uwagę na to, że odchylenia w treści uchwał uniemożliwiają połączenie. Skoro ustawa wymaga zgodności uchwał, a ich treść pozostawiono łączącym się spółkom, oznacza to, że sąd prowadzący rejestr handlowy nie może uzupełniać uchwał zgromadzeń wspólników zarówno w zakresie brakujących elementów, jak też ich treści. Nie może także domniemywać zgodności, jeżeli nie wynika ona wprost z uchwał organów spółki. Z art. 284 § 2 pkt 5 KH wynika, że niezbędnym składnikiem uchwały o przejęciu spółki jest wskazanie terminu, do którego połączenie ma być zgłoszone do zarejestrowania. Termin, o którym mowa w tym przepisie, został pozostawiony do ustalenia przez łączące się spółki. Jako element czynności prawa handlowego ma charakter materialnoprawny i nie podlega przedłużeniu inaczej niż przez podjęcie nowych uchwał właściwych organów spółki, spełniających także wymaganie zgodności. Ze względu na jego charakter, sąd prowadzący rejestr handlowy nie może tego terminu ani przywrócić, ani przedłużyć. Dlatego w razie zgłoszenia wniosku o zarejestrowanie połączenia, po bezskutecznym upływie terminu, zachodzi przeszkoda polegająca na braku w dołączonych uchwałach postanowienia wymaganego przez art. 284 § 2 pkt 5 KH.

Przytoczone względy uzasadniają podjęcie uchwały jak w sentencji.