Wyrok z dnia 2002-03-06 sygn. V CKN 852/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 852/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)

SSN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)

SSN Henryk Pietrzkowski

Protokolant Piotr Malczewski

w sprawie z powództwa I. P.

przeciwko Gminie Bielsko-Biała

o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 6 marca 2002 r.

na rozprawie

kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 7 września 1999 r., sygn. akt II Ca 306/99,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Bielsku-Białej do ponownego rozpoznania rozstrzygnięcia i kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 17 grudnia 1998 r. oddalił powództwo I. P. o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia jej przez pozwaną Gminę Bielsko-Biała – Zakład Gospodarki Mieszkaniowej umowy najmu lokalu.

Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia: Strony w dniu 12 marca 1990 r. zawarły umowę o najem lokalu mieszkalnego. Powódka często przebywa poza miejscem zamieszkania w związku z dorobkiem swych synów. Ma kłopoty finansowe i już w 1996 r. posiadała pewne zaległości w płaceniu czynszu. Mimo to podjęła starania o wykup lokalu od Gminy. Zawarła również z W. M. umowę o podnajem jej mieszkania w okresie od 1 grudnia 1996 r. do 31 stycznia 1997 r. z tytułu czynszu otrzymywała od podnajemcy kwoty po 230 złotych miesięcznie,. W okresie trwania tej umowy wyjechała poza B.. W międzyczasie pozwana wysłała do powódki pismo, domagając się zapłaty zaległości czynszowych. Pismo to odebrał podnajemca, Na tej podstawie strona pozwana ustaliła fakt zawarcia bez jej zgody umowy podnajmu i pismem z dnia 22 stycznia 1997 r. wypowiedziała powódce umowę najmu z dniem 1 lutego 1997 r. Wyznaczyła także termin wydania jej lokalu na dzień 4 marca 1997 r. Jednocześnie pozwana wstrzymała procedurę sprzedaży powódce tego lokalu. Powódka odmówiła opuszczenia lokalu. Pozwana wytoczyła powództwo o eksmisję powódki i zapłatę reszty zaległości czynszowych. Sprawa ta jest zawieszona do czasu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Na podstawie powyższego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, iż wypowiedzenie umowy najmu powódce było zgodne z prawem, gdyż zachodziła przesłanka wypowiedzenia określona w art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. Sąd ten uznał, że powództwo powódki, oparte na przepisie art. 189 k.p.c., strona powodowa motywuje okolicznościami określonymi w art. 5 k.c. i stwierdził, że przepis art. 5 k.c. nie może być samodzielną podstawą roszczenia.

Wyrok Sądu Rejonowego powódka zaskarżyła apelacją. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej wyrokiem z dnia 7 września 1999 r. oddalił apelację. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne twierdzenie powódki, że krótkotrwała umowa podnajmu była uzasadniona okolicznościami. Zdaniem Sądu Okręgowego bez względu na cel dokonania przez najemcę podnajmu lokalu, pozwana mogła skutecznie skorzystać z dyspozycji art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509 ze zm.). Sąd Okręgowy uznał, że pozwana skutecznie wypowiedziała powódce umowę najmu. Oceniając zarzut naruszenia przez pozwaną zasad współżycia społecznego Sąd Okręgowy stwierdził, że zgodnie z ogólnie przyjętym poglądami doktryny, jak i ustaloną linią orzeczniczą przepis art. 5 k.c. nie może stanowić samodzielnej podstawy powództwa i nie nadaje się do konstruowania na jego podstawie samoistnych roszczeń dłużnika.

W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego powódka zarzuciła naruszenie art. 5 k.c., art. 32 ust. 1, pkt 3 ustawy o najmie lokali mieszkalnych, art. 189 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 233 k.p.c. i art. 316 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego wynika, że Sąd ten potraktował żądanie pozwu jako żądanie ustalenia nieważności oświadczenia woli pozwanej w przedmiocie wypowiedzenia powódce umowy najmu. Biorąc pod uwagę wyrażane przez powódkę intencje, takie potraktowanie pozwu zapewne jest słuszne. jednakowoż, dalszy tok rozumowania Sądu Okręgowego czyni zasadnymi zarzuty kasacji co do naruszenia art. 5 k.c. i art. 189 k.c.

Sąd Okręgowy z ustaleń faktycznych uznał za jedynie istotne to, że zachodziła przesłanka z art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509 ze zm.) mianowicie, że powódka oddała wynajmowany lokal w podnajem, bez uzyskania zgody wynajmującego. Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że nie ma znaczenia, iż okoliczność podnajęcia przez powódkę lokalu, była usprawiedliwiona sytuacją, w której się znalazła, oraz że wypowiedzenia stanowi może nadużycie prawa.

Błąd Sądu Okręgowego tkwi w tym, że jako podstawę ustalenia nieważności oświadczenia woli pozwanej, rozważał tylko przepis art. 5 k.c. Oczywistym jest, że przepis ten nie może stanowić podstawy prawnej powództwa, ale nie ma potrzeby sięgania do tego przepisu, który zresztą nie był przez powódkę powoływany. Wystarczającą materialnoprawną podstawą do ustalenia przez są istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest przepis art. 189 k.p.c. To, że przepis ten zamieszczony jest w kodeksie postępowania cywilnego nie przeszkadza, że w zakresie w jakim przyznaje prawo do ochrony podmiotowych, jest przepisem prawa materialnego.

Natomiast okoliczność czy w konkretnej sytuacji, wypowiedzenie przez pozwana umowy najmu, chociaż zgodne z art., 32 ust. 1 pkt 3 ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych, naruszało zasady współżycia społecznego, należało rozważać nie w aspekcie art. 5 k.c., ale art. 58 § 2 k.c. Stosownie do tego drugiego przepisu nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Zatem oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy najmu sprzeczne z zasadami współżycia społecznego byłoby nieważne z mocy art. 58 § 2 k.c., a materialnoprawną podstawę ustalenia, że oświadczenie to, wobec nieważności, nie spowodowało wygaśnięcia umowy i w tym sensie było bezskuteczne, może stanowić art. 189 k.p.c.

Z powyższych względów na mocy art. 393¹³ k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.