Wyrok z dnia 2002-03-19 sygn. IV CKN 917/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 917/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Filomena Barczewska (przewodniczący)

SSN Bronisław Czech

SSN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca)

Protokolant Bogumiła Gruszka

w sprawie z powództwa M. S.

przeciwko Bankowi w S.

o zapłatę,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 19 marca 2002 r.

na rozprawie

kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie

z dnia 8 czerwca 1999 r., sygn. akt I Ca 315/99,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Koszalinie do ponownego jej rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach procesu za instancję kasacyjną.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanego Banku wskazując, że skarżący Bank naruszył ciążące na nim obowiązki w zakresie egzekucji z rachunków bankowych i odpowiada – jak to prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji – za szkodę wyrządzoną powodowi. Nie uwzględnił Sąd drugiej instancji zgłoszonego w apelacji zarzutu przedawnienia bowiem pozwany Bank nie zgłosił tego zarzutu przed Sądem pierwszej instancji. Skarżący wdał się w spór co do istoty sprawy, co zostało poczytane za zrzeczenie się przez dłużnika korzystania z tego zarzutu i umożliwiło orzeczenie co do istoty sprawy.

Kasację wniósł pozwany Bank.

Skarżący z powołaniem się na podstawy z art. 393¹ k.p.c. zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 117 § 2 k.c. w zw. z art. 442 k.c. przez przyjęcie, że pozwany w sposób dorozumiany zrzekł się zarzutu przedawnienia. Naruszenie przepisu art. 221 k.p.c. nastąpiło – zdaniem pozwanego – przez przyjęcie, że wdając się w spór co do istoty sprawy nie miał on możliwości podniesienia zarzutu peremptoryjnego – zarzutu przedawnienia. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji oraz przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów procesu za instancję kasacyjną.

Sąd Najwyższy – uwzględniając postanowienie art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego – zważył, co następuje: Stosownie do art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, co – w myśl § 2 tego przepisu wywiera taki skutek, iż po upływie terminu przedawnienia ten przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Nieważne jest jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu. Prawo zrzeczenia się korzystania z przedawnienia przysługuje w procesie obu stronom, co w wypadku pozwanego odnosi się do podnoszonego przez niego w drodze zarzutu lub powództwa wzajemnego przeciwstawia także swoje roszczenie. Przez takie oświadczenie zobowiązanego (dłużnika) może dojść do merytorycznego rozpoznania sporu co do zgłoszonego przez uprawnionego (wierzyciela) roszczenia majątkowego, które się przedawniło. Czyli przedawnienie następuje zawsze, co potwierdza redakcja przepisu § 2 art. 117 k.c.; natomiast skutki z tym związane nie następują tylko wówczas, gdy zobowiązany (dłużnik) zrzeka się korzystania z przedawnienia. Zrzeczenie się przedawnienia może być dokonane w różny sposób (może nastąpić przed sądem – na rozprawie, lub też poza rozprawą) bowiem art. 117 § 2 k.c. nie zastrzega specjalnej formy dla tego zrzeczenia się. Takich czynności nie dokonała strona pozwana. Nie przytoczył także Sąd Okręgowy takiego zachowania się dłużnika, które by mogło wyrażać zewnętrzną postać zrzeczenia się omawianego zarzutu lub w drodze wykładni -–z zachowania się dłużnika – można byłoby dopatrzeć się dorozumianego zrzeczenia się zarzutu przedawnienia. Oświadczenie jest dorozumiane jeżeli wynika logicznie z określonego zachowania się lub gdy oświadczający nie posługuje się środkami do wyrażenia woli powszechnie używanymi, jednakże po uwzględnieniu towarzyszących okoliczności można przyjąć z dostateczną pewnością istnienie woli wywołania skutku prawnego. Oczywiście błędne jest zapatrywanie jakoby nastąpiło zrzeczenie się przedawnienia w następstwie wdania się przez stronę pozwaną w spór. Takie zapatrywanie byłoby równoznaczne z przyjęciem, że zrzeczenie się przedawnienia może nastąpić przez podjęcie obrony w celu wykazania bezzasadności powództwa z innych przyczyn niż przedawnienie. Jeśli by nawet przyjąć – w ślad za Sądem Okręgowym – że wdanie się w spór może być poczytane za zrzeczenie się przez dłużnika korzystania z tego zarzutu, to podniesienie go w apelacji aktualizowało zagadnienie dopuszczalności odwołania takiego zrzeczenia się przez wniesienie środka odwoławczego, co pozostawił Sąd drugiej instancji – wbrew przepisowi art. 316 § 1 k.p.c. poza swoim zainteresowaniem. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia skutkuje – jak to powyżej wskazano – przeobrażenie z mocy prawa zobowiązania naturalnego w zaskarżalne roszczenie. Dochodzi do przekształcenia zobowiązania naturalnego w skuteczne zobowiązanie zupełne. Ten skutek materialnoprawny może być zniweczony odwołaniem zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia dokonanym przed prawomocnym zakończeniem postępowania. Dopuszczalność omawianego odwołania uwzględnia procesowy charakter złożonego oświadczenia woli. Powszechnie przyjmuje się, że dopuszczalne jest odwołanie czynności procesowych stron. Pozwany może zatem odwołać dokonane zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia w złożonej apelacji.

Podstawy kasacji okazały się w pełni usprawiedliwionymi, co prowadzi do uwzględnienia kasacji i uchylenia zaskarżonego wyroku w całości z przekazaniem sprawy właściwemu Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania (art 393¹³ k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu).