Wyrok z dnia 1999-01-29 sygn. I CKN 1005/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1005/97

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 1999 r

Sąd Najwyższy Izba Cywilna w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - M. Sychowicz Sędziowie: SN - H. Ciepła, SN - Z Kwaśniewski (spraw.)

Protokolant: B. Rogalska

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 1999 r.

na rozprawie sprawy

z powództwa D M

przeciwko „M’’ Spółce z o.o.

w O i Gminie Olsztyn,

o zapłatę

na skutek kasacji Gminy Olsztyn

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie

z dnia Tl czerwca 1997 r., sygn. akt I Ca 209/97

oddala kasację.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem wstępnym z dnia 5 lutego 1997 r. (sygn.akt I 823/96) uznał powództwo DM  o zapłatę za słuszne co do zasady względem pozwanej Gminy Olsztyn, oddalając je wobec pozwanego „M ” sp. z o.o. w O. Zdaniem tego Sądu pozwana Gmina jest zarządcą nieruchomości w rozumieniu § 10 rozporządzenia RM z dnia 30.IX. 1980 r. w sprawie ochrony środowiska przed odpadami. . (Dz. U. Nr 24, poz. 91) i na mej spoczywa obowiązek utrzymania czystości chodnika położonego przy drodze gminnej. Jako podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej Gminy Sąd ten wskazał na przepisy art. 415 k.c., art. 444 § 1 i art. 445 § 1 k.c.

Apelację pozwanej Gminy od tego wyroku oddalił Sąd Wojewódzki w Olsztynie wyrokiem z dnia 27 czerwca 1997 r. (sygn. akt I Ca 209/97). uznając za prawidłową interpretację przepisów prawa dokonaną przez Sąd I instancji, a zarazem zgodną z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25.IX. 1996 r., Ill CZP 48/96 (OSN 1997, z. 1, poz. 6). W ocenie Sądu odwoławczego me zachodzi zarzucana przez pozwaną Gminę błędna wykładnia przepisów prawa materialnego, a pozwana podważa zgodność z prawem cyt. uchwały' Sądu Najwyższego, będącej podstawą motywów rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżyła w całości pozwana Gmina, opierając kasację na zarzucie naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 57 ust. I i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6 ze zm.) oraz § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 1980 r. w sprawie ochrony środowiska przed odpadami... (Dz U. Nr 24, poz. 91 ze zm.).

W uzasadnieniu kasacji skarżąca wywodzi, że z przepisu § 10 powołanego rozporządzenia RM jednoznacznie wynika, że utrzymywanie czystości na chodniku, na którym upadła powódka, jest obowiązkiem pozwanej ad. 1 spółki z o.o. jako zarządcy nieruchomości wzdłuż której chodnik przebiega. Zdaniem skarżącej, obowiązek usuwania śliskości chodnika ciąży na gminie jedynie w sytuacji, gdy nieruchomość wzdłuz której biegnie chodnik pozostaje w jej zarządzie, bowiem obowiązek ten spoczywa na właścicielach i zarządcach nieruchomości, wzdłuż których chodnik jest położony W ocenie pozwanej Gminy Sądy obu instancji z naruszeniem omawianych przepisów ustaliły jej obowiązek w zakresie utrzymania czystości chodnika.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja nie zawierała usprawiedliwionych podstaw pozwalających na jej uwzględnienie.

Wymaga przede wszystkim podkreślenia, że zdarzenie będące źródłem roszczenia powódki nastąpiło w dniu 8 marca 1996 r., a więc pod rządem stanu prawnego poprzedzającego wejście w życie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622). Ta ostatnia ustawa weszła bowiem w życie z dniem 1 stycznia 1997 r i zawarte w niej regulacje mogą znajdować zastosowanie jedynie do zdarzeń, które nastąpiły po tej dacie.

Uzasadnienie kasacji pozwanej Gminy ogranicza się w istocie do zarzutu błędnej wykładni § 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 września 1980 r w sprawie ochrony środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami oraz utrzymania czystości w miastach i wsiach (Dz. U. Nr 24, poz 91 zpóźn. zrn.).

Bezspornym jest, że w dacie, w której powódka uległa wypadkowi obowiązek oczyszczania chodników m.in. ze śniegu i lodu uregulowany był w art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6 z późn. zm.), a przepis art. 58 pkt 2 tejże ustawy zawierał delegację ustawową dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego szczegółowe obowiązki jednostek organizacyjnych i osób fizycznych, a wynikające m.in. z art. 57 ustawy. Wykorzystując tę delegację ustawową Rada Ministrów wydała powołane wyżej rozporządzenie z dnia 30 września 1980 r., którego przepis § 10 objęty jest w kasacji zarzutem naruszenia przez jego błędną wykładnię.

Zarzut ten należało uznać za chybiony

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym mniejszą sprawę w pełni podziela argumentację zaprezentowaną w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1996 r. (sygn. III CZP 48/96, OSNC 1997, z. 1, poz. 6), a sprowadzającą się mianowicie do stwierdzenia, że przepis § 10 zawartego w akcie wykonawczym, wydanym na mocy delegacji ustawowej, nie może nakładać dodatkowych obowiązków na inne podmioty aniżeli wymienione w ustawie, jeżeli przepis ustawy, będący podstawą wydania tegoż aktu wykonawczego, nie zawiera umocowania do nakładania przez Radę Ministrów innych, dodatkowych, nie przewidzianych w ustawie obowiązków na podmioty nie zobowiązane z mocy ustawy.

Tymczasem w § 10 powołanego rozporządzenia z dnia 30. IX. 1980 r. Rada Ministrów zobowiązała właścicieli lub zarządców nieruchomości do oczyszczania m.in. ze śniegu i lodu także i chodników położonych wzdłuż ich nieruchomości, mimo iż przepis art. 57 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska obciążał wówczas tym obowiązkiem jedynie właścicieli i zarządców- nieruchomości, stanowiących m.in. ulice, drogi i place publiczne.

Ponieważ Rada Ministrów władna była określić w drodze rozporządzenia jedynie szczegółowe obowiązki tych podmiotów zobowiązanych, których krąg określony został ustawą, przeto poszerzenie tego kręgu podmiotów w rozporządzeniu wykonawczym nastąpiło poza zakresem delegacji ustawowej, co oczywiście zasadnie ocenione zostało jako niedopuszczalne w cyt. wyżej uchwale SN z dnia 25 września 1996 r.

Takiej ocenie nie może sprzeciwiać się późniejsza zmiana stanu prawnego dokonana ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, a polegająca na obciążeniu w jej art. 5 ust. 1 pkt 4 właścicieli nieruchomości obowiązkiem oczyszczania chodników położonych wzdłuż ich nieruchomości, który to przepis uznany został za zgodny z przepisami Konstytucji RP wyrokiem Trybynału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 1997 r. (sygn. K 22/97, opubl. OTK 1997, z. 3-4, poz. 41).

O matenalnoprawnej podstawie kreującej obowiązek pozwanej Gminy przesądzał bowiem w niniejszej sprawie stan prawny obowiązujący w dacie zdarzenia, będącego źródłem roszczenia powódki. Dokonana przez Sąd Wojewódzki wykładnia tych przepisów, będących wówczas podstawą prawną określenia zakresu obowiązków pozwanej Gminy, nie może być uznana za błędną.

Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszły w życie zmiany rn.in. w ustawie z dnia 21 marca 1985 r o drogach publicznych (Dz. U Nr 41 poz. 60 z późn. zm ), których dokonano w art. 52 w zw z art. 150 ustawy⁷ z dnia 24 lipca 1998 r., o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668 z późn. zm.). Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 19 ust. 5 ustawy z dnia 21.111 1985 r. o drogach publicznych, w granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, a więc także i dróg gminnych (art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy), z wyjątkiem dróg krajowych będących autostradami i drogami ekspresowymi, jest zarząd miasta. Ponieważ O jest miastem na prawach powiatu, przeto Zarząd Miasta sprawuje w nim funkcje odpowiedniego organu powiatu, tj. Zarządu Powiatu.

Zarząd Miasta O , będącego miastem na prawach powiatu, jest więc od I stycznia 1999 r. zarządcą m in. także i dróg gminnych położonych w granicach tego miasta, choć stanowiącycli własność samorządu gminy z mocy art. 2a ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

W tej sytuacji obowiązek utrzymania nawierzchni chodników, także będących elementem drogi gminnej ale położonej w granicach miasta na prawach powiatu, obciąża od dnia 1 stycznia 1999 r. zarządcę tej drogi, tj. zarząd miasta w którego zarządzie droga pozostaje, a to na podstawie art. 20 pkt 4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r o drogach publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 60, ze zm.). Uchybienie przez zarząd miasta na prawach powiatu, który to zarząd z mocy art. 19 ust. 5 tej ustawy jest zarządcą wszystkich czterech kategorii dróg publicznych położonych w granicach miasta o takim statusie prawnym, określonemu wyżej obowiązkowi utrzymania nawierzchni chodników' może więc być oceniane jako delikt samorządowego powiatu, będący jedną z przesłanek jego ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej w ramach reżimu deliktowego.

Odpowiedzialności tego podmiotu nie powinno wyłączać samo wystąpienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej właściciela nieruchomości, wzdłuż której położony jest chodnik stanowiący część ulicy leżącej w ciągu którejkolwiek spośród czterech kategorii dróg publicznych.

Jeśli bowiem nawet właściciel nieruchomości dopuścił się deliktu polegającego na uchybieniu ustawowemu obowiązkowi oczyszczenia chodnika położonego wzdłuż jego nieruchomości, czym naruszył przepis art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622), ale zarazem będący od dnia 1 stycznia 1999 r. zarządcą drogi organ samorządowego powiatu grodzkiego, tj. zarząd miasta, uchybił swojemu obowiązkowi wynikającemu z art. 20 pkt 4 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. Nr 14, poz. 60), to w razie wystąpienia wszystkich przesłanek odpowiedzialności deliktowej zarówno właściciela nieruchomości jak i samorządowego powiatu będącego zarządcą drogi, winni oni odpowiadać solidarnie za wyrządzoną swoim zachowaniem szkodę, a to na postawie art. 441 § 1 kc.

Ponieważ na obecnym etapie postępowania Sąd będzie rozstrzygał o zakresie odpowiedzialności podmiotu ponoszącego odpowiedzialność wobec powódki, przeto winien on mieć na uwadze zmianę stanu prawnego dokonaną wart. 103 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872). W świetle tego przepisu następca prawny dotychczasowego zarządu drogi publicznej wstępuje w jego prawa i obowiązki, w szczególności wynikające z zawartych umów i porozumień oraz decyzji administracyjnych.

Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, działając na podstawie art. 393¹² kpc.