Wyrok z dnia 2007-11-21 sygn. II CSK 328/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CSK 328/07

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2007 r.

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)

SSN Antoni Górski

SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa

przeciwko Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w  (...)

o uchylenie uchwały,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w Izbie Cywilnej w dniu 21 listopada 2007 r.

skargi kasacyjnej strony pozwanej

od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

z dnia 21 lutego 2007 r., sygn. akt I ACa 1114/06,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 11 października 2006 r. uwzględnił powództwo o uchylenie uchwały nr (...) Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników sp. z o.o. w z dnia 8 marca 2006 r. Sąd ten ustaliła że powódka posiada w pozwanej spółce 93 udziały o wartości nominalnej po 237 zł. Zgodnie z postanowieniami umowy spółki zbycie udziałów wymaga zgody zgromadzenia wspólników a pierwszeństwo nabycia udziałów mają pozostali wspólnicy. W dniu 24 czerwca 2004 r. Rada Miasta podjęła uchwałę dotyczącą sprzedaży 90% udziałów posiadanych przez Gminę w (...) pozwanej spółce.

Na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu wspólników w dniu 16 lipca 2004 r. reprezentujący powódkę jej mąż poinformował o zainteresowaniu nabyciem udziałów od Miasta. Także później powódka podtrzymywała ofertę nabycia tych udziałów. W dniu 10 stycznia 2006 r. Gmina (...)zawarła ze Spółką Akcyjną (...) umowę sprzedaży swoich 7 821 udziałów, a 21 lutego 2006 r. sporządzono do tej umowy aneks zawierający zastrzeżenie, że prawo własności udziałów przechodzi na nabywcę po podjęciu przez zgromadzenie wspólników uchwały wyrażającej zgodę na zbycie udziałów Gminy W dniu 8 marca 2006 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę o wyrażeniu zgody na zbycie przez Gminę 821 udziałów.

W ocenie Sądu pierwszej instancji wynikające z umowy spółki prawo pierwszeństwa nabycia udziałów na rzecz dotychczasowych wspólników oznaczało w istocie prawo pierwokupu w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Zaskarżona uchwała zezwalająca bezwarunkowo na sprzedaż udziałów osobie trzeciej była sprzeczna ze wskazanymi wyżej postanowieniami umowy spółki i miała na celu pokrzywdzenie powódki jako wspólnika mniejszościowego. Dlatego też na podstawie art. 249 § 1 k.s.h. podlegała uchyleniu.

Apelacja strony pozwanej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 lutego 2007 r., który podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i jego ocenę, że podjęcie zaskarżonej uchwały pozostawało w sprzeczności z umową spółki i spowodowało pozbawienie wspólnika mniejszościowego prawa pierwszeństwa nabycia udziałów oferowanych do sprzedaży. Sąd drugiej instancji nie podzielił równocześnie zarzutów apelacji, że stosowanie prawa pierwszeństwa nabycia udziałów przewidzianego w umowie spółki, w sytuacji, gdy zbywcą była gmina, pozostaje w sprzeczności z przepisami ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561- dalej uokip) i narusza zasadę swobody kontraktowej określoną w art. 353¹ k. c.

Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta o podstawę naruszenia prawa materialnego (art. 398³ § 1 pkt 1 k.p.c.). W jej ramach skarżący zarzucił naruszenie art. 353¹ w zw. z art. 58 § 3 k.c., art. 597 § 2 k.c., art. 599 k.c. oraz art. 33 i 34 w zw. z art. 68 uokip. W oparciu o te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty skargi kasacyjnej związane z zarzutami naruszenia art. 351¹ w zw. z art. 58 § 3 k.c. oraz art. 33,34 i 68 uokip były nieuzasadnione, choć nie ulega wątpliwości, że gmina zbywając udziały w spółce miała obowiązek dokonania wyboru kontrahenta przy uwzględnieniu regulacji zawartej w uokip. Sąd Apelacyjny przyjął jednak trafnie, że nie wykluczało to uwzględnienia równocześnie prawa pierwszeństwa zastrzeżonego w umowie spółki. Osoba korzystająca z tego prawa musiałaby zawrzeć umowę na tych samych warunkach co wyłoniony zgodnie z przepisami ustawy kontrahent gminy. Tym samym spełniona zostałaby funkcja tych przepisów zapewniająca wybór najkorzystniejszej dla gminy oferty na kupno udziałów. Przy uwzględnieniu prawa pierwszeństwa dochodziłoby również do zawarcia przez gminę umowy z wybranym zgodnie z przepisami kontrahentem, z tym, że umowa ta powinna mieć charakter warunkowy, uzależniający jej skuteczność od niewykonania przez osoby uprawnione prawa pierwszeństwa.

Wymaga jednak podkreślenia, że wszelkie rozważania na temat zastrzeżonego w umowie spółki prawa pierwszeństwa wymagały uwzględnienia przede wszystkim charakteru tego uprawnienia i skutków jego wprowadzenia do umowy spółki. Sąd Apelacyjny nie dokonał w tym zakresie szerszej analizy treści umowy spółki. Ogólne stwierdzenie, że w pełni aprobuje analizę i ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonaną przez Sąd pierwszej instancji nakazuje jednak przyjąć, że Sąd Apelacyjny stwierdził, że w umowie spółki przewidziane zostało prawo pierwokupu udziałów dla dotychczasowych wspólników, nazwane prawem pierwszeństwa. W konsekwencji do ustanowionego umownie prawa pierwokupu miał zastosowanie art. 596 i następne k.c. Z brzmienia art. 597 k.c. wynika, że prawo pierwokupu odnosi się do umowy sprzedaży rzeczy, której dotyczy prawo pierwokupu i z uwagi na jego zastrzeżenie wymaga odpowiedniego sporządzenia treści tej umowy. Naruszenie prawa pierwokupu może nastąpić zatem na etapie zawierania umowy sprzedaży, a osobie uprawnionej z tego prawa przysługuje odpowiednie roszczenie przeciwko stronom umowy, które naruszyły jej prawo.

W rozstrzyganej sprawie nie była kwestionowana umowy sprzedaży udziałów. Pozwanymi nie są też strony tej umowy. Niezrozumiałe jest zatem zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stwierdzenie, że to pozwana spółka podjęła działania mające na celu zbycie udziałów w trybie przewidzianym w uokip z całkowitym pominięciem regulacji zawartych w umowie spółki i nie podjęła działań umożliwiających pozostałym udziałowcom skorzystanie z prawa pierwszeństwa. Sąd Apelacyjny stwierdził również, że „ ocena sposobu działania Gminy w sprawie sprzedaży jej udziałów w pozwanej spółce pozwala na sformułowanie tezy, że było ono nie tylko sprzeczne z umową spółki, ale też skutkowało ograniczeniem praw pozostałych wspólników mniejszościowych, czyniąc zapis dotyczący prawa pierwszeństwa nabycia udziałów niemożliwym w tej sytuacji do zrealizowania". Jeśli zatem w ocenie Sądu Apelacyjnego to działanie gminy, która nie jest stroną pozwaną, spowodowało niemożność zrealizowania prawa pierwszeństwa zastrzeżonego w umowie spółki, co byłoby zgodne z ustawową koncepcją ochrony prawa pierwokupu, to trudno dociec z jakich powodów Sąd drugiej instancji uznał jednocześnie, że ten sam skutek miało podjęcie przez stronę pozwaną uchwały zezwalającej na zbycie udziałów przez gminę. Zaaprobował bowiem ocenę Sądu pierwszej instancji, że zaskarżona uchwała zezwalająca bezwarunkowo na sprzedaż udziałów była sprzeczna z umową spółki oraz miała na celu pokrzywdzenie powódki jako wspólnika mniejszościowego i z tego względu podlegała uchyleniu. Prezentując tę ocenę Sąd Okręgowy nie wyjaśnił, z czego wywiódł dla pozwanej spółki obowiązek podjęcia uchwały zezwalającej na sprzedaż udziałów o treści uwzględniającej postanowienia umowy spółki w zakresie prawa pierwszeństwa, poza samym odwołaniem się do ustanowienia w tej umowie prawa pierwokupu. Jak już wcześniej zaznaczono nie było to wystarczające dla zajęcia takiego stanowiska, gdyż według ogólnych zasad ochrona wynikająca z ustanowienia prawa pierwokupu odnosi się do etapu zawierania umowy, a nie czynności poprzedzających jej zawarcie. W tych okolicznościach aprobata przez Sąd drugiej instancji oceny Sądu Okręgowego, że doszło do naruszenia art. 597 § 1 k.c. w wyniku podjęcia zaskarżonej uchwały nie była uzasadniona. Usprawiedliwiony był w konsekwencji zarzut naruszenia art. 599¹ k.c. poprzez przyjęcie, że nieuwzględnienie treści prawa pierwokupu w zaskarżonej uchwale pozwala uznać, że z tego względu uchwała mogła być źródłem niewywiązania się Gminy z obowiązku wynikającego z prawa pierwokupu i mogło to stanowić podstawę do jej uchylenia.