Postanowienie z dnia 1998-06-22 sygn. I CKN 143/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 143/98

POSTANOWIENIE

Dnia 22 czerwca 1998 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - T. Żyznowski 

Sędziowie: SN - K. Kołakowski, SN - E. Skowrońśka-Bocian (spraw.)

Protokolant: B. Rogalska

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 1998 roku

na rozprawie

sprawy z wniosku

z udziałem                    i

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek kasacji

od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku z dnia 24 czerwca 1997 r., sygn. akt III Ca 256/97

postanawia:

oddalić kasację i zasądzić od uczestniczki postępowania M  na rzecz wnioskodawczyni kwotę 500,- zl. (słownie: pięćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 18 grudnia 1996 r. sygn. akt VII Ns 2142/96 Sąd Rejonowy w Gdyni wznowił postępowanie zakończone prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 6 listopada 1990 r. sygn. akt I Ns 590/90; uchylił postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 6 listopada 1990 r. i oddalił wniosek SHHHHH o stwierdzenie zasiedzenia.

Wnioskodawczym wniosła o stwierdzenie, że nabyła w drodze zasiedzenia własność nieruchomości położonej w G przy ul. o powierzchni 891 m² objętej Kw prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Gdyni, w której wpisanym właścicielem jest

Wskazała, że w tym samym Sądzie toczyła się już sprawa z jej wniosku o zasiedzenie wskazanej działki, jednak wniosek ten, początkowo uwzględniony postanowieniem z 30 grudnia 1976 r. sygn. akt I Ns 1297/76, został następnie, na skutek złożenia przez WB  w 1977 r. - skargi o wznowienie postępowania, ostatecznie oddalony postanowieniem z 17 grudnia 1985 r. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczym posiada działkę od 1968 r. zatem nie upłynął jeszcze termin zasiedzenia.

Sąd Rejonowy przeprowadził rozprawę z udziałem kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu WB uprzednio zarządzając umieszczenie ogłoszeń prasowych zgodnie z art. 609 kpc. Postanowieniem z 6 listopada 1990 r. sygn. akt I Ns 590/90 stwierdził nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia z dniem 1 stycznia 1987 r.

W wyniku skargi o wznowienie postępowania złożonej w 1995 r. przez spadkobierców nieżyjącego od 1980 r.                      (uczestników postępowania), postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 18 grudnia 1996 r. sygn. akt VII Ns 2142/96 postępowanie zostało wznowione, a wniosek oddalony. Zdaniem Sądu wnioskodawczym nie wykazała kiedy objęła działkę w posiadanie; mogło to przy tym nastąpić dopiero w 1972 r., kiedy to nieruchomość została zabudowana.

W wyniku apelacji wnioskodawczym Sąd Wojewódzki w Gdańsku postanowieniem z dnia 24 czerwca 1997 r. sygn. akt III Ca 256/97 zmienił zaskarżone postanowienie i stwierdził, że wnioskodawczym nabyła przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1988 r. prawo własności przedmiotowej nieruchomości. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawczym wykazała swoje samoistne posiadanie poczynając od 1968 r. Jej władanie nieruchomością od tej daty potwierdzone jest przeprowadzonymi dowodami, a co do samoistnego charakteru posiadania obowiązuje domniemanie z art. 339 kc. Domniemanie to nie zostało obalone przez uczestników postępowania. Nie nastąpiło także przerwanie biegu terminu zasiedzenia wniesieniem skargi o wznowienie postępowania przez w 1977 r. Uczestnicy postępowania nie wystąpili z akcją, która bezpośrednio zmierzałaby do odzyskania przysługującego im władztwa nad rzeczą.

Kasacja uczestniczki parta została na obu podstawach określonych w art. 393¹ kpc. Skarżąca zarzuca naruszenie art. 172 § 1 i 2 kc przez przyjęcie, że bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się w 1968 r. oraz przez przyjęcie, że jej posiadanie miało charakter samoistny; art. 175 w zw. z art. 123 kc przez uznanie, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania w 1977 r. nie przerwało biegu zasiedzenia; art. 339 kc przez uznanie, że domniemanie zawarte w tym przepisie stosuje się również do sytuacji, w której nastąpiło przekształcenie posiadania zależnego w samoistne, a także naruszenie art. 233 kpc przez dowolną, sprzeczną z zasadą swobodnej oceny dowodów ocenę zebranego w sprawie materiału i art. 234 kpc przez uznanie, że w niniejszej sprawie domniemanie wyrażone w art. 339 kc jest wiążące również w aspekcie terminu biegu przedawnienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Samoistny charakter posiadania wnioskodawczym nie może budzić wątpliwości. Po pierwsze, z zebranego w sprawie materiału wynika, że wnioskodawczym zachowywała się w stosunku do nieruchomości ,jak właściciel”. Wykazano przy tym, że posiadanie to istnieje co najmniej od 1968 r., gdyż od tego roku ( i nie było to kwestionowane w toku postępowania) wnioskodawczym opłaca podatki od nieruchomości. Po drugie, art. 339 kc wprowadza domniemanie samoistnego charakteru posiadania. Oznacza to, że osobę władającą rzeczą należy uważać za władającego ,jak właściciel” dopóki domniemanie to nie zostanie obalone. Niezrozumiały jest zatem zarzut kasacji, zgodnie z którym domniemanie to nie wiąże w sytuacji, gdy nastąpiło przekształcenie posiadania zależnego w posiadanie samoistne. Domniemanie odnosi się bowiem do osoby władającej rzeczą przez cały okres jej posiadania. Jeżeli inny podmiot wskazuje, że początkowo posiadanie miało charakter posiadania zależnego, a dopiero od pewnego momentu uległo przekształceniu w posiadanie samoistne, to on obciążony jest ciężarem wykazania, w odniesieniu do jakiego okresu posiadania nie działa domniemanie z art. 339 kc. Uczestnicy postępowania takiego dowodu nie przeprowadzili.

W kasacji znalazło się także twierdzenie, że bieg terminu zasiedzenia został przerwany wniesieniem przez NBM - skargi o wznowienie postępowania. W tej kwestii należy zauważyć co następuje:

Zgodnie z art. 175 kc do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. W rozpoznawanej sprawie wchodziłoby w grę odpowiednie stosowanie art. 123 pkt 1 kc, który przewiduje, że bieg przedawnienia przerywa każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Odnosząc to uregulowanie do sytuacji istniejącej w rozpoznawanej sprawie trzeba podjąć próbę określenia, jakiego rodzaju czynnością, spośród wymienionych w art. 123 pkt 1 kc mogłaby być skarga o wznowienie postępowania.

Skarga taka zmierza do wyeliminowania z obrotu prawnego prawomocnego orzeczenia zapadłego w postępowaniu, które dotknięte jest określonymi w ustawie wadliwościami (por. art. 401 i 403-404 kpc). Wystąpienie z taką skargą nie może być tym samym uznane za czynności zmierzające do „dochodzenia” czy „zaspokojenia” roszczenia. Czynnością o takim charakterze w odniesieniu do prawa własności mogłaby bowiem być jedynie skarga wydobywcza (powództwo windykacyjne). Pozostaje natomiast do rozważenia, czy wystąpienie ze skargą o wznowienie postępowania przez właściciela mogłoby być traktowane jako czynność zmierzająca do ustalenia, że określonej osobie przysługuje prawo własności.

Jedną z przesłanek uwzględnienia skargi o wznowienie postępowania, gdy wystąpił z nią właściciel przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest niewątpliwie ustalenie, że przysługuje mu prawo własności. Jednak, jak wskazano wyżej, nie to jest celem wystąpienia ze skargą o wznowienie postępowania. Nie można zatem bronić stanowiska, zgodnie z którym wniesienie skargi o wznowienie postępowania zmierza bezpośrednio do ustalenia przysługiwania prawa własności. Jest to działanie właściciela zmierzające jedynie do „oczyszczenia przedpola” - usunięcia przeszkody uniemożliwiającej mu podjęcie innych czynności zmierzających już bezpośrednio do odzyskania władztwa nad rzeczą lub ustalenia prawa własności. Nie może przy tym budzić wątpliwości, że czynnością zmierzającą do ustalenia prawa będzie nie tylko wytoczenie przeciwko posiadaczowi powództwa o ustalenie w oparciu o art. 189 z rzeczywistym stanem prawnym w oparciu o art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Takie działanie przerywa bieg zasiedzenia (por. orz. SN z 28 lipca 1992 r. III CZP 87/92, OSP 1993, nr 5, poz. 94).

W rozpoznawanej sprawie uczestnicy postępowania, uzyskawszy korzystne dla siebie postanowienie z 1985 r. oddalające wniosek S^^MMI ⁰ stwierdzenie zasiedzenia, nie podjęli żadnych czynności zmierzających bezpośrednio do odzyskania władztwa nad nieruchomością lub do ustalenia ich prawa. Nie nastąpiło zatem przerwanie biegu zasiedzenia.

Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw (art. 393¹² kpc). O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 1 w zw. z art. 98 § 1 i art. 108 § 1 kpc.