Wyrok z dnia 2013-01-07 sygn. II UK 142/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II UK 142/12

Wyrok

z dnia 7 stycznia 2013 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Jerzy Kuźniar.

Sędziowie SN: Romualda Spyt, Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 stycznia 2013 r. sprawy z wniosku K.-T. Spółki z o.o. w W. obecnie K.-T. SA w W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 listopada 2011 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 15 listopada 2011 r. oddalił apelację płatnika składek "K.-T." SA z siedzibą w W., wniesioną od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 19 października 2010 r., oddalającego odwołanie płatnika od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w W. z dnia 19 listopada 2008 r., podwyższającej o 50% stopę procentową należnej składki na ubezpieczenie wypadkowe za okres roku, tj. od 1 kwietnia 2008 r. do 31 marca 2009 r.

Sąd ustalił, że płatnik składek "K.-T." SA (od 3 grudnia 2009 r. następca prawny spółki z o.o.) zarówno w deklaracjach składanych do organu rentowego na formularzach ZUS IWA za lata 2006-2007, jak i we wnioskach składanych do Głównego Urzędu Statystycznego, określił rodzaj prowadzonej przez niego przeważającej działalności według kodu Polskiej Klasyfikacji Działalności (dalej jako PKD) 4533A, obejmującego "wykonywanie instalacji centralnego ogrzewania i wentylacyjnych". W piśmie z dnia 2 sierpnia 2011 r. Główny Urząd Statystyczny poinformował, że płatnik składek w dniu 20 marca 2006 r. dokonał zgłoszenia do tego Urzędu zmiany w zakresie rodzaju prowadzonej przeważającej działalności z obowiązującej od dnia wpisu przez płatnika prowadzonej działalności gospodarczej do rejestru REGON, zgodnej z kodem PKD 5248A dla działalności w zakresie "sprzedaży detalicznej mebli, wyposażenia biurowego, komputerów oraz sprzętu telekomunikacyjnego", na działalność ujętą według kodu PKD o numerze 4533A, obejmującą "wykonywanie instalacji centralnego ogrzewania i wentylacji". Następnie w dniu 18 grudnia 2008 r. ponownie płatnik składek dokonał zmiany w określeniu rodzaju prowadzonej przez siebie przeważającej działalności według kodu PKD z 2007 r. - 4669Z, obejmującego swym zakresem "sprzedaż hurtową pozostałych maszyn i urządzeń" (według PKD z 2004 r. działalność obejmująca "sprzedaż hurtową pozostałych maszyn i urządzeń dla przemysłu, handlu i nawigacji" miała kod 5187Z). W rejestrze Głównego Urzędu Statystycznego płatnik składek był zarejestrowany pod kodem PKD o numerze 4533A w okresie od 20 marca 2006 r. do 18 grudnia 2008 r. Informacje podawane przez płatnika składek Głównemu Urzędowi Statystycznemu w zakresie przeważającej działalności stanowiły podstawę sporządzenia przez niego deklaracji ZUS IWA i następnie składania miesięcznych deklaracji rozliczeniowych, w których Spółka samodzielnie określała stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Sąd Apelacyjny wskazał, że stosownie do przepisu art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.; dalej jako "ustawa wypadkowa"), płatnik składek, o którym mowa w art. 28 ust. 2 ustawy, czyli zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku. Według Sądu przepis ten jest "jasny i bezwzględnie obowiązujący i nie daje podstawy do tego, aby w sposób odmienny ustalać rodzaj wiodącej działalności płatnika". Sąd uznał, że składane przez Spółkę oświadczenia w przedmiocie przeważającego rodzaju działalności, w okresie od dnia 20 marca 2006 r. do 18 grudnia 2008 r., zarówno Głównemu Urzędowi Statystycznemu, jak i organowi rentowemu, mają dla Spółki charakter wiążący i wywierają skutki w sferze praw i obowiązków związanych z ubezpieczeniami społecznymi. W konsekwencji zarówno Sąd, jak i organ rentowy, nie był uprawniony do samodzielnego ustalenia, jaka była faktyczna działalność prowadzona przez płatnika składek i czy dokumenty przekazane do Urzędu Statystycznego były dotknięte wadą oświadczenia woli, skoro sam płatnik w dokumentach przedłożonych do organu rentowego podał kod PKD dla przeważającej swojej działalności zgodnie z rejestrem GUS. W tej sytuacji Sąd uznał za bezzasadne zarzuty odwołującego się dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 42 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 591 ze zm.) oraz § 10 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń, oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej (Dz.U. Nr 69, poz. 763 ze zm.) oraz art. 60 k.c., zmierzające do wykazania, że stopa procentowa składki winna być ustalana dla działalności faktycznie wykonywanej.

Sąd wskazał, że na podstawie art. 34 ust. 3 ustawy wypadkowej, do płatników składek, o których mowa w jej art. 28 ust. 1 i art. 33 ust. 1 i 2, a którzy nieprawidłowo ustalili liczbę ubezpieczonych lub grupę działalności, znajduje odpowiednie zastosowanie przepis art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, zobowiązujący organ rentowy do ustalenia w drodze decyzji stopy procentowej składki na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych oraz wezwania do zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami. Płatnik w spornym okresie opłacał składkę na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 0,93% podstawy wymiaru, co nie odpowiadało wysokości składki według kodu PKD przekazanego do organu rentowego za rok 2007, która zgodnie z tym kodem powinna wynosić 2,00% podstawy wymiaru. W takiej sytuacji, według Sądu Apelacyjnego, wskazanie w dokumentach rozliczeniowych przez płatnika składek błędnej stopy procentowej oznacza, że nie nastąpiło w tych dokumentach prawidłowe ustalenie grupy działalności, słusznie zatem organ rentowy wymierzył płatnikowi w zaskarżonej decyzji sankcję w postaci podwyższenia składki.

Powyższy wyrok odwołujący się zaskarżył w całości skargą kasacyjną opartą na obu podstawach, zarzucając naruszenie: 1) art. 28 ust. 2 oraz art. 34 ust. 3 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na nałożeniu sankcji do stanu faktycznego niepodlegającego hipotezie bezwzględnie warunkującej i jednocześnie umożliwiającej nałożenie na płatnika dodatkowej opłaty; 2) art. 2 Konstytucji RP, przez nieuwzględnienie klauzuli demokratycznego państwa prawa i wywodzonej z niej zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego prawa oraz wynikającego z nich prawa strony do możliwości obrony, polegające na nałożeniu na skarżącego sankcji bez zbadania przyczyn zaistnienia stwierdzonego uchybienia i bez zbadania przesłanek uprawniających organ do nałożenia sankcji, a tym samym bez zbadania adekwatności i zasadności sankcji w stosunku do uchybienia skarżącego; 3) art. 28 ust. 2 i art. 31 ust. 6 pkt 2 ustawy wypadkowej w związku z art. 42 ust. 3 pkt 4 ustawy o statystyce publicznej oraz § 10 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej, wydanego w oparciu o art. 46 ustawy o statystyce publicznej, przez błędne uznanie, że stawka procentowa składki winna być określana w odniesieniu do wiodącego przedmiotu działalności wskazanego przez ubezpieczonego na formularzu RG-1 i informacji ZUS IWA, gdy tymczasem stawka winna być naliczana od działalności faktycznie wykonywanej, ustalanej w przypadku osób prawnych w oparciu o procentowy udział poszczególnych rodzajów działalności w ogólnej wartości przychodów; 4) art. 31 ust. 6 pkt 2 i ust. 10, 11 i 12 ustawy wypadkowej w związku z art. 60 k.c., przez błędne przyjęcie, że informacje składane przez płatnika składek na formularzach ZUS IWA do organu rentowego, wskazujące niezgodny ze stanem faktycznym wiodący przedmiot działalności, stanowią oświadczenia woli, gdy tymczasem taki formularz stanowi oświadczenie wiedzy, które może być sprostowane w każdym czasie; 5) art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 34 ust. 3 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, przez nierozpoznanie istoty sprawy oraz pozostawienie poza oceną merytoryczną przesłanek zastosowania norm z art. 34 ust. 3 w związku z art. 34 ust 1 ustawy wypadkowej warunkujących podwyższenie stopy procentowej składki o 50% i zobowiązującej do zapłaty zaległych składek wraz z odsetkami za zwłokę; 6) art. 217 § 2 w związku z 227 k.p.c., przez nieuzasadnione oddalenie wniosku skarżącego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność, że faktyczną działalnością wiodącą skarżącego w spornym okresie była "sprzedaż hurtowa pozostałych maszyn i urządzeń".

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że nie można przyjąć, by płatnik naruszył art. 29 ust. 1 ustawy wypadkowej, co prowadziłoby do zastosowania sankcji przewidzianej w art. 34 ust. 3 tej ustawy. Płatnik wpisał w informacjach przekazanych do organu rentowego na drukach ZUS IWA i w formularzu RG-1 przekazanym do GUS nieprawidłowe dane, które były niezgodne ze stanem faktycznym, w sposób omyłkowy. Złożył zatem błędne oświadczenie wiedzy, wskazując przedmiot działalności inny niż rzeczywiście wykonywany w przeważającym stopniu. Przez cały czas opłacał jednak składkę w wysokości właściwej dla działalności wiodącej, czyli tej, którą faktycznie wykonywał według kodu PKD 4669Z, obejmującego "sprzedaż hurtową pozostałych maszyn i urządzeń". Według skarżącego, nie można płatnikowi składek zarzucić, że zaniżył stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, gdyż opłacał składkę we właściwej wysokości, tj. adekwatnej do działalności gospodarczej wiodącej, faktycznie wykonywanej. W jego ocenie, działalność faktyczna powinna być zaś jedynym miarodajnym elementem określenia należnej składki na ubezpieczenie wypadkowe, nierozerwalnie związanej z daną grupą działalności i kategorią jej ryzyka. Sąd odwoławczy błędnie zatem powiązał wysokość należnej składki z tytułu ubezpieczenia wypadkowego z działalnością wpisaną jedynie na formularzu, przyjmując tym samym, że omyłkowy wpis w dokumencie, stanowiący w istocie błędne oświadczenie wiedzy płatnika, który w rzeczywistości odbiegał od stanu faktycznego, jest ważniejszy od rzeczywistości. Płatnik zmuszony został do opłacenia składki od działalności, której faktycznie nie wykonywał i w odniesieniu do kategorii ryzyka, które faktycznie u niego nie występowało. Wbrew twierdzeniom Sądu, skarżący nie podał stopy procentowej obowiązującej dla innej działalności niż właściwa dla niego, a wręcz przeciwnie, podawał stopę procentową i opłacał składkę w wysokości właściwej dla wiodącej działalności faktycznie wykonywanej.

Ponadto skarżący podniósł, że art. 34 ust. 3 stosowany w związku z art. 31 ust. 6 pkt 2 ustawy wypadkowej, nakładający na płatnika obowiązek poinformowania o rodzaju działalności według PKD i dotyczący płatników składek, o których mowa w art. 28 ust. 2 ustawy, posługuje się pojęciem nieprawidłowości a nie nieprawdziwości, a zatem omyłkowe podanie przez płatnika błędnego przedmiotu działalności, niezgodnego ze stanem faktycznym, co nie powoduje zaniżenia składki, nie wyczerpuje hipotezy art. 34 ust. 3 w związku z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej i nie może prowadzić do zastosowania sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ rentowy wniósł o jej oddalenie i o zasądzenie od odwołującego się kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy. Wysokość stóp procentowych składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń społecznych reguluje art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 2008 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej jako: "ustawa systemowa"). W przypadku składek na ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenia rentowe i ubezpieczenie chorobowe wysokość stóp procentowych jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych (art. 15 ust. 1 ustawy systemowej). Na wysokość tych stóp procentowych nie ma wpływu ani tytuł ubezpieczenia, ani też status ubezpieczonego czy płatnika składek.

Inaczej rzecz przedstawia się w przypadku składek na ubezpieczenie wypadkowe. Stopa procentowa tych składek nie jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych, lecz zgodnie z art. 22 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej oscyluje w granicach od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru. Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu i skutków zagrożeń zawodowych (art. 15 ust. 2 ustawy systemowej). Stopa procentowa ustalana odrębnie dla każdego płatnika składek pozostaje natomiast taka sama dla wszystkich ubezpieczonych zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego przez tego płatnika, niezależnie od tytułu podlegania temu ubezpieczeniu.

W kwestii zasad różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe przepis art. 22 ust. 2 ustawy systemowej odsyła do przepisów ustawy wypadkowej, zgodnie z którymi obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe odbywa się przy uwzględnieniu trzech zmiennych: liczby ubezpieczonych, wartości przypisanej charakterowi działalności prowadzonej przez pracodawcę (grupa działalności) oraz wskaźnika korygującego (art. 28 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej). Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w przypadku płatników zatrudniających 10 i więcej ubezpieczonych oblicza się na podstawie dwóch zmiennych: wskaźnika powiązanego z ogólnie rozumianym charakterem działalności płatnika (grupa działalności) oraz wskaźnika korygującego (art. 28 ust. 2 ustawy wypadkowej). Płatnik składek należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku (art. 29 ust. 1 ustawy wypadkowej). Stopa procentowa przypisana do grupy działalności stanowi wartość ustalaną odgórnie. W załączniku Nr 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz. 1692 ze zm.; dalej jako: rozporządzenie) określono wartości procentowe składki przypisane do kolejno ponumerowanych grup ryzyka. Z kolei w załączniku Nr 2 do rozporządzenia do poszczególnych rodzajów działalności (opisanych kodami PKD) przypisano wartość grupy ryzyka i związaną z tym wartość procentową składki. Zasady ustalania wartości dla grupy działalności opisuje szczegółowo art. 30 ustawy wypadkowej. Wartość ta, jako że ustalana jest w normach powszechnie obowiązujących, nie poddaje się modyfikacji przez konkretnego płatnika. Generalizuje ona ryzyko, jakie wiąże się z podejmowaną przez płatnika działalnością i w sposób stypizowany przypisuje do niego wysokość składki. W sytuacji, w której płatnik prowadzi działalność opisywaną w wielu sekcjach PKD, pod uwagę bierze się tzw. działalność przeważającą wykazywaną w rejestrze REGON. Dla tej właśnie kategorii uwzględnia się grupę ryzyka i w konsekwencji wysokość składki.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 pkt 4 ustawy o statystyce publicznej w brzmieniu obowiązującym przed 31 marca 2009 r., w rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON) jest ujmowana wykonywana przez osoby prawne działalność, w tym rodzaj przeważającej działalności. Osoby prawne mają obowiązek wypełniania i składania wniosku o wpis do rejestru podmiotów oraz informowania o zachodzących zmianach w zakresie danych określonych, między innymi, w art. 42 ust. 1 pkt 4 tej ustawy (art. 42 ust. 2 ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 31 marca 2009 r.). Zgodnie natomiast z art. 42 ust. 4 ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 31 marca 2009 r., podmioty określone w ust. 2 są zobowiązane do składania w urzędzie statystycznym województwa, na terenie którego mają siedzibę, wniosku o wpis do rejestru podmiotów wraz z wypisem (wyciągiem, zaświadczeniem) potwierdzającym ich powstanie lub podjęcie działalności, wniosku o zmianę cech objętych wpisem oraz wniosku o skreślenie -wciągu 14 dni od zaistnienia okoliczności uzasadniających wpis, zmianę lub skreślenie. Stosownie zaś do treści § 10 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji rejestru podmiotów gospodarki narodowej, w tym wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń, oraz szczegółowych warunków i trybu współdziałania służb statystyki publicznej z innymi organami prowadzącymi urzędowe rejestry i systemy informacyjne administracji publicznej, wydanego na podstawie art. 46 ustawy o statystyce publicznej, wykonywana działalność, w tym rodzaj przeważającej działalności, jest kodowana według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) na poziomie podklasy (ust. 1), a rodzaj przeważającej działalności jest ustalany odpowiednio, między innymi, dla osób prawnych - na podstawie procentowego udziału poszczególnych rodzajów działalności w ogólnej wartości przychodów ze sprzedaży lub, jeżeli nie jest możliwe zastosowanie tego miernika, na podstawie udziału pracujących, wykonujących poszczególne rodzaje działalności, w ogólnej liczbie pracujących (ust. 2 pkt 1). Według § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, w brzmieniu obowiązującym przed 18 czerwca 2010 r., aktualizacja rejestru podmiotów jest dokonywana przez służby statystyki publicznej na podstawie, między innymi, wniosku na formularzu RG-1, czyli "wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej lub o zmianę cech objętych wpisem" (§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia).

Z powyższego wynika, że jak trafnie podnosi skarżący, dane zawarte na formularzu RG-1 i stanowiące podstawę, między innymi, do zakodowania działalności prowadzonej przez osobę prawną według PKD, stanowić mają odzwierciedlenie faktycznego stanu rzeczy w tym zakresie i w każdej chwili mogą ulec zmianie na podstawie informacji przekazanej przez podmiot prowadzący taką działalność, jeżeli nastąpiły jakieś modyfikacje w tym przedmiocie. Wymaga więc najpierw rozważenia, jaki jest charakter prawny wniosku przedsiębiorcy o wpisanie czy aktualizację danych do rejestru i czy to jest złożenie oświadczenia woli, jak przyjął Sąd Apelacyjny, czy też oświadczenia wiedzy, jak twierdzi skarżący. Dla statusu prawnego oświadczenia woli musi wystąpić czynność prawna, której częścią ma być to oświadczenie, a czynność prawna ma wywołać skutki cywilnoprawne: powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Żaden z tych skutków nie powstanie przez złożenie wniosku RG-1 przez przedsiębiorcę, bo jego oświadczenie nie łączy się z czynnością prawną. Z tego choćby względu nie jest więc oświadczeniem woli. Można je zakwalifikować jako oświadczenie wiedzy przedsiębiorcy co do tego, że prowadzi działalność określoną we wniosku. Inaczej rzecz ujmując, informacja o rodzaju działalności wynikająca z rejestru REGON nie tworzy żadnego stanu prawnego, a jedynie ma potwierdzać stan faktyczny według oświadczenia wiedzy podmiotu prowadzącego taką działalność. Oświadczenia wiedzy mają charakter potwierdzenia faktów. Mogą być więc zakwestionowane, ponieważ stan nimi stwierdzony jako fakt podlega ocenie w kategoriach prawdy lub fałszu.

Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, do żadnych innych wniosków nie uprawnia treść art. 29 ust. 1 ustawy wypadkowej. Przepis ten określa sposób kwalifikacji działalności płatnika dla potrzeb ustalenia wysokości stopy procentowej składek na ubezpieczenia wypadkowe. Nie wyklucza jednak możliwości wykazywania przez płatnika, że dane w zakresie PKD ujęte w rejestrze REGON nie odpowiadają rzeczywistości. Przeciwne stanowisko zaprzeczałoby funkcji, jaką pełni zróżnicowanie stóp procentowych składek na ubezpieczenie wypadkowe dla poszczególnych płatników składek, która polega na generalizacji ryzyka, które wiąże się z wykonywaną przez płatnika działalnością i związanym z tym poziomem oraz skutkami zagrożeń zawodowych. Chodzi więc o to, aby płatnik opłacał składki na ubezpieczenia wypadkowe w wysokości adekwatnej do rodzaju działalności, którą faktycznie wykonuje i w odniesieniu do kategorii ryzyka, które u niego rzeczywiście występuje. W związku z tym podwyższonej do 150% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe nie można postrzegać jako sankcji za podanie nieprawidłowych, bądź nieprawdziwych danych do rejestru REGON, czy brak aktualizacji danych w tym rejestrze, do czego sprowadza się stanowisko Sądu drugiej instancji. Przekazanie, wbrew obowiązkowi, danych statystycznych niezgodnych ze stanem faktycznym jest spenalizowane w ustawie o statystyce publicznej i zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2, a w wypadku mniejszej wagi - karą grzywny (art. 56 ustawy). Przepis art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej nie reguluje tego samego przedmiotu, przewidując podwyższenie stopy procentowej składki za przekazanie w formularzu ZUS IWA nieprawdziwych danych, o których mowa w art. 31 ustawy wypadkowej, w tym co do rodzaju działalności według PKD, co powoduje zaniżenie stopy procentowej tej składki, czyli inaczej, za opłacanie składki w niższej wysokości niż wynika to z ryzyka wypadkowego wiążącego się z faktycznie wykonywaną przez płatnika działalnością. Przepis art. 34 ustawy wypadkowej ma charakter sankcyjny. Może mieć zatem zastosowanie tylko w opisanych w nim sytuacjach. Nie jest dopuszczalne ustalenie podwyższonej stopy procentowej w innych wypadkach, ani w drodze jakiejkolwiek analogii (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2011 r., II UZP 1/11, OSNP 2012 nr 7-8, poz. 102).

Samo podanie nieprawdziwych danych nie stanowi przesłanki nałożenia sankcji z art. 34 ust. 1 ustawy. Jest ono konieczną częścią przesłanek nałożenia sankcji, ale tylko wtedy, gdy powoduje skutek w postaci zaniżenia stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe. Jeżeli zatem płatnik w informacji dla ZUS podaje rodzaj działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON, który jednak nie jest zgodny z faktycznie wykonywaną przez niego działalnością w danym okresie, to przekazuje nieprawdziwe (niezgodne z rzeczywistością) dane co do rodzaju tej działalności w rozumieniu art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, wypełniając tym samym część hipotezy tego przepisu. Dla zastosowania dyspozycji przepisu konieczne jest jednak równoczesne wypełnienie drugiej części hipotezy, tj. zaniżenie składki na ubezpieczenie wypadkowe. Wskazanie przez płatnika niezgodnych ze stanem faktycznym danych co do rodzaju działalności, co jednak nie powoduje zaniżenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, bo ta jest opłacana od działalności rzeczywiście prowadzonej, nie wyczerpuje hipotezy art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej, wobec czego nie ma podstaw do zastosowania dyspozycji tego przepisu i podwyższenia stopy procentowej składki. Jak wyżej wskazano, informacja o rodzaju działalności wynikająca z rejestru REGON (i odzwierciedlona w formularzu ZUS IWA) jest oświadczeniem wiedzy podmiotu ją przekazującego. Oświadczeń wiedzy nie wykłada się zaś w podobny do oświadczeń woli sposób. Oświadczenia wiedzy mają charakter zdania w sensie logicznym i można im przypisać jedynie prawdę lub fałsz. Okoliczność, czy zawarta w oświadczeniu informacja jest prawdziwa, jest zatem kwestią dowodową, a obowiązek wskazania dowodów w tym zakresie spoczywa na tej stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). W niniejszej sprawie był to odwołujący się, zaprzeczający zgodności ze stanem faktycznym danych co do rodzaju działalności ujętych w rejestrze REGON (i odzwierciedlonych w informacji przekazanej do ZUS). Rację ma zatem skarżący, że Sąd Apelacyjny, odmawiając uwzględnienia wniosków dowodowych odnośnie do rodzaju faktycznie prowadzonej w spornym okresie działalności, pozbawił go możliwości wykazania, że nie doszło do zaniżenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne, a tym samym, że nie została wyczerpana hipoteza art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej. Podkreślić należy, że trafność drugiej podstawy kasacyjnej pozostaje w bezpośrednim związku z podstawą naruszenia prawa materialnego. Jak już kilkakrotnie wskazywał Sąd Najwyższy, zastosowanie przepisów prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia zarzut kasacyjny naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe jego zastosowanie (por. wyrok z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1825/00, LEX nr 784216, czy wyrok z dnia 10 marca 2011 r., II PK 241/10, LEX nr 817524). Podobnie o prawidłowym zastosowaniu prawa materialnego można mówić dopiero wówczas, gdy ustalenia stanowiące podstawę wydania zaskarżonego wyroku pozwalają na ocenę jego zastosowania. Sąd Apelacyjny, wydając zaskarżone orzeczenie, takiej subsumcji prawidłowo nie przeprowadził, bo nie poczynił ustaleń umożliwiających ocenę prawidłowości zastosowania prawa materialnego.

Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 398¹⁵ § 1 k.p.c. i art. 398²¹ w związku z art. 108 § 2 k.p.c.).