Wyrok z dnia 2003-09-19 sygn. II UK 70/03
Numer BOS: 2223177
Data orzeczenia: 2003-09-19
Rodzaj organu orzekającego: Sąd Najwyższy
Najważniejsze fragmenty orzeczenia w Standardach:
Sygn. akt II UK 70/03
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 września 2003 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Tyszel (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Barbara Wagner
Protokolant Małgorzata Beczek
w sprawie z wniosku E. D.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Nowym Sączu o podleganie ubezpieczeniu społecznemu pracowników,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 września 2003 r., kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt III AUa 1439/01,
oddala kasację.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 7 listopada 2002 r., IlI AUa 1439/01, oddalił apelację E. D. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z 11 czerwca 2001 r., VIII U 5779/98, oddalającego jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Nowym Sączu z 5 kwietnia 1995 r., którą odmówiono mu objęcia ubezpieczeniem społecznym pracowników od 1 października 1992 r. Sąd ten uznał, że stan faktyczny sprawy, ustalony przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o bardzo obszerny materiał dowodowy, jest prawidłowy a skoro postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawca od 1 października 1991 r. nie był pracownikiem Fundacji „[…]", to zaskarżone rozstrzygnięcie było zasadne.
W kasacji, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i „przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu, Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoznania" i o zasądzenie kosztów postępowania. Zarzuty kasacyjne zostały sformułowane następująco:
1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu II Instancji z rzeczywistym stanem sprawy przez przyjęcie, aby Wnioskodawca E. D. nie był pracownikiem przedmiotowej w sprawie Fundacji […] z siedzibą w S. przez powołanie się na Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1993 r., z którego treści wynikać ma jakoby nie doszło w ogóle do powołania fundacji, a także jakoby nie doszło w ogóle do zatrudnienia powoda, podczas gdy w rzeczywistym stanie sprawy powód zatrudniony był w Fundacji na podstawie umowy zawartej dnia 31 października 1991 r. z Przewodniczący Rady Fundacji wykonywał pracę dla Fundacji, otrzymywał wynagrodzenie na pracę, zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, a umowa ta rozwiązana została przez Fundację z powodu długotrwałej choroby Wnioskodawcy,
2) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. art. 2, 11, 22, 53 § 1, 80, 82 § 1 Kodeksu pracy przez przyjęcie, mimo zawartej umowy o pracę, aby powód nie był zatrudnionym w Fundacji, z podaniem że wykreślone zostały w rejestrze sądowym wpisy Fundacji stanowiące o jej osobowości prawnej, podczas gdy stosownie do treści powołanych przepisów samo zawarcie z powodem umowy o pracę, wykonywanie zatrudnienia, pobieranie wynagrodzenia, świadczeń z tytułu czasowej niezdolności do pracy, a następnie rozwiązanie tej umowy przez przedstawiciela Fundacji stanowiło o powstaniu, trwaniu i rozwiązaniu stosunku pracy, a źródłem powstania stosunku pracy wiążącego powoda z zatrudniającym powoda zakładem pracy była powołana umowa o pracę zwarta dnia 31 października 1991 r,
3) naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy, a to w szczególności naruszenie przepisu art. 378 Kodeksu postępowania cywilnego przez nie rozpoznanie zarzutów zgłoszonych przez Wnioskodawcę w apelacji, w szczególności nierozpozanie zarzutu o związaniu Wnioskodawcy z Fundacją […] umową o pracę zawartą dnia 31 października 1991 r; art. 382 przez nie uwzględnienie w całości zebranego w sprawie materiału potwierdzającego zarzuty apelacji, w szczególności przez nie rozpatrzenie tekstu umowy, wyroku Sądu Pracy w Nowym Sączu nakazującego wypłacenie Wnioskodawcy wynagrodzenia za pracę, decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w N. w przedmiocie przyznanych Wnioskodawcy świadczeń chorobowych i rehabilitacyjnych, dokumentów dotyczących wypłaty powołanych świadczeń i rozwiązania umowy o pracę; art. 476 i art. 201 Kodeksu postępowania cywilnego przez dokonanie zaskarżonych ustaleń w przedmiocie istnienia stosunku pracy powoda w przedmiotowej, w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, podczas gdy stosownie do treści art. 476 § 1 pkt 1 prim k.p.c. ustalanie istnienia stosunku pracy należy do spraw z zakresu prawa pracy, a nie do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych i nie przekazanie przedmiotowej sprawy do rozpoznania sądowi pracy we właściwym trybie.”
Według kasacji, okolicznością uzasadniającą jej rozpoznanie jest „zagadnienie prawne czy orzeczenie Sądu Rejestrowego o wykreśleniu wpisów o zarejestrowaniu fundacji powoduje równoczesny skutek prawny nieważności umowy o pracę zawartej wcześniej, po zarejestrowaniu fundacji, przez działającego za fundację, jako pracodawcę, osobę lub organ zarządzający fundacją."
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę co następuje:
Wobec przytoczenia w niej obydwu podstaw wskazanych w art. 3933 pkt. 1 i 2 KPC, w pierwszej kolejności ocenie podlegają zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Podniesiony zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 378 (bez wskazania, że chodzi o jego § 1 ) oraz art. 382 KPC zdaje się świadczyć o tym, że autor kasacji nie rozumie treści tych przepisów. Według art. 378 § 1 KPC sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji a stosownie do art. 382 KPC orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Nie uwzględnienie zarzutów podniesionych w apelacji nie jest naruszeniem żadnego z tych przepisów.
Całkowicie chybione są także zarzuty naruszenia art. 476 § 1 pkt. 11 i art.201 KPC. Sprawą z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 §1 pkt. 11 KPC jest sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, ma cechy stosunku pracy wbrew zawartej między nimi umowie. Innej umowy, niż nazwana „umową o pracę” strony nie zawierały więc przepis ten nie miał zastosowania w sprawie. Wielokrotnie już Sąd Najwyższy wyjaśniał, że powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy jest niedopuszczalne, jeśli jest środkiem do uzyskania dowodów, z których strona zamierza skorzystać w innym postępowaniu, zwłaszcza w postępowaniu o świadczenia z ubezpieczenia społecznego (por. uchwała z dnia 3 listopada 1997 r., I PZP 45/94 - OSNAPiUS 195, nr 6, poz. 74, wyroki z dnia: 17 grudnia 1997r., I PN 434/97 - OSNAPiUS 1998, nr 21, poz.621, 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98 - OSNAPiUS 200, nr 8, poz. 301). Istotą sporu w rozpoznawanej sprawie nie było ustalenie treści umowy pomiędzy wnioskodawcą a Fundacją, w szczególności to, że „wbrew zawartej umowie" był pracownikiem Fundacji. Istotą sporu, a więc i rozpoznania apelacyjnego, było to, czy umowa o pracę wnioskodawcy z Fundacją była ważna.
Skoro zatem skarżący nie usprawiedliwił żadnego zarzutu z podstawy kasacyjnej, o której stanowi art. 3931 pkt 2 KPC, ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku są dla Sądu Najwyższego wiążące. W świetle tych ustaleń bezzasadne są kasacyjne zarzuty naruszenia prawa materialnego. Prawidłowe jest stanowisko Sądu Apelacyjnego i skład orzekający w sprawie w całej rozciągłości podziela wywód prawny uzasadnienia wyroku, że uchylenie przez Sąd Najwyższy, w wyniku rewizji nadzwyczajnej postanowienia Sądu Rejestrowego z 23 lutego 1991 r. o wpisaniu Fundacji […] do rejestru i wykreślenie wszystkich wpisów dotyczących tejże Fundacji miało charakter kasatoryjny. Z postanowienia Sądu Najwyższego z 26 maja 1993 r. wynika, że oświadczenie w formie aktu notarialnego o powołaniu Fundacji złożyła osoba nieuprawniona. Ma rację Sąd Apelacyjny podkreślając w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że powołanie Fundacji jest bezwzględnie nieważne. Nieważność ta, o której stanowi art. 58 § 1 KPC powstaje z mocy prawa, bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek działań dla jej stwierdzenia i obejmuje wszystkie zamierzone skutki prawne, które mogłyby wynikać od chwili dokonania nieważnej czynności. Dotknięta nieważnością bezwzględną czynność prawna nie wywiera żadnych skutków prawnych, w tym także skutków wynikających z woli stron. Prawidłowo więc Sąd drugiej instancji uznał, że skoro samo powołanie Fundacji było dotknięte nieważnością bezwzględną, to również umowa o pracę zawarta pomiędzy Przewodniczącym Rady Fundacji a wnioskodawcą jako prezesem Zarządu była nieważna.
Wprawdzie ma rację wnoszący kasację, że „Kodeks pracy, nie zna pojęcia nieważności umowy o pracę", jednakże zgodnie z art. 300 tegoż Kodeksu - w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Z tymi zasadami nie jest sprzeczny z art. 58 KC i miał w sprawie zastosowanie.
Skoro umowa o pracę wnioskodawcy z Fundacja była nieważna z mocy prawa już w chwili jej zawierania, rozpatrywanie pozostałych zarzutów kasacji, naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 2, 11, 22, 53 § 1, 80 i 82 § 1 KP jest bezprzedmiotowe. Podkreślić tylko należy, że uzyskanie przez wnioskodawcę w okresie objętym zaskarżoną decyzją, czyli po dniu 1 października 1991 r. świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz wyroku zasądzającego wynagrodzenie za pracę nie dowodzą tego, że zawarta przez niego umowa o pracę z Fundacją była ważna, lecz to, że na podstawie nieważnej umowy uzyskał nienależne świadczenia.
Mając powyższe na uwadze, uznając wskazane podstawy kasacyjne za nieusprawiedliwione, na podstawie art. 39313 KPC, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
Treść orzeczenia została pozyskana od organu orzekającego na podstawie dostępu do informacji publicznej.