Wyrok z dnia 2003-09-19 sygn. II UK 70/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II UK 70/03

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2003 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Maria Tyszel (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Zbigniew Myszka

SSN Barbara Wagner

Protokolant Małgorzata Beczek

w sprawie z wniosku E. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Nowym Sączu o podleganie ubezpieczeniu społecznemu pracowników,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 września 2003 r., kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. akt III AUa 1439/01,

oddala kasację.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 7 listopada 2002 r., IlI AUa 1439/01, oddalił apelację E. D. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z 11 czerwca 2001 r., VIII U 5779/98, oddalającego jego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Nowym Sączu z 5 kwietnia 1995 r., którą odmówiono mu objęcia ubezpieczeniem społecznym pracowników od 1 października 1992 r. Sąd ten uznał, że stan faktyczny sprawy, ustalony przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o bardzo obszerny materiał dowodowy, jest prawidłowy a skoro postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawca od 1 października 1991 r. nie był pracownikiem Fundacji „[…]", to zaskarżone rozstrzygnięcie było zasadne.

W kasacji, pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i „przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu, Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoznania" i o zasądzenie kosztów postępowania. Zarzuty kasacyjne zostały sformułowane następująco:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu II Instancji z rzeczywistym stanem sprawy przez przyjęcie, aby Wnioskodawca E. D. nie był pracownikiem przedmiotowej w sprawie Fundacji […] z siedzibą w S. przez powołanie się na Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1993 r., z którego treści wynikać ma jakoby nie doszło w ogóle do powołania fundacji, a także jakoby nie doszło w ogóle do zatrudnienia powoda, podczas gdy w rzeczywistym stanie sprawy powód zatrudniony był w Fundacji na podstawie umowy zawartej dnia 31 października 1991 r. z Przewodniczący Rady Fundacji wykonywał pracę dla Fundacji, otrzymywał wynagrodzenie na pracę, zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, a umowa ta rozwiązana została przez Fundację z powodu długotrwałej choroby Wnioskodawcy,

2) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisu art. art. 2, 11, 22, 53 § 1, 80, 82 § 1 Kodeksu pracy przez przyjęcie, mimo zawartej umowy o pracę, aby powód nie był zatrudnionym w Fundacji, z podaniem że wykreślone zostały w rejestrze sądowym wpisy Fundacji stanowiące o jej osobowości prawnej, podczas gdy stosownie do treści powołanych przepisów samo zawarcie z powodem umowy o pracę, wykonywanie zatrudnienia, pobieranie wynagrodzenia, świadczeń z tytułu czasowej niezdolności do pracy, a następnie rozwiązanie tej umowy przez przedstawiciela Fundacji stanowiło o powstaniu, trwaniu i rozwiązaniu stosunku pracy, a źródłem powstania stosunku pracy wiążącego powoda z zatrudniającym powoda zakładem pracy była powołana umowa o pracę zwarta dnia 31 października 1991 r,

3) naruszenie przepisów postępowania, które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy, a to w szczególności naruszenie przepisu art. 378 Kodeksu postępowania cywilnego przez nie rozpoznanie zarzutów zgłoszonych przez Wnioskodawcę w apelacji, w szczególności nierozpozanie zarzutu o związaniu Wnioskodawcy z Fundacją […] umową o pracę zawartą dnia 31 października 1991 r; art. 382 przez nie uwzględnienie w całości zebranego w sprawie materiału potwierdzającego zarzuty apelacji, w szczególności przez nie rozpatrzenie tekstu umowy, wyroku Sądu Pracy w Nowym Sączu nakazującego wypłacenie Wnioskodawcy wynagrodzenia za pracę, decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w N. w przedmiocie przyznanych Wnioskodawcy świadczeń chorobowych i rehabilitacyjnych, dokumentów dotyczących wypłaty powołanych świadczeń i rozwiązania umowy o pracę; art. 476 i art. 201 Kodeksu postępowania cywilnego przez dokonanie zaskarżonych ustaleń w przedmiocie istnienia stosunku pracy powoda w przedmiotowej, w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, podczas gdy stosownie do treści art. 476 § 1 pkt 1 prim k.p.c. ustalanie istnienia stosunku pracy należy do spraw z zakresu prawa pracy, a nie do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych i nie przekazanie przedmiotowej sprawy do rozpoznania sądowi pracy we właściwym trybie.”

Według kasacji, okolicznością uzasadniającą jej rozpoznanie jest „zagadnienie prawne czy orzeczenie Sądu Rejestrowego o wykreśleniu wpisów o zarejestrowaniu fundacji powoduje równoczesny skutek prawny nieważności umowy o pracę zawartej wcześniej, po zarejestrowaniu fundacji, przez działającego za fundację, jako pracodawcę, osobę lub organ zarządzający fundacją."

Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy wziął pod uwagę co następuje:

Wobec przytoczenia w niej obydwu podstaw wskazanych w art. 393³ pkt. 1 i 2 KPC, w pierwszej kolejności ocenie podlegają zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Podniesiony zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 378 (bez wskazania, że chodzi o jego § 1 ) oraz art. 382 KPC zdaje się świadczyć o tym, że autor kasacji nie rozumie treści tych przepisów. Według art. 378 § 1 KPC sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji a stosownie do art. 382 KPC orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Nie uwzględnienie zarzutów podniesionych w apelacji nie jest naruszeniem żadnego z tych przepisów.

Całkowicie chybione są także zarzuty naruszenia art. 476 § 1 pkt. 11 i art.201 KPC. Sprawą z zakresu prawa pracy w rozumieniu art. 476 §1 pkt. 11 KPC jest sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, ma cechy stosunku pracy wbrew zawartej między nimi umowie. Innej umowy, niż nazwana „umową o pracę” strony nie zawierały więc przepis ten nie miał zastosowania w sprawie. Wielokrotnie już Sąd Najwyższy wyjaśniał, że powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy jest niedopuszczalne, jeśli jest środkiem do uzyskania dowodów, z których strona zamierza skorzystać w innym postępowaniu, zwłaszcza w postępowaniu o świadczenia z ubezpieczenia społecznego (por. uchwała z dnia 3 listopada 1997 r., I PZP 45/94 - OSNAPiUS 195, nr 6, poz. 74, wyroki z dnia: 17 grudnia 1997r., I PN 434/97 - OSNAPiUS 1998, nr 21, poz.621, 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98 - OSNAPiUS 200, nr 8, poz. 301). Istotą sporu w rozpoznawanej sprawie nie było ustalenie treści umowy pomiędzy wnioskodawcą a Fundacją, w szczególności to, że „wbrew zawartej umowie" był pracownikiem Fundacji. Istotą sporu, a więc i rozpoznania apelacyjnego, było to, czy umowa o pracę wnioskodawcy z Fundacją była ważna.

Skoro zatem skarżący nie usprawiedliwił żadnego zarzutu z podstawy kasacyjnej, o której stanowi art. 393¹ pkt 2 KPC, ustalenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku są dla Sądu Najwyższego wiążące. W świetle tych ustaleń bezzasadne są kasacyjne zarzuty naruszenia prawa materialnego. Prawidłowe jest stanowisko Sądu Apelacyjnego i skład orzekający w sprawie w całej rozciągłości podziela wywód prawny uzasadnienia wyroku, że uchylenie przez Sąd Najwyższy, w wyniku rewizji nadzwyczajnej postanowienia Sądu Rejestrowego z 23 lutego 1991 r. o wpisaniu Fundacji […] do rejestru i wykreślenie wszystkich wpisów dotyczących tejże Fundacji miało charakter kasatoryjny. Z postanowienia Sądu Najwyższego z 26 maja 1993 r. wynika, że oświadczenie w formie aktu notarialnego o powołaniu Fundacji złożyła osoba nieuprawniona. Ma rację Sąd Apelacyjny podkreślając w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że powołanie Fundacji jest bezwzględnie nieważne. Nieważność ta, o której stanowi art. 58 § 1 KPC powstaje z mocy prawa, bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek działań dla jej stwierdzenia i obejmuje wszystkie zamierzone skutki prawne, które mogłyby wynikać od chwili dokonania nieważnej czynności. Dotknięta nieważnością bezwzględną czynność prawna nie wywiera żadnych skutków prawnych, w tym także skutków wynikających z woli stron. Prawidłowo więc Sąd drugiej instancji uznał, że skoro samo powołanie Fundacji było dotknięte nieważnością bezwzględną, to również umowa o pracę zawarta pomiędzy Przewodniczącym Rady Fundacji a wnioskodawcą jako prezesem Zarządu była nieważna.

Wprawdzie ma rację wnoszący kasację, że „Kodeks pracy, nie zna pojęcia nieważności umowy o pracę", jednakże zgodnie z art. 300 tegoż Kodeksu - w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Z tymi zasadami nie jest sprzeczny z art. 58 KC i miał w sprawie zastosowanie.

Skoro umowa o pracę wnioskodawcy z Fundacja była nieważna z mocy prawa już w chwili jej zawierania, rozpatrywanie pozostałych zarzutów kasacji, naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 2, 11, 22, 53 § 1, 80 i 82 § 1 KP jest bezprzedmiotowe. Podkreślić tylko należy, że uzyskanie przez wnioskodawcę w okresie objętym zaskarżoną decyzją, czyli po dniu 1 października 1991 r. świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz wyroku zasądzającego wynagrodzenie za pracę nie dowodzą tego, że zawarta przez niego umowa o pracę z Fundacją była ważna, lecz to, że na podstawie nieważnej umowy uzyskał nienależne świadczenia.

Mając powyższe na uwadze, uznając wskazane podstawy kasacyjne za nieusprawiedliwione, na podstawie art. 393¹³ KPC, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.