Wyrok z dnia 2004-05-20 sygn. II CK 326/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 326/03

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2004 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)

SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)

SSN Kazimierz Zawada

Protokolant Anna Jasińska

w sprawie z powództwa W. Z.

przeciwko R. N. właścicielowi Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego w K.

przy interwencji ubocznej po stronie pozwanej "C." – Spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością w W.

o zapłatę,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 maja 2004 r.,

kasacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu – Ośrodek Zamiejscowy w Koninie

z dnia 30 maja 2003 r., sygn. akt XV1 Ca 208/03,

1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i III (pierwszym i trzecim) w ten sposób, że oddala apelację i zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.200,- (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów procesu za instancję apelacyjną,

2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.000,- (dwa tysiące) złotych tytułem kosztów procesu za instancję kasacyjną.

Uzasadnienie

Powód kupił od pozwanego samochód za cenę 26.519,- złotych. Z uwagi na wady fizyczne samochód ten został wymieniony na inny. Wobec tego, że również samochód zamienny miał wady nie dające się usunąć powód, w dniu 7 marca 1998 roku odstąpił od umowy sprzedaży i zażądał zwrotu ceny w terminie 14 dni. Pozwany zaprzeczał istnieniu wad i nie wypowiadał się co do możliwości zwrotu ceny. Spór pomiędzy stronami został rozstrzygnięty wyrokiem Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 3 marca 2000 r. sygn. akt I C 370/99, mocą którego zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 26.519,- złotych za jednoczesnym wydaniem przez powoda samochodu. W sprawie tej powód początkowo domagał się rozwiązania umowy sprzedaży samochodu następnie zaś, zmodyfikował powództwo w ten sposób, że żądał orzeczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży oraz o zobowiązanie stron do zwrotu powodowi uiszczonej kwoty za równoczesnym wydaniem pozwanemu samochodu.

Po uprawomocnieniu się wyroku pozwany zwrócił powodowi cenę a powód zwrócił samochód.

W rozpoznawanej sprawie powód wniósł o zasądzenie od pozwanego odsetek ustawowych od kwoty 26.519,- złotych za okres od dnia 22 marca 1998 r. do dnia 3 marca 2000 r. Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Koninie, zmieniając, na skutek apelacji powoda, wyrok Sądu Rejonowego w Koninie oddalający powództwo, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.419,62 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 14 listopada 2001 r. Sąd Okręgowy przyjął, że w następstwie skorzystania przez powoda z uprawnienia przewidzianego w art. 560 § 2 k.c. strony obowiązane były zwrócić sobie nawzajem otrzymane z umowy sprzedaży świadczenia (art. 494 k.c.). Wobec tego, że termin zwrotu świadczeń po odstąpieniu od umowy nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania każda ze stron powinna swoje świadczenie zwrotne spełnić niezwłocznie po wezwaniu do jego wykonania (art. 455 k.c.). Jeżeli tego nie czyni w odniesieniu do świadczenia pieniężnego popada w opóźnienie uzasadniające żądanie przez drugą stronę odsetek na podstawie art. 481 k.c. Skoro powód skutecznie odstąpił od umowy sprzedaży i wyznaczył pozwanemu termin do zwrotu ceny, który upływał w dniu 21 marca 1998 r. to pozwany, nie przyjmując oświadczenia o odstąpieniu, pozostawał od dnia 22 marca 1998 r. w opóźnieniu ze zwrotem kwoty 26.519,- złotych. Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany nie popadłby w opóźnienie gdyby skorzystał z prawa zatrzymania zgodnie z art. 496 k.c., wymagałoby to jednak – zdaniem Sądu – złożenia przez pozwanego odpowiedniego oświadczenia woli (wyraźnie lub w sposób dorozumiany) a ta przesłanka w sprawie niniejszej nie została spełniona. Z tych przyczyn, uznając, że skapitalizowane odsetki z tytułu opóźnienia za okres nieprzedawnione wyniosły kwotę 12.419,62 złotych Sad Okręgowy uwzględnił w tej części powództwo.

W kasacji pozwany zarzucił powyższemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego – art. 560 § 2 w zw. z art. 494 i art. 481 k.c. przez błędne przyjęcie, że pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą kwoty 26.519,- złotych w sytuacji, gdy w wyroku Sądu Okręgowego w Koninie w sprawie I C 370/99 orzeczono zwrot tej kwoty za jednoczesnym wydaniem przez powoda samochodu pozwanego. Wykluczało to – zdaniem skarżącego – możność uwzględnienia powództwa. Z powołaniem się na powyższe pozwany w kasacji wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku jako oczywiście nieprawidłowego.

Sąd Najwyższy uznał kasację za usprawiedliwioną. Po odstąpieniu od umowy wzajemnej świadczenia podlegające zwrotowi nie muszą być spełnione jednocześnie. W zakresie każdego z nich strony nabywają odpowiednie roszczenia o zwrot, których wymagalność w zakresie terminu ich spełnienia nie jest zależna od świadczenia drugiej strony i rządzi się regułami art. 455 k.c. oddzielnie. Tylko bowiem świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umowy wzajemnej powinny być w zasadzie spełnione jednocześnie (art. 488 § 1 k.c. in princ) Dopuszczalne jest więc po odstąpieniu od umowy wzajemnej domaganie się zwrotu spełnionego świadczenia bez jednoczesnego zaofiarowania zwrotu świadczenia otrzymanego (art. 488 § 2 k.c. a contrario); odnośnie do tego ostatniego druga strona ma odrębne roszczenie, którego również może dochodzić na zasadach ogólnych. Jeżeli w sprawie o zwrot świadczenia po odstąpieniu od umowy wzajemnej sąd, uwzględniając powództwo, zasądza powoda na jednoczesny zwrot świadczenia przez niego otrzymanego, to czyni tak nie z uwagi na istotę świadczeń zwrotnych lecz na podstawie art. 496 k.c. tzn. w uznaniu korzystania przez strony z prawa zatrzymania. W każdym zaś razie, orzeczenie sądu warunkujące termin zwrotu zasądzonego świadczenia od jednoczesnego zwrotu przez powoda świadczenia spełnionego przez pozwanego, upoważnia do przyjęcia, że przed uzyskaniem świadczenia od powoda pozwany nie popadł w opóźnienie ze zwrotem świadczenia spełnionego przez powoda (art. 365 k.p.c.).

Powód odstępując od umowy ale nie oferując pozwanemu zwrotu otrzymanego samochodu, a następnie, formułując w sprawie I C 370/99 Sądu Okręgowego w Koninie żądanie zasądzenia na jego rzecz zwrotu ceny za jednoczesnym wydaniem przez niego samochodu dał dowód korzystania z prawa zatrzymania co z natury rzeczy stawiało także pozwanego w sytuacji strony korzystającej z tego prawa. Przesądzające znaczenie miał wyrok Sądu w w/w sprawie I C 370/99, określający termin zapłaty przez pozwanego kwoty 26.519,-złotych na moment wydania pozwanemu przez powoda samochodu. Wykluczało to możliwość przyjęcia opóźnienia po stronie pozwanego i usprawiedliwiało zarzut kasacji co do naruszenia w zaskarżonym wyroku art. 481 k.c.

Na tle sprawy niniejszej można by rozważać kwestię, czy w okresie zanim strona uprawniona nie wyrazi woli korzystania z prawa zatrzymania druga strona, przeciwko której skierowane jest odstąpienie od umowy wzajemnej, nie popada w okresowe opóźnienie ze zwrotem otrzymanego świadczenia pieniężnego. Kwestia tego rodzaju w rozpoznawanej sprawie nie podlegała jednak rozważeniu wobec braku jakichkolwiek wypowiedzi stron i ustaleń Sądu w tym zakresie.

Pozostałe zarzuty kasacji nie zasługiwały na uwzględnienie.

Kasacja nie zawiera żadnych argumentów mających wskazywać na błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 494 i 560 § 2 k.c. w zaskarżonym wyroku. W istocie Sąd Okręgowy przepisy te prawidłowo interpretował i właściwie je zastosował. Bezzasadność w/w zarzutów pozostawała bez wpływu na ocenę kasacji jako usprawiedliwionej z innego względu. Mając na uwadze, że zaskarżony wyrok naruszał jedynie prawo materialne, Sąd Najwyższy wydał wyrok reformatoryjny (art. 393¹⁵ k.p.c.). O kosztach orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.