Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 124/09

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2009 r.

Sąd Najwyższy - Izba Karna w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SN Roman Sądej (sprawozdawca) Sędziowie SN: Piotr Hofmański

SN Dariusz Świecki

Protokolant: Anna Kowal

w sprawie I. U., skazanej z art. 278 § 1 k.k. i in.,

po rozpoznaniu na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k., w dniu 23 lipca 2009r.,

kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanej, od wyroku Sądu Rejonowego w S. z dnia 22 kwietnia 2005r., sygn. VI K […]

1. uchyla pkt III zaskarżonego wyroku w części orzekającej obowiązek zapłaty odsetek od wyrządzonej szkody, do naprawienia której oskarżona została zobowiązana na podstawie art. 46 § 1 k.k.;

2. wydatkami postępowania kasacyjnego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z dnia 22 kwietnia 2005r. I. U. została uznana za winną popełnienia występku wyczerpującego znamiona art. 278 § 1 k.k. w zb. z art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. Za popełnienie tego czynu orzeczono wobec niej karę 2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 70 stawek dziennych, po 100 zł każda. Wykonanie kary pozbawienia wolności zostało warunkowo zawieszone na okres 5 lat. Na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzeczono obowiązek naprawienia szkody, poprzez wpłacenie na rzecz Zakładów Chemicznych […] S.A. kwoty 94.215 zł z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym, ze szczegółowym wskazaniem poszczególnych kwot składających się na całość szkody i określeniem wobec nich wysokości odsetek.

Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 11 sierpnia 2005r., kiedy to Sąd drugiej instancji pozostawił bez rozpoznania apelację prokuratora, wobec przekroczenia terminu do jej wniesienia. Warto zauważyć, że apelacja prokuratora wniesiona została na korzyść I. U., podnosząc zarzut naruszenia art. 46 § 1 k.k., poprzez bezpodstawne orzeczenie o obowiązku uiszczenia odsetek od wyrządzonej szkody.

Kasację od powyższego wyroku, na korzyść skazanej, wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich. Podniósł w niej zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego, to jest art. 46 § 1 k.k., mającego istotny wpływ na treść wyroku, a polegającego na nałożeniu na oskarżoną obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, przez wpłacenie na rzecz Zakładów Chemicznych […] S.A. kwoty 94.125 zł z ustawowymi odsetkami, podczas gdy obowiązek ten winien być ograniczony do rozmiaru rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa. Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Sąd Najwyższy rozważył co następuje.

Kasacja Rzecznika Praw Obywatelskich była zasadna w stopniu oczywistym, uzasadniającym jej uwzględnienie w trybie art. 535 § 5 k.p.k. Wprawdzie Sąd Najwyższy nie podzielił trafności wniosku kasacji, uznając, że nie ma podstaw do przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w zaskarżonej części, ale ten stan rzeczy nie stanowił przeszkody do rozpoznania kasacji w trybie powołanego przepisu (por. wyrok SN z dnia 9 marca 2007r., II KK 40/07, Lex nr 467526).

W pełni zasadnie autor kasacji powołał się na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 lutego 2002r., II KKN 385/01, Lex nr 53028, w którym stwierdzono, że „szkodą, do której naprawienia sąd zobowiązuje sprawcę, jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie jest dopuszczalne uwzględnienie przy ustalaniu jej wysokości tych składników i elementów szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek”. Stanowisko to zostało powszechnie zaakceptowane przez doktrynę prawa karnego i powoływane jest w licznych komentarzach Kodeksu Karnego. Stwierdzić należy, że z samej istoty środka karnego przewidzianego w art. 39 pkt 5 k.k. i art. 46 § 1 k.k. wynika jego prawnokarny, represyjny charakter, dopiero w drugim rzędzie realizujący też funkcję kompensacyjną. Stąd też w cytowanym wyroku zaakcentowane zostały elementy dotyczące „rzeczywistej szkody” i jej „bezpośredniego” związku z popełnionym przestępstwem. Są to składniki „stopnia winy”, o którym mowa w art. 53 § 1 k.k. i w art. 56 k.k., odnoszącego się wyłącznie do samego czynu, a nie dalszych, nie zawsze objętych tym „stopniem winy” następstw. Niniejsza sprawa jest dobrą ilustracją sytuacji, kiedy to stan zamożności sprawcy (a w istocie jej braku) mógłby być istotną okolicznością wpływającą na stopień represyjności wyroku, gdy brak możliwości uiszczenia odsetek z jednej strony prowadziłby do powiększania obowiązku wobec narastających odsetek, a z drugiej mógłby być podstawą do zarządzenia wykonania kary na podstawie art. 75 § 2 k.k.

Dlatego też Sąd Najwyższy, w pełni akceptując stanowisko wyrażone w powołanym wyroku z dnia 4 lutego 2002 r., za oczywiście zasadny uznał zarzut podniesiony w kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich, w a konsekwencji uchylił zaskarżony wyrok w części orzekającej obowiązek zapłaty odsetek od wartości rzeczywistej szkody, bezpośrednio wyrządzonej przypisanym Iwonie Uścińskiej przestępstwem.

Uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w zaskarżonej części i brak podstaw do ponownego rozważania zasadności orzekania „o odsetkach”, spowodowało, że ten przedmiot rozpoznania utracił swój byt, a zatem nie wymagał ani wydania orzeczenia następczego, ani też nie mógłby być przedmiotem ponownego rozpoznania sprawy, co postulowała kasacja we wniosku o przekazanie sprawy w zaskarżonej części do ponownego rozpoznania.

Kierując się przedstawioną argumentacją Sąd Najwyższy orzekał jak w części dyspozytywnej wyroku.

Wydatki postępowania kasacyjnego, zgodnie z art. 638 k.p.k., ponosi Skarb Państwa.