Wyrok z dnia 2002-10-10 sygn. I PKN 439/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PKN 439/01

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Barbara Wagner (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński

SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca)

Protokolant Ewa Wolna

w sprawie z powództwa G. T. przeciwko […] Spółdzielni […] w B. o przywrócenie poprzednich warunków pracy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 10 października 2002 r., kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L.

z dnia 22 lutego 2001 r., sygn. akt V Pa […],

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu- Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powódka G. T. była członkiem pozwanej […] Spółdzielnia […] w B. Od dnia 1 stycznia 1999 r. pracowała jako sprzedawca w sklepie firmowym pozwanej. Między powódka, a jej współpracownikami doszło do nieporozumień. W związku z zaistniałą sytuacją konfliktową oraz negatywną oceną pracy powódki przez współpracowników i klientów zarząd Spółdzielni w oparciu o art. 42 § 3 KP powierzył powódce pracę na stanowiska zdobnika: powódka posiadała kwalifikacje do wykonywania pracy na tym stanowisku. 8 czerwca 2000 r. strona pozwana zaproponowała zmianę dotychczasowych warunków pracy i zatrudnienie na stanowisku zdobnika na stałe. Po uzyskaniu stanowiska rady nadzorczej, z którego wynikała możliwość utraty pracy w razie nie wyrażenia zgody na proponowane nowe warunki zatrudniania, powódka 30 czerwca 2000 r. wyraziła zgodę na proponowane warunki. 19 lipca powiadomiła stronę pozwaną o uchyleniu się od skutków złożonego oświadczenia woli. Zarząd Spółdzielni stał na stanowisku, że akceptacja proponowanych warunków zatrudnienia była skuteczna i wiąże strony. W pozwie powódka domagała się stwierdzenia nieważności umowy z dnia 30 czerwca 2000 r.

Wyrokiem z dnia 8 listopada 2000 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w B. oddalił powództwo. Zdaniem Sądu powódka nie złożyła oświadczenia z dnia 30 czerwca pod wpływem błędu. Konsultowała się z radcą prawnym przed złożeniem oświadczenia woli, oświadczenie to złożyła po upływie ponad 3 tygodni od dnia złożenia jej oferty nowych warunków zatrudnienia i nie ma podstaw do przyjęcia, że oświadczenie to zostało złożone w warunkach, o których mowa w art. 84 § 1 i § 2 KC. Oceny tej nie zmienia - zdaniem Sądu - okoliczność, że w chwili złożenia przez stronę pozwaną oferty, powódka znajdowała się w trudnej sytuacji życiowej z powodu choroby dzieci.

W apelacji powódka zarzuciła, że Sąd nietrafnie przyjął, iż składając oświadczenie woli w dniu 30 czerwca działała z pełnym rozeznaniem skutków prawnych swojego oświadczenia woli. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z dnia 22 lutego 2001 r. zmienił zaskarżony wyrok i przywrócił powódkę do pracy u strony pozwanej na poprzednich warunkach na stanowisko sprzedawcy. Zdaniem Sądu, wbrew ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, należało dojść do przekonania, że strona pozwana mając prawną możliwość wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy "poprzez przeciągającą się w czasie perswazję wymusiła niejako na powódce jej zgodę na przyjęcie określonych w piśmie z 08.06.2000 r. warunków pracy i płacy", że strona pozwana doprowadziła do co najmniej wątpliwego "porozumienia stron" przez co pozbawiła ją możliwości odwołania się w trybie § 29-31 statutu i co należy zakwalifikować jako obejście przepisów prawa spółdzielczego, skutkujące na zasadnie art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 Kp i art. 199 ustawy Prawo spółdzielcze - nieważność dokonanej czynności prawnej.

Kasacja strony pozwanej od powyższego wyroku została oparta na zarzucie naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. art. 58 §1 KC, 84 KC, 87 KC w związku z art. 300 KP oraz art. 187 ustawy - Prawo spółdzielcze. W uzasadnieniu skarżąca stwierdziła, że oświadczenie woli powódki nie było dotknięte wadą w postaci złożenia go pod wpływem błędu czy pod groźbą. Powódka w toku procesu kolejno wskazywała na złożenie oświadczenia woli pod groźbą, następnie wskazywała na błąd, a w końcu zarzuciła nieważność porozumienia zmieniającego jako dokonanego celem obejścia prawa. Zdaniem skarżącej niedopuszczalne jest stosowanie art. 58 KC, jeżeli podstawą kwestionowania oświadczenia woli jest błąd lub groźba.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie ma racji kasacja zarzucając naruszenie art. 84 KC. Przepis ten znajdujący zastosowanie do stosunków pracy na mocy art. 300 KP, przewiduje możliwość uchylenia się strony od skutków prawnych swego oświadczenia woli złożonego w warunkach błędu co do treści czynności prawnej. Sąd Okręgowy, w uzasadnieniu wyroku, nie powołał się na wymieniony przepis, z treści uzasadnienia nie wynika też, by podstawą do zakwestionowania ważności oświadczenia woli powódki z dnia 30 czerwca 2000 r. miał być błąd. Zdaniem Sądu Okręgowego oświadczenie woli powódki nie wywołało skutku prawnego z powodu jego złożenia pod groźbą (art. 87 KC) oraz z tej przyczyny, że czynność prawna była nieważna ze względu na to, iż zmierzała do obejścia prawa (art. 58 § 1 KC).

Kasacja, powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 17 lutego 1999 r. I PKN 570/98 (OSNAP 2000 r. nr 7, poz. 260), że jeżeli podstawą kwestionowania oświadczenia woli jest wyłącznie groźba lub błąd, o których mowa w art. 84 i 87KC, to bezprzedmiotowe jest stosowanie art. 58 § 1 i 2 KC, trafnie zarzuciła naruszenie art. 58 § 1 KC. Odnośnie do złożenia oświadczenia woli z dnia 30 czerwca pod groźbą należy stwierdzić, że w ustalonych okolicznościach sprawy, którymi Sąd Najwyższy jest związany, zarzut naruszenia przepisu art. 87 KC jest uzasadniony. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, który groźbę łączy jedynie z wystąpieniem stanu obawy, iż w przypadku odmowy wrażenia zgody na nowe warunki zatrudnienia z powódka zostanie rozwiązany stosunek pracy, tzn. że wystąpią dla niej poważne konsekwencje natury majątkowej, przesłanką prawnej doniosłości groźby w rozumieniu art. 87 KC jest bezprawność groźby. Nie można uznać za bezprawną groźbę, gdy strona wskazuje na możliwość zastosowania środków, do użycia których jest uprawniona, w rozpoznawanej sprawie - na możliwość rozwiązania stosunku pracy w razie odmowy podjęcia pracy na nowym stanowisku pracy. Nie może budzić wątpliwości, że do uprawnień pracodawcy należy podejmowanie decyzji kadrowych, w tym przeniesienia na inne stanowisko, do zwolnienia pracownika włącznie, szczególnie w sytuacjach konfliktowych. Okoliczność, że pracodawca musi respektować przepisy prawa pracy regulujące tryb przeniesienia na inne stanowisko czy zwalniania z pracy, nie przekreśla faktu, iż jest to jego uprawnienie. Jako groźbę bezprawną należałoby kwalifikować nie tylko zachowanie sprzeczne z przepisami prawa pracy lecz także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, polegające na nadużyciu przysługującego prawa. Występowania w postępowaniu pracodawcy ostatnio wymienionej okoliczności w sprawie nie wykazano. Z przytoczonych względów, na podstawie art. 393¹³ KPC, orzeczono jak w sentencji wyroku.