Wyrok z dnia 1997-12-09 sygn. II CKN 489/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 489/97

Wyrok

z dnia 9 grudnia 1997 r.

Przewodniczący: SSN - A.Górski

Sędziowie: SN - F.Barczewska (spraw.)

SN - B.Myszka

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 9 grudnia 1997 r. sprawy z powództwa E. Z. przeciwko T. Spółdzielni Mieszkaniowej O. w T. przy udziale interwenientki ubocznej T. M. o przyjęcie w poczet członków na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 11 kwietnia 1997 roku, sygn. akt I ACr (...) oddala kasację.

Uzasadnienie

Powódka wnosiła o nakazanie pozwanej Spółdzielni przyjęcia jej w poczet członków twierdząc, że jej siostra T. M., będąca członkiem pozwanej, przeniosła na nią własnościowe prawo do lokalu położonego w T. przy ul. (...) w drodze umowy darowizny sporządzonej bez zachowania formy aktu notarialnego.

Pozwana i interwenientka uboczna T. M. wnosiły o oddalenie powództwa podnosząc, że nie doszło do zawarcia ważnej umowy darowizny przedmiotowego prawa do lokalu.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 7 października 1994 r. uwzględniający powództwo został uchylony przez Sąd Apelacyjny w (...) orzeczeniem z 19 maja 1995 r. Sąd ten uznając za zasadne zarzuty podniesione w rewizji sprzeczności ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego wskazał na potrzebę uzupełniającego przesłuchania powódki i interwenientki ubocznej i konieczność poczynienia ustaleń w oparciu o rozważenie całości zebranego materiału dowodowego. Nadto Sąd podniósł, że w razie ustalenia, iż doszło do zawarcia umowy rozważenia będzie wymagało, czy brak przewidzianej prawem formy został konwalidowany.

Sąd Wojewódzki w K. po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 23 kwietnia 1996 r. oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że w 1980 r. T. M. - siostra powódki otrzymała przydział lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...) na zasadach własnościowego prawa do lokalu. W 1983 r. przed wyjazdem, na jakiś czas do córki do Szwajcarii, T. M. umożliwiła zamieszkanie w tym lokalu powódce z dziećmi. Wyjeżdżając siostra powódki zapłaciła świadczenia za lokal za trzy miesiące z góry, a ponadto zostawiła upoważnienie powódce do dysponowania środkami z jej konta, na które była przekazywana renta, na pokrywanie świadczeń związanych z mieszkaniem. T. M. oświadczyła też powódce, że gdyby miała zostać w Szwajcarii na stałe to przekaże jej przedmiotowe mieszkanie. W dniu 6 marca 1984 r. siostra powódki, będąc w krytycznym stanie zdrowia złożyła oświadczenie wobec urzędnika jednej ze szwajcarskich gmin, o nieodpłatnym przekazaniu powódce swych praw do przedmiotowego lokalu. Powódka nie przyjęła darowizny i nie podjęła starań o przyjęcie jej w poczet członków, nie uważała się też za uprawnioną do tego lokalu i w 1991 r. przekazała T. M. zaświadczenie wydane na jej prośbę przez Spółdzielnię, że to interwenientce służy prawo do tego lokalu. T. M. wróciła do kraju w 1991 roku i po pewnym czasie zażądała opróżnienia i wydania lokalu, a następnie wystąpiła na drogę sądową z żądaniem eksmisji powódki z tego lokalu.

Sąd uznał, że do oceny ważności umowy darowizny ma zastosowanie przepis art. 890 § 1 KC. Oświadczenie T. M. o przeniesieniu w drodze darowizny prawa do lokalu na rzecz powódki z 6 marca 1984 r. nie mogło być uznane za ważne dla braku formy aktu notarialnego, nie uległo też konwalidacji, gdyż nie zostało spełnione, bowiem nie nastąpiło wypowiedzenie członkostwa przez T. M. ze wskazaniem powódki jako obdarowanej.

Rewizja powódki wniesiona od powyższego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w (...) orzeczeniem z dnia 11 kwietnia 1997 r. Sąd ten uznał za trafne ustalenia i ocenę Sądu I instancji, iż nie doszło do zawarcia ważnej umowy darowizny spółdzielczego prawa do lokalu, gdyż oświadczenie T. M. nie zostało złożone w formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności (art. 890 § 1 w związku z art. 73 § 2 KC) nie zostało też spełnione zgodnie z wymogami zdania drugiego art. 890 § 1 KC. Sąd ten uznał, że nie ma znaczenia zarzut rewizji dotyczący ustaleń, co do osoby uiszczającej opłaty za lokal, szczególnie gdy się weźmie pod uwagę okoliczność, iż powódka nie kwestionowała faktu, że otrzymała od siostry niezbędne środki pieniężne na ten cel.

Powódka wniosła kasację od powyższego wyroku zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to art. 890 § 1 KC i art. 224 Prawa spółdzielczego przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że spełnienie darowizny własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego może dojść do skutku tylko wówczas, gdy darczyńca wypowiedział członkostwo z równoczesnym wskazaniem obdarowanego, który faktycznie objął lokal i złożył oświadczenie o przystąpieniu do spółdzielni. Skarżąca nadto powołała się na naruszenie przepisów postępowania przez dokonanie oceny prawnej sprzecznej z zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu drugiej instancji z dnia 19 marca 1996 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 890 § 1 KC nie jest uzasadniony. Oświadczenie T. M. o bezpłatnym przeniesieniu na powódkę prawa do lokalu złożone w 1984 r., jak trafnie przyjęły oba sądy podlega ocenie na tle art. 890 § 1 KC. Zgodnie z treścią § 1 powołanego przepisu darowizna do swej ważności wymaga formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy. Oświadczenie siostry powódki nie zostało złożone w tej formie. W zdaniu drugim art. 890 § 1 KC ustawodawca wprowadził wyjątek stanowiąc, że darowizna zawarta bez zachowania formy staje się ważna, gdy darczyńca spełni świadczenie.

W piśmiennictwie prawniczym zarysowały się wątpliwości co do możliwości konwalidacji umowy darowizny spółdzielczego prawa do lokalu oraz co do tego, co należy rozumieć przez spełnienie świadczenia. Zagadnieniem tym zajmował się też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 kwietnia 1986 r. II CR 36/86 (OSNCP rok 1987, nr 5-6, poz. 83). Sąd ten rozważając charakterystyczne elementy obrotu spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu, rozstrzygające o tym czy świadczenie przyrzeczone w oświadczeniu o darowiźnie zostało spełnione, stwierdził, że przesłanką konwalidacji umowy zawartej bez prawem przewidzianej formy będzie spełnienie przez obdarowanego tych czynności, które są niezbędne do rezygnacji z członkostwa (złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu członkostwa ze wskazaniem obdarowanego, jako swego następcy) oraz ze strony obdarowanego złożenie oświadczenia o przystąpieniu do spółdzielni.

Stanowisko to spotkało się w piśmiennictwie prawniczym z aprobatą w takim zakresie, że gdy umowa darowizny wymaga konwalidacji wobec niezachowania, dla oświadczenia darczyńcy, formy aktu notarialnego, konieczny jest zewnętrzny przejaw woli stron, iż obejmują one swą wolą wykonanie umowy. Przejawem wykonania są oświadczenia obu kontrahentów skierowane do władz spółdzielni, a dotyczące członkostwa w spółdzielni. Darczyńca winien więc złożyć oświadczenie, iż rezygnuje z członkostwa i wskazać następcę, obdarowany zaś winien złożyć wniosek o przyjęcie w poczet członków.

W świetle powyższego stanowiska, które skład rozpoznający niniejszą sprawę podziela, należy stwierdzić, iż sądy obu instancji trafnie przyjęły, że nie nastąpiło spełnienie świadczenia, a tym samym nie doszło do konwalidacji umowy darowizny. W tym stanie zarzut naruszenia art. 890 § 1 KC przez jego błędną wykładnię jest nieuzasadniony. Zarzut naruszenia art. 224 Prawa spółdzielczego w ogóle nie został uzasadniony w kasacji. Przepis ten stanowi, iż spółdzielnia nie może odmówić przyjęcia w poczet członków nabywcy prawa do lokalu. Wobec jednak ustalenia, że powódka nie nabyła prawa do lokalu odmowa uwzględnienia jej roszczenia w świetle treści art. 224 Prawa spółdzielczego jest uzasadniona.

Nie jest też zasadny zarzut naruszenia art. 386 pkt 6 KPC. Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 1995 r. zawarł jedynie wskazania, co do dalszego postępowania dotyczące sposobu usunięcia stwierdzonych przez ten sąd uchybień, w przedmiocie sprzeczności ustaleń z treścią zebranego materiału oraz w zakresie nienależytego wyjaśnienia spornych okoliczności. Wskazania te dotyczyły konieczności uzupełniającego przesłuchania powódki i jej siostry i poczynienia ustaleń po rozważeniu całego zebranego materiału dowodowego, w przedmiocie czy w ogóle doszło do zawarcia umowy darowizny, a jeżeli tak to czy wobec braku formy nastąpiła jej konwalidacja.

Wbrew odmiennemu stanowisku wyrażonemu w kasacji uzasadnienie powołanego wyroku nie zawierało oceny prawnej, gdyż nie dokonywano w nim wyjaśnienia treści art. 890 § 1 KC, a w szczególności nie dokonywano wykładni pojęcia spełnienia świadczenia przy umowie darowizny spółdzielczego prawa do lokalu.

Z tych wszystkich względów kasacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na mocy art. 393¹² KPC.